Η παρουσία των Χριστιανών στη Μέση Ανατολή Θεολογικές και Πολιτικές Προκλήσεις

Βόλος, 19-23 ΙΟΥΝΙΟΥ 2011

Μετά από πρόσκληση του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών και της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών της Ιεράς Μητροπόλεως Δημητριάδος και Αλμυρού, 30 Θεολόγοι, κοινωνικοί επιστήμονες, πολιτικοί και εκπρόσωποι εκκλησιών συγκεντρώθηκαν στο Βόλο από τις 19-23 Ιουνίου 2011 με σκοπό να συζητήσουν τις θεολογικές και πολιτικές προκλήσεις με τις οποίες έρχονται αντιμέτωποι οι χριστιανοί στην Παλαιστίνη και τη Μέση Ανατολή σήμερα. Αυτή η πρόσκληση ήρθε ως φυσική συνέχεια της Δήλωσης «Η παρουσία και η μαρτυρία των Χριστιανών στη Μέση Ανατολή» που εξέδωσε η Κεντρική Επιτροπή του ΠΣΕ τον Φεβρουάριο του 2011. Το Συνέδριο φιλοξενήθηκε από το Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Δημητριάδος και Αλμυρού κ. Ιγνάτιο και ευλογήθηκε από την παρουσία του Θεοφιλέστατου Επισκόπου Σινώπης κ. Αθηναγόρα, ο οποίος εκπροσώπησε την Α.Θ.Π. τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο, καθώς και από το μήνυμα του Μακαριότατου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου ΙΙ.

Το συνέδριο μεταδόθηκε παγκοσμίως διαδικτυακά από το κανάλι intv.gr με ταυτόχρονη μετάφραση ελληνικά-αγγλικά.

Οι σύνεδροι, αρχικά, εξέτασαν τη σημασία και τις διαφορετικές διαστάσεις της Διακήρυξης «Καιρός» που δημοσιεύτηκε το Δεκέμβριο 2009 από τους Χριστιανούς όλων των χριστιανικών παραδόσεων της Παλαιστίνης. Στη συνέχεια οι σύνεδροι ανέλυσαν τις κοινωνικο-πολιτικές προκλήσεις με τις οποίες έρχονται αντιμέτωποι οι χριστιανοί στη Μέση Ανατολή, ιδιαίτερα μετά τις πρόσφατες εξεγέρσεις στον Αραβικό Κόσμο.

Τέλος, οι σύνεδροι άκουσαν ζωντανές μαρτυρίες από διαφορετικές χώρες της περιοχής.

Στις συζητήσεις τους οι σύνεδροι ανέλυσαν πολλά θέματα. Μεταξύ αυτών:

• Οι ρίζες της Βίβλου στη Μέση Ανατολή
• Κατοχή και Γη της Επαγγελίας
• Οι αρνητικές συνέπειες της υιοθέτησης της νοοτροπίας της μειονότητας
• Οι συνέπειες των διαφόρων δυτικών ιστορικών θεολογικών αναγνώσεων, συμπεριλαμβανομένου και του Χριστιανικού Σιωνισμού, για τους χριστιανούς της Μέσης Ανατολής
• Οι προσδοκίες της ‘αραβικής άνοιξης’ για τους χριστιανούς που ζουν στη Μέση Ανατολή
• Οι καλύτεροι τρόποι μέσω των οποίων οι χριστιανικές κοινότητες, μαζί με τους εκκλησιαστικούς τους ηγέτες, μπορούν να συμβάλουν στη διαμόρφωση του πολιτικού μέλλοντος μέσα από τα διαφορετικά τους πλαίσια.
• Το πλάτος και η ποικιλία της χριστιανικής εμπειρίας στη Μεσόγειο, με ιδιαίτερη προσοχή και έμφαση στην ελληνορθόδοξη εμπειρία στην Τουρκία και την κατάσταση των χριστιανών στην κατεχόμενη Κύπρο, όπως επίσης και των χριστιανών που ζουν σε αραβόφωνες περιοχές.

Συγκεκριμένα:

Τη Δευτέρα, 20 Ιουνίου 2011, στην πρώτη πρωινή συνεδρία εισηγητές ήταν οι π. Jamal Khader, Κοσμήτωρ στη Σχολή Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου της Βηθλεέμ και μέλος της συντακτικής επιτροπής της Διακήρυξης Kairos, και ο π. Robert Smith από την Ευαγγελική-Λουθηρανική Εκκλησία των Η.Π.Α.

Ο π. Jamal Khader ανέπτυξε το θέμα «Η διακήρυξη ‘Kairos για την Παλαιστίνη’ και η συνάφειά της». Η διακήρυξη Kairos γράφτηκε από όλους τους χριστιανούς της Παλαιστίνης και επιδιώκει να αντιμετωπίσει τα βασικά ερωτήματα που αντιμετωπίζουν οι χριστιανικοί πληθυσμοί της περιοχής: α. Πως μπορεί να συμβάλλει η πίστη στην προσέγγιση και κατανόηση της κατάστασης της κατοχής και της αδικίας στην οποία ζούμε; Β. Τι μπορούν να σημαίνουν για τους χριστιανούς της Παλαιστίνης σήμερα, η «Βασιλεία του Θεού», ή η εντολή για την αγάπη των εχθρών;

Στη συνέχεια ο π. Robert Smith μίλησε με θέμα «Αγγλο-αμερικανικός χριστιανικός Σιωνισμός: Οι επιπτώσεις για τους Παλαιστινίους Χριστιανούς». Σε απάντηση προς την Διακήρυξη Kairos που καλεί τους χριστιανούς της Δύσης να επανεξετάσουν τις βασικές θεολογικές θέσεις τους οι οποίες υποστηρίζουν άδικες πολιτικές επιλογές σε σχέση με το λαό της Παλαιστίνης, ο ομιλητής επεχείρησε να ερευνήσει γιατί οι Χριστιανοί της Δύσης υποστηρίζουν συχνά τέτοιες απόψεις. Προς την κατεύθυνση αυτή υποστηρίχθηκε ότι αυτές οι θεωρήσεις σε σχέση με τους χριστιανούς της Παλαιστίνης διαμορφώθηκαν μέσα από μια μακρά ιστορική αντιπαράθεση της Δύσης με το Ισλάμ, η οποία οδήγησε και σε ανάλογη αρνητική αντίληψη από τους Χριστιανούς της Ανατολής. Η διαίρεση αυτή θα μπορούσε να ξεπεραστεί εάν οι Παλαιστίνιοι μπορούσαν να επικοινωνήσουν αποτελεσματικά στη συνάφεια της Δύσης.

Στη δεύτερη πρωινή συνεδρία ομιλητές ήταν οι Δρ. Αικατερίνη Τσαλαμπούνη, Λέκτωρ του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας του Α.Π.Θ. και ο Δρ. Radu Preda, Αναπληρωτής Καθηγητής στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Babes-Bolyai στη Ρουμανία και διευθυντής του Ινστιτούτου INTER.

Η Δρ. Αικ. Τσαλαμπούνη ανέπτυξε το θέμα «Η ‘εκλογή’ και ο λαός του Θεού: Μια ορθόδοξη θεολογική προσέγγιση». Στην εισήγησή της η ομιλήτρια εξέτασε τα θεολογικά θέματα της ‘εκλογής’ και του ‘λαού του Θεού’ στην Παλαιά και την Καινή Διαθήκη. Στο δεύτερο μέρος της εισήγησης έγινε ερμηνευτική προσέγγιση της ενότητας Ρωμ. 9-11. Προτάθηκε μια διαφορετική κατανόηση της ιδέας της εκλογής. Αντί η εκλογή να κατανοηθεί υπό το πρίσμα της αποκλειστικότητας μπορεί να λειτουργήσει περιεκτικά και να οδηγήσει σε μια αρμονική συνύπαρξη διαφορετικών θρησκευτικών ομάδων.

Ο Δρ. Radu Preda στην εισήγησή του με τίτλο «Η κατοχή ως αμαρτία: ο απανθρωπισμός του δυνάστη και του δυναστευόμενου» αναφέρθηκε στην εμπειρία της καταπίεσης από τον Κομμουνισμό στην Ρουμανία. Η διακήρυξη Kairos αποτελεί ένα κείμενο που αναδεικνύει τη δραματική κατάσταση των Χριστιανών της Μέσης Ανατολής. Ένας χριστιανός της Παλαιστίνης σηκώνει ένα διπλό σταυρό, θρησκευτικό αλλά και εθνικό. Η πιο σημαντική συμβολή της Διακήρυξης Kairos είναι η εισαγωγή της έννοιας «αμαρτία» στο πολιτικό και θρησκευτικό λεξιλόγιο.

Στην τρίτη συνεδρία ομιλητές ήταν οι Nicolas Abu-Mrad, Επίκουρος Καθηγητής Π.Δ. του Ινστιτούτου Ορθόδοξης Θεολογίας «Άγιος Ιωάννης Δαμασκηνός» του Πανεπιστημίου του Balamand και ο π. Phιlip Le Maters ιερέας της Ορθόδοξης Αντιοχειανής Αρχιεπισκοπής της Βόρειας Αμερικής και Κοσμήτωρ της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών του McMurry University στις Η.Π.Α.

Ο Δρ. Nicolas Abu-Mrad ανέπτυξε το θέμα «Η ‘Γη της Επαγγελίας’ στην ορθόδοξη θεολογία», όπου άσκησε κριτική στη χρήση της βιβλικής ιστορίας με σκοπό να δικαιωθεί κάθε σύγχρονη χρήση της σε επίπεδο κοινωνικό-πολιτικό, είτε χριστιανικό είτε ιουδαϊκό. Ως εναλλακτική πρόταση έναντι της θεώρησης ότι η βιβλική ιστορία αποτελεί ένα είδος συνέχειας μέσω της ιστορίας των Χριστιανών ή των Ιουδαίων, η άποψή του βασίζεται στο γεγονός ότι η κανονικότητα της Βίβλου διαμορφώνει από τις ίδιες τις ιστορίες της, κλειστές παραβολές, οι οποίες υπηρετούν να δώσουν οδηγίες στους αναγνώστες σχετικά με τη θέληση του Θεού και την αναγκαιότητα να ακολουθούμε το λόγο του. Επομένως οι έννοιες ‘Ισραήλ’ και ‘Γη της Επαγγελίας’ αποκτούν περιεχόμενο που αναδύεται από τα ίδια τα κείμενα, και δεν έχει ανάγκη συνέχισης στην ιστορία. Ιουδαίοι και Χριστιανοί καλούνται σ’ αυτή την περίπτωση να εκπληρώσουν στη ζωή τους το κάλεσμα της Βίβλου για την πραγμάτωση μιας κοινότητας που ακολουθεί το λόγο και τις εντολές του.

Ο π. Phιlip Le Masters μίλησε με θέμα «Ορθόδοξες προσεγγίσεις για τη μη βίαιη αντίσταση». Αφού αναφέρθηκε στις ρίζες της σχετικής θεώρησης στο παράδειγμα και τη διδασκαλία του Ιησού Χριστού έκανε λόγο για τους μάρτυρες και ομολογητές οι οποίοι με τη μη βίαιη αντίσταση αντιμετώπισαν και αρνήθηκαν να υπακούσουν στις απαιτήσεις της κοσμικής εξουσίας για την εγκατάλειψη της πίστης. Στις περιπτώσεις όπου η ίδια η ύπαρξη της Εκκλησίας κινδυνεύει από εξόντωση, η διαρκής μαρτυρία της πίστης αποτελεί μια μορφή μη βίαιης αντίστασης. Στην Παλαιστίνη και σε άλλες περιοχές οι ορθόδοξοι Χριστιανοί οφείλουν να αρνούνται την υπακοή σε μη δίκαιους νόμους και να εργάζονται για τη διαμόρφωση ειρηνικών κοινωνιών, όπου όλοι θα γίνονται κατανοητοί μέσα στο πλαίσιο της κατανόησης του ανθρώπου ως εικόνας Θεού.

Στην τέταρτη και τελευταία συνεδρία της πρώτης ημέρας του συνεδρίου ομιλητές ήταν οι π. Mitri Raheb, Διευθυντής του Dijar Consortium στη Βηθλεέμ και η Δρ. Ελένη Κασσελούρη-Χατζηβασιλειάδη, διδάσκουσα στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και επιστημονική συνεργάτις της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών.

Ο π. Mitri Raheb ανέπτυξε το θέμα «Το αρχικό κείμενο και η συνάφεια: Μια Παλαιστινιακή χριστιανική ανάγνωση της Βίβλου». Το αρχικό κείμενο της Βίβλου συνδέεται βαθιά με την προ-πολιτική συνάφεια της Παλαιστίνης. Η θέση του εισηγητή είναι ότι οι χριστιανοί της Παλαιστίνης αποτελούν τη συνέχεια του λαού της Βίβλου. Αυτό σημαίνει ότι εάν θέλουμε να καταλάβουμε τι στα αλήθεια λέει η Βίβλος οφείλουμε να αφουγκραστούμε την εμπειρία των Χριστιανών της Παλαιστίνης.

Η Δρ. Ελένη Κασσελούρη-Χατζηβασιλειάδη στην εισήγησή της με θέμα «Ο πλησίον και η αγάπη των εχθρών» ανέλυσε την έννοια του πλησίον στη χριστιανική θεολογία. Αξιοποιώντας τις αναφορές της Καινής Διαθήκης για τη σημασία του πλησίον και την αγάπη προς τον εχθρό τόνισε ότι για την χριστιανική θεολογία, και ειδικά την ορθόδοξη, η αγάπη αποτελεί εντολή, καθήκον, «μαρτυρία» και «μαρτύριο». Ως έμπρακτο παράδειγμα της υπέρβασης των ορίων της φυλής, φύλου, έθνους και της αγάπης προς τον κάθε άλλο, οι Μητροπολίτες στην περίοδο της γερμανικής κατοχής, διέσωσαν μεγάλο αριθμό Εβραίων θέτοντας σε κίνδυνο την ίδια τη ζωή τους. Η Μητρόπολη Δημητριάδος είχε την εποχή εκείνη ως Μητροπολίτη τον κυρό Ιωακείμ, με την παρέμβαση του οποίου πολλοί Εβραίοι διασώθηκαν.

Την Τρίτη 21 Ιουνίου, στην πρώτη πρωινή συνεδρία εισηγητές ήταν οι Δρ. Tarek Mitri, πρ. Υπουργός Πληροφοριών της Κυβέρνησης του Λιβάνου και ο Δρ. Assad Elias Kattan, Καθηγητής στην Έδρα Ορθόδοξης Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο του Műnster (Γερμανία) και Διευθυντής του Κέντρου Θρησκευτικών Σπουδών στο ίδιο Πανεπιστήμιο.

Ο Δρ. Tarek Mitri ανέπτυξε το θέμα: «Οι Χριστιανοί στην Μέση Ανατολή: Ανάμεσα στο καθεστώς προστασίας των μειονοτήτων και της πλήρους ιθαγένειας». Ο εισηγητής αναφέρθηκε στις ελπίδες που γεννήθηκαν στους Άραβες Χριστιανούς στο πλαίσιο της «Αραβικής Άνοιξης». Συζήτησε την δυναμική που αναπτύσσεται στην περιοχή και ιδιαίτερα εντός της χριστιανικής κοινότητας και έδωσε έμφαση στην σπουδαιότητα και αναγκαιότητα της υπέρβασης της επικέντρωσης του ενδιαφέροντος σε μειοψηφικές ταυτότητες, προβάλλοντας τη σημασία διαμόρφωσης μιας ταυτότητας κοινής ιθαγένειας.

Ο Δρ. Assad Elias Kattan μίλησε με θέμα: «Η παρουσία των Χριστιανών στον αραβικό κόσμο: σε αναζήτηση ‘ρόλου’». Ο χριστιανικός λόγος στη Μέση Ανατολή φαίνεται να παίζει σύμφωνα με τους κανόνες της ιδεολογίας του ‘ρόλου’. Κάποιος θα μπορούσε να περιγράψει αυτήν την ιδεολογία ως εξής: προκειμένου να επιβιώσουν οι Χριστιανοί στη Μέση Ανατολή θα πρέπει να αποδειχθούν χρήσιμοι και να παίξουν έναν επωφελή ρόλο για το περιβάλλον τους. Όσο η χρησιμότητα τους ισχύει, αποκτά σημασία και η παρουσία τους^. στην αντίθετη περίπτωση η παρουσία τους απειλείται και ακυρώνεται. Ωστόσο, αυτή η ιδεολογία υπενθυμίζει τους Μέσους Χρόνους, στο βαθμό που κάποιος ασχολείται με τους Χριστιανούς ως μια συλλογική οντότητα, της οποίας η ύπαρξη εξαρτάται από την παραγωγικότητά και την αποδοτικότητά της. Τόσο οι Χριστιανοί όσο και οι Μουσουλμάνοι καλούνται σήμερα να ανακαλύψουν εκ νέου την αξία της αυθεντικής ιθαγένειας για τη διαμόρφωση σύγχρονων και ελεύθερων Αραβικών κοινωνιών.

Στο τέλος της συνεδρίας αυτής αναγνώσθηκε από τον Μητροπολίτη Δημητριάδος Ιγνάτιο ο χαιρετισμός-μήνυμα του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος Ιερωνύμου του Β΄, όπου τονίστηκε η σημασία και σπουδαιότητα του συνεδρίου σε σχέση με την παρουσία και τα προβλήματα των χριστιανών, όλων των παραδόσεων, στις περιοχές της Μέσης Ανατολής.

Επίσης αξίζει να σημειωθεί ότι υιοθετήθηκε η πρόταση του Υπουργού Πληροφοριών του Λιβάνου Tarek Mitri, έπειτα από σχετική παρέμβαση του Μητροπολίτη Ιγνατίου, να συγκροτηθεί σχετικό κείμενο-διακήρυξη μετά την ολοκλήρωση των εργασιών του συνεδρίου, το οποίο να περιλαμβάνει τα βασικά πορίσματα και προτάσεις του συνεδρίου και το οποίο θα επιδοθεί αρμοδίως στον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο ενόψει της επικείμενης σύναξης των Προκαθημένων των παλαίφατων Πατριαρχείων και της Εκκλησίας της Κύπρου που θα λάβει χώρα τον επόμενο Σεπτέμβριο στο Φανάρι.

Στη δεύτερη πρωινή συνεδρία εισηγητής ήταν ο Πρέσβης ε.τ. Afif Safieh πρ. Πρέσβης της Παλαιστινιακής Αρχής στην Ουάσιγκτον, Μόσχα και Βατικανό.

Ο Πρέσβης ε.τ. Afif Safieh ανέπτυξε το θέμα: «Η πρόσφατη διεθνής αφύπνιση και το ενδιαφέρον για τη θέση των χριστιανών στη Μέση Ανατολή: μεταξύ αλληλεγγύης και πολιτικής εκμετάλλευσης». Ο Afif Safief προσέφερε μια πανοραμική εικόνα για το ρόλο των χριστιανών στην Παλαιστίνη και τη δημόσια ζωή της, από την πολιτική και τη διπλωματία, την εκπαίδευση και την ιατρική μέχρι τις τέχνες, τον πολιτισμό, το θέατρο και τη μουσική καταλήγοντας: «η Παλαιστίνη θα αναστηθεί και ξέρετε, εμείς στην Ιερουσαλήμ, έχουμε και προηγούμενη εμπειρία Αναστάσεως!».

Στην απογευματινή συνεδρία έλαβαν μέρος οι Δρ. Mary Mikhael, πρόεδρος του Near East School of Theology στη Βηρυτό και η Δρ. Elizabeth Prodromou, Επίκουρη Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης και μέλος της Αμερικανικής Επιτροπής για τις θρησκευτικές ελευθερίες στην υφήλιο.

Η Δρ. Mary Mikhael μίλησε με θέμα: «Η θέση των γυναικών στις αραβικές κοινωνίες». Η Μέση Ανατολή αποτελεί το λίκνο των τριών μονοθεϊστικών θρησκειών. Είναι γνωστό ότι οι κοινωνίες της Μέσης Ανατολής υπήρξαν οργανωμένες ως πατριαρχικές κοινωνίες. Μεταξύ των θρησκείας και πατριαρχίας, οι γυναίκες συχνά στερήθηκαν ίσες ευκαιρίες στην εκπαίδευση και στη συμμετοχή τους στη λήψη των αποφάσεων που οδηγούν στην πρόοδο. Οι γυναίκες πιστεύουν ότι οι Εκκλησίες είναι υπεύθυνες για την αντιμετώπιση και διόρθωση κάθε αδικίας, η οποία εμποδίζει τις γυναίκες από την ενεργό συμμετοχή τους στη λήψη αποφάσεων. Οι γυναίκες είναι ικανές να εμπλουτίσουν τη ζωή και τη μαρτυρία της Εκκλησίας και επομένως δεν θα πρέπει να εμποδίζονται στην ανάληψη καθοδηγητικών ρόλων. Οι γυναίκες είναι σε θέση να υπηρετούν την Εκκλησία και την κοινωνία, ελπίζοντας να κάνουν τον κόσμο ένα καλύτερο μέρος για τη ζωή όλων.

Η Δρ. Elizabeth Prodromou ανέπτυξε το θέμα: «Η πολιτική της θρησκευτικής εκκαθάρισης: Η εξαφάνιση του Χριστιανισμού στην Τουρκοκρατούμενη Κύπρο». Η εισήγηση εξέτασε τις συνθήκες της χριστιανικής παρουσίας στην τουρκοκρατούμενη Κύπρο. Η βασική θέση της ομιλήτριας ήταν ότι μετά τη διχοτόμηση της Κυπριακής Δημοκρατίας το 1974, οι Τουρκοκυπριακές αρχές και οι τουρκικές δυνάμεις κατοχής ανέλαβαν και συνεχίζουν μια συστηματική πολιτική θρησκευτικής εκκαθάρισης, της οποίας ο στόχος είναι η εξαφάνιση κάθε χριστιανικού ίχνους (μνημείων ή ανθρώπων) από την τουρκοκρατούμενη Κύπρο.

Την Τετάρτη 22 Ιουνίου 2011, στην πρώτη πρωινή συνεδρία εισηγητής ήταν ο Μητροπολίτης της Συρορθόδοξης Εκκλησίας στο Χαλέπι Mar Youhanna Ibrahim.

Ο Μητροπολίτης Mar Youhanna Ibrahim ανέπτυξε το θέμα «Οι χριστιανοί στη Συρία». Αφού περιέγραψε την κατάσταση που επικρατεί στην ευρύτερη περιοχή και τις έμμεσες ή άμεσες επιπτώσεις της για τη θέση των χριστιανών στην Συρία, παρουσίασε τη σημερινή θέση των χριστιανών στην περιοχή, επιχειρώντας να προσφέρει κάποιες προτάσεις σχετικά με τα ερωτήματα που αφορούν στο τι αναμένουν τα μέσα ενημέρωσης γειτονικών χωρών σε σχέση με τις εξελίξεις στη Συρία, και στο πού πρόκειται να οδηγήσουν και πότε πρόκειται να σταματήσουν οι διαδηλώσεις και οι διαμαρτυρίες στην περιοχή.

Στην δεύτερη πρωινή συνεδρία έλαβαν μέρος οι Δρ. Σωτήριος Βαρναλίδης Ομότιμος Καθηγητής του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής του Α.Π.Θ., και ο Διάκ. Sevan Nazareat Sankrim εκπρόσωπος της Αρμενικής Ορθόδοξης Αρχιεπισκοπής της Βαγδάτης.

Ο Δρ. Σωτήριος Βαρναλίδης ανέπτυξε το θέμα «Οι Χριστιανοί στην Κωνσταντινούπολη». Ξεκινώντας από μια προσωπική μαρτυρία ο εισηγητής περιέγραψε σε ιστορική προοπτική τις διάφορες φάσεις του διωγμού εναντίον των ορθοδόξων Ρωμιών της Πόλης (1943-45, 1955, 1964, 1971). Στη συνέχεια αναφέρθηκε στη σημερινή κατάσταση (διαβίωση των Ρωμιών, εκπαίδευση-σχολεία, φιλανθρωπική δραστηριότητα των Ρωμαίικων κοινοτήτων της Κωνσταντινούπολης κ.ά.) η οποία αν και παραμένει δύσκολη με αρκετά άλυτα προβλήματα (λ.χ. τη μη αναγνώριση από την ισχύουσα νομοθεσία του νομικού καθεστώτος του Οικουμενικού Πατριαρχείου), ωστόσο εμφανίζει στις μέρες μας κάποια σημεία θετικής αντιμετώπισης από την επίσημη τουρκική πλευρά (λ.χ. δειλά βήματα βελτίωσης της κατάστασης για την θρησκευτική ελευθερία στην Τουρκία), κλείνοντας με αισιοδοξία για την πορεία των πραγμάτων στο μέλλον.

Ο Διάκ. Sevan Nazarat Sankrim μίλησε με θέμα «Οι Χριστιανοί στο Ιράκ». Το βασικό πρόβλημα για τους Χριστιανούς στο Ιράκ είναι η φυγή από τη χώρα και η απουσία ανθρώπων με ανοικτή σκέψη. Οι συνθήκες στις οποίες ζουν οι Χριστιανοί στην περιοχή τους καθιστούν απροστάτευτους και εκτεθειμένους σε κινδύνους που αφορούν στην επιβίωση τους, καθώς το φυλετικό καθεστώς του Ιράκ, του οποίου δεν είναι μέρος, υπερασπίζεται τα δικά του μέλη σε βάρος όλων των υπολοίπων. Το σημαντικότερο πράγμα το οποίο χρειάζεται ο Ιρακινός λαός στο σύνολό του είναι το νόημα, το μήνυμα της αγάπης, όπως προσφέρεται και ερμηνεύεται από τους Χριστιανούς του Ιράκ στις δύσκολες συνθήκες που και οι ίδιοι ζουν.

Στην τρίτη πρωινή συνεδρία έλαβαν μέρος οι Αιδ. Mohsen Muneer Rizkalla από τον Κοπτικό Ευαγγελικό Οργανισμό Κοινωνικών Υπηρεσιών στο Κάιρο και Nano Berberian δημοσιογράφος, εκπρόσωπος της Αρμενικής Ορθόδοξης Εκκλησίας-Holy See of Cilicia.

Ο Αιδ. Mohsen Muneer Rizkalla ανέπτυξε το θέμα «Οι Χριστιανοί στην Αίγυπτο». Η παρουσία του Χριστιανισμού στην Αίγυπτο ανάγεται ήδη από τον πρώτο αιώνα. Οι Χριστιανοί αποτελούσαν την πλειοψηφία στην περιοχή για πολλούς αιώνες ακόμη και κατά τον 7^ο αιώνα μετά την αραβική κατάκτηση. Οι Χριστιανοί στην περιοχή απολάμβαναν μια πραγματική κοινοπολιτεία κατά την περίοδο 1919-1952. Κατά την δεκαετία του ’70 οι χριστιανοί υπέμειναν δύσκολες καταστάσεις, λόγω διωγμών και πολιτικής εξόντωσης. Μετά την επανάσταση που έλαβε χώρα τον Ιανουάριο του 2011 πολλές αλλαγές έγιναν και γίνονται για ένα καλύτερο μέλλον των χριστιανών στην Αίγυπτο και την αληθινή συμμετοχή τους στις διεργασίες της κοινωνίας.

Ο Nazo Berberian μίλησε με θέμα «Οι χριστιανοί στο Λίβανο». Ο ομιλητής παρουσίασε την αντίληψη της Αρμενικής Αποστολικής Εκκλησίας αναφορικά με την μαρτυρία της χριστιανικής πίστης στο πλαίσιο των δημοκρατικών και πλουραλιστικών αξιών του Λιβάνου. Μέχρι την ανάδειξη του πολιτικού Ισλάμ και του κάθε είδους φονταμενταλισμού, οι Χριστιανοί στο Λίβανο απολάμβαναν αμοιβαίο σεβασμό με τους Μουσουλμάνους αναφορικά με τις θρησκευτικές ελευθερίες και τα δικαιώματα τους. Σ’ αυτό συνέβαλε, ειδικά σε ό, τι αφορά τους Αρμενίους και η ουδέτερη στάση τους κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στο Λίβανο, όπου οι Αρμένιοι χριστιανοί υπερασπίστηκαν με πάθος τις δημοκρατικές αξίες προς όφελος όλων των θρησκειών, καθώς μόνο μέσω ενός αμοιβαίου σεβασμού και αμοιβαίας αποδοχής μπορεί να επιτευχθεί καλύτερο επίπεδο ζωής και να δοθεί ελπίδα για πνευματική σωτηρία. Στην προοπτική αυτή η Αρμενική Εκκλησία στην περιοχή μαρτυρά ότι οι Χριστιανοί του Λιβάνου και όλης της Μ. Ανατολής έχουν ανάγκη από μια Εκκλησία που θα προέρχεται από το λαό και για το λαό, που θα ενσαρκώνει τις αξίες της χριστιανικής πίστης για όλους τους καταπιεζόμενους ανθρώπους.

Στην πρώτη απογευματινή συνεδρία έλαβαν μέρος οι Δρ. Audeh Quawwas MD πρώην βουλευτής του κοινοβουλίου της Ιορδανίας, Nora Kort πρόεδρος της Αραβικής Ορθόδοξης Ένωσης στα Ιεροσόλυμα και ο Bishara Obeid Υπ. Δρ. Θεολογίας στη Ναζαρέτ.

Ο Δρ. Audeh Quawwas ανέπτυξε το θέμα «Οι Χριστιανοί στην Ιορδανία». Αφού παρουσίασε ορισμένες ιστορικές πληροφορίες για την παρουσία των Χριστιανών στην Ιορδανία, αναφέρθηκε στις αναγνωρισμένες χριστιανικές ομολογίες (ελληνορθόδοξοι, Ρωμαιοκαθολικοί, Κόπτες Ορθόδοξοι, Μαρωνίτες κ.ά.) και θρησκευτικές κοινότητες (Ελεύθερη Eυαγγελική Εκκλησία κ.ά.) της περιοχής. Οι Χριστιανοί της Ιορδανίας ζουν σε ένα ιδιαίτερο φιλικό περιβάλλον όπου έχουν ελευθερία έκφρασης (συμμετοχή στη λατρεία, εορτασμός μεγάλων χριστιανικών εορτών κ.ά.), δυνατότητα συμμετοχής στην οικονομική και κοινωνική ζωή, ικανό αριθμό εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, νοσοκομείων, θρησκευτικών μνημείων, ενώ έγινε ειδική αναφορά στην ισχύουσα νομοθεσία σχετικά με τη δημόσια εκπαίδευση, και το δίκαιο του γάμου που χαρακτηρίζεται από την επιρροή του ισλαμικού δικαίου. Ο ομιλητής αναφέρθηκε επίσης σε ορισμένα καυτά ζητήματα που παραμένουν άλυτα και αφορούν στην παρουσία και μαρτυρία των Χριστιανών στην περιοχή, όπως λ.χ. την ανυπαρξία Εθνικού Συμβουλίου Εκκλησιών στην Ιορδανία.

Η Nora Kort μίλησε με θέμα «Οι Παλαιστίνιοι χριστιανοί στην Ιερουσαλήμ». Οι Παλαιστίνιοι Χριστιανοί στην Ιερουσαλήμ μπορούν να φωτίσουν σε επαρκή βαθμό την ιστορική σημασία της Ιερουσαλήμ διαμέσου των αιώνων. Επίσης περιέγραψε ποιοι θεωρούνται ως Παλαιστίνιοι Χριστιανοί, την ταυτότητα και την πραγματικότητα της ζωής τους, δίνοντας βαρύτητα στους λόγους της μετανάστευσης, προσφέροντας ορισμένες προσωπικές μαρτυρίες και ένα μήνυμα ελπίδας και πίστης.

Ο Bishara Obeid ανέπτυξε το θέμα «Οι Παλαιστίνιοι χριστιανοί στο Ισραήλ». Η εισήγηση είχε ως σκοπό να παρουσιάσει τη σύγχρονη πραγματικότητα των Χριστιανών που ζουν στο Ισραήλ, περιγράφοντας την κατάσταση από διάφορες οπτικές, συνδέοντάς την επίσης με την ευρύτερη κατάσταση στη Μέση Ανατολή. Στο κείμενο κατατέθηκαν οι προσωπικές μαρτυρίες ενός χριστιανού που ζει στο Ισραήλ αλλά την ίδια στιγμή και ενός θεολόγου που δεν διστάζει να ασκήσει και κριτική στα κακώς κείμενα. Η επιδίωξη του ομιλητή ήταν να αναλύσει την ισχύουσα κατάσταση επιχειρώντας να προσφέρει μια φωνή ελπίδας προς ένα καλύτερο και δημιουργικό μέλλον.

Στην τελευταία συνεδρία έλαβαν μέρος οι Σταύρος Ζουμπουλάκης, Διευθυντής του περιοδικού «Νέα Εστία» και πρόεδρος του Δ.Σ. του Ιδρύματος «Άρτος Ζωής» και ο Δρ. Παντελής Καλαϊτζίδης, Συντονιστής της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών και διδάσκων στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και στο Ινστιτούτο Ορθόδοξης Θεολογίας του «Αγίου Σεργίου» στο Παρίσι.

Ο Σταύρος Ζουμπουλάκης ανέπτυξε το θέμα «Κλήση και μαρτυρία των Χριστιανών στην Παλαιστίνη». Τι σημαίνει άραγε και τι συνεπάγεται να είναι κανείς σήμερα Χριστιανός στη Γάζα; Πώς μπορεί να ζήσει κάποιος τη χριστιανική πίστη σε αυτή την περιοχή της οδύνης, της φτώχειας, της ελευθερίας, της βίας της Χαμάς; Ο ομιλητής ανέδειξε τη