Χρυσόστομος Σταμούλης :H αφαίμαξη του ονείρου και της ελπίδας...Μια συνέντευξη στο δημοσιογράφο Γιώργο Μητράκη

H αφαίμαξη του ονείρου και της ελπίδας...Μια συνέντευξη στο δημοσιογράφο Γιώργο Μητράκη

.

Μια συνέντευξη στο δημοσιογράφο Γιώργο Μητράκη

για την εφημερίδα "Αγγελιοφόρος"

1. Στο νέο βιβλίο σας «Έρως και θάνατος» μιλάτε για θεολογική ειδωλολατρία. Τι ακριβώς εννοείται και πόσο εύκολο είναι ένας καθηγητής της Θεολογικής σχολής να θίγει ένα τέτοιο ζήτημα;

Η  ειδωλολατρία είναι μια ασθένεια, ένα πολύτροπο και πολυκέφαλο τέρας, που χτυπά την πόρτα κάθε ζωντανού οργανισμού που παλεύει για το αυτονόητο, την βρώση και πόση  της  αληθινής ζωής. Εάν θεωρήσουμε ότι αληθινή ζωή για τη θεολογία είναι οτιδήποτε επιτρέπει την αποκάλυψη εκείνου του προσώπου που άλλαξε την ιστορία του κόσμου, τουτέστιν του προσώπου του Χριστού, ειδωλολατρία –θεολογική ειδωλολατρία- είναι οτιδήποτε απομακρύνει το θεολογικό σώμα από τη θέαση τού προσώπου του και ως εκ τούτου την κοινωνία τού τρόπου του.  Ως μέσον για την πραγμάτωση τούτης της θεολογικής ειδωλολατρίας επιστρατεύεται και χρησιμοποιείτε πάντα η απροϋπόθετη επιστροφή στο παρελθόν, γεγονός που επιβάλλει την εξάντληση των δυνατοτήτων της θεολογίας στα όρια μιας ιστορίας που στην καλύτερη περίπτωση φτάνει μέχρι τον 14ο αιώνα και τη θεολογία του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. Πέραν αυτού ουδέν. Μια τέτοια όμως θεολογία που ιεροποιεί το παρελθόν αδυνατεί να αναμετρηθεί με το παρόν και ως εκ τούτου αποκαλύπτει την αδυναμία, εάν θέλετε τη νεκροφάνεια ενός σώματος, που επειδή έμαθε τη μη ζωή το τρομάζει η πραγματική ζωή. Αποκαλυπτική μιας τέτοιας πραγματικότητας είναι η εκ μέρους τής θεολογίας αντιμετώπιση, στις περισσότερες περιπτώσεις κακοποίηση, των οριακών θεμάτων του έρωτα και του θανάτου, με άμεσο στόχο –ενσυνείδητο ή ασυνείδητο δεν έχει σημασία- τη συνέχιση και στήριξη της πορνικής εξουσιαστικότητας, που γεννά δύναμη και ισχύ∙ πραγματικότητες ασύμβατες με το σκάνδαλο του Σταυρού που γεννά  εκείνη την οντολογική ευαισθησία, που σε κάνει να θέλεις να αγκαλιάσεις τον κόσμο όλο.   

2. Ως μουσικός αναφέρεστε συχνά σε θεολογικά ζητήματα μέσα από τα τραγούδια. Στο τελευταίο βιβλίο σας υπάρχει αναφορά στην ταινία «Οι ζωές των άλλων». Οι λεγόμενες λαϊκές μορφές τέχνης αποτελούν για σας «όχημα» για να επικοινωνήσουν τα μηνύματα και τα νοήματα που θέλετε;

Η διάθεσή μου να αντλώ από όλες τις πηγές του σύγχρονου πολιτισμού δείχνει στο βάθος τη θεολογική μου αίσθηση, που πιστεύει πως τούτος ο κόσμος είναι στο σύνολό του αποτέλεσμα της δημιουργικής ενέργειας του Θεού. Και δεν μπορώ να καταλάβω γιατί μια τέτοια μεθοδολογία, που συναντά κανείς στην «Εξαήμερο» του Βασιλείου για παράδειγμα ή στο «Περί κατασκευής  ανθρώπου» έργο του Γρηγορίου Νύσσης και τέμνεται με τον τρόπο  της  νεότερης φιλοσοφικής πρωτοπορίας δημιουργεί τόσα προβλήματα και ερωτήματα.  Δεν χωρά καμία αμφιβολία ότι μια τέτοια προσπάθεια είναι προσπάθεια υψηλού ρίσκου, προκειμένου να διακρίνει κανείς τα ζιζάνια από το στάρι, αλλά εάν πιστεύουμε ότι οι αγαθοί καρποί του σύγχρονου πολιτισμού στο σύνολό του είναι αποκαλύψεις του ιδίου Πνεύματος, τότε δεν έχουμε άλλη επιλογή από την ανάληψη του κινδύνου. Και ας μη ξεχνάμε πως το μέγα πρόβλημα είναι να βυθιστεί το καράβι στο λιμάνι και εξάπαντος όχι  στην ανοιχτή θάλασσα. Ως εκ τούτου η πρόσληψη των οποιωνδήποτε μορφών τέχνης προκειμένου να αποκαλυφθεί το πρόσωπο του Χριστού εδώ και τώρα αποτελεί συνέπεια και επιταγή του μυστηρίου της ενανθρωπήσεως, της προσλήψεως δηλαδή εκ μέρους του Θεού Λόγου ολάκερης της ανθρώπινης φύσης, μιας φύσης εντελώς διαφορετικής από τη δικιά του, προκειμένου να κοινωνήσει τη δόξα του και να αποκαλυφθεί στο σύνολό του το μυστήριο της απροϋπόθετης και συνεπώς τρελής αγάπης.  

3. Στο αμέσως προηγούμενο βιβλίο σας «Η γυναίκα του Λωτ και η σύγχρονη Θεολογία» γράφετε πάλι για «νέα ειδωλολατρία». Τελικά πόσο πολύ έχει αλλοτριωθεί σήμερα η ορθόδοξη πίστη; 

Καταρχήν να σημειώσω πως η αλλοτρίωση δεν είναι απομάκρυνση από τη ζωή και τα κεκτημένα μιας ιστορικής και ιδανικής κοινότητας. Τέτοια κοινότητα δεν υπήρξε ποτέ. Ακόμη και η πρώτη χριστιανική κοινότητα στην ιστορία του πολιτισμού, η κοινότητα των μαθητών, είχε εντός της έναν Ιούδα. Η αλλοτρίωση αφορά στην απομάκρυνση της κοινότητας, της κάθε ιστορικής κοινότητας, από τη ζωή ενός προσώπου, του προσώπου του Χριστού εντός της κοινότητας. Συνεπώς η αλλοτρίωση δεν είναι μια καινούργια πραγματικότητα, αλλά μια ασθένεια που συνοδεύει την Εκκλησία από τις πρώτες στιγμές της δημιουργίας της. Το πρόβλημα ως εκ τούτου δεν είναι η αλλοτρίωση, αλλά η απουσία εκείνης της διάθεσης που θα οδηγήσει στο ξεπέρασμά της. Η απουσία διάθεσης για τη λειτουργία του πολιτισμού της σάρκωσης. Τουτέστιν η εμμονή σε καθεστωτικές νοοτροπίες και πρακτικές που μετατρέπουν το εκκλησιαστικό σώμα σε σύστημα που αντιμάχεται το πρόσωπο, αντίστοιχο των οποιωνδήποτε σκληρών συστημάτων της ιστορίας, όπως ο υπαρκτός σοσιαλισμός (σε ένα τέτοιο πλαίσιο χρησιμοποιείται στο βιβλίο μου «Έρως και θάνατος» η εξαιρετική ταινία «Οι ζωές των Άλλων»), για παράδειγμα, ή ο κυρίαρχος σήμερα καπιταλισμός, στο βωμό των οποίων θυσιάζεται ο άνθρωπος και η ανθρωπινότητά του.  

4. Θεωρείτε σε γενικές γραμμές τον σύγχρονο θεολογικό λόγο ξύλινο; 

Στις περισσότερες περιπτώσεις ναι. Δυστυχώς υπάρχουν φορές που κανείς νιώθει πως υπηρετεί ένα αντικείμενο που δεν αφορά κανέναν. Ο θεολογικός λόγος έχει χάσει σήμερα την παρεμβατική και δημιουργική του ταυτότητα, υπεύθυνη κατά καιρούς για την έλαμψη του πνεύματος και τη νοηματοδότηση της ζωής στο σύνολό της.  Και είναι τούτη η αλήθεια, είναι τούτη η Καπερναούμ, που επιβάλλει σήμερα τη στροφή μας σε άλλες πηγές, ζωντανές και ως εκ τούτου ικανές μέσα στην ελαχιστότητά τους να αποκαλύψουν το θαύμα της συνάντησης ενός κόσμου και με έναν κόσμο που του έχει στερηθεί το δικαίωμα στην ελπίδα και το όνειρο. Το αυτονόητο δικαίωμα του καθ’ ημέραν άρτου και οίνου, της φιλίας και της κοινωνίας, της ίδιας της ζωής.  

5. Η σημερινή εικόνα και λειτουργία της εκκλησίας σε επίπεδο ενορίας και γειτονιάς πόσο βοηθάει να περάσουν τα μηνύματα της στους νεότερους ανθρώπους;

Όχι πολύ. Δυστυχώς και εδώ πρέπει να τονίσω, πως το ενοριακό μοντέλο της Εκκλησίας σήμερα παραπαίει, παραπατά. Και τούτο διότι παραπατά, όπως ήδη είπα, η ίδια η Εκκλησία και η θεολογία της. Τα ενοριακά κέντρα σήμερα, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων που επιβεβαιώνουν τον κανόνα, κλείνουν και ερημώνουν και η Εκκλησία μετατρέπεται σε βιομηχανία παραγωγής απρόσωπων μυστηρίων, όπου ο άνθρωπος μπαίνει ξένος και βγαίνει δυο φορές ξένος.  

6. Πως σχολιάζετε την μόνιμη συζήτηση περί διαχωρισμού κράτους - εκκλησίας στην Ελλάδα;

Έχω την αίσθηση ότι το όλο θέμα κρύβει μια μεγάλη υποκρισία. Τόσο από την πλευρά της Πολιτείας όσο και από την πλευρά της Εκκλησίας. Η διατήρηση και συντήρησή του τόσα χρόνια αποκαλύπτει τη διαπλοκή των εξουσιών και την αδυναμία ανάληψη της ευθύνης που αναμένει ο κόσμος. Η εξάρτηση τελικά αποδεικνύεται συστατικό της φύσης μας.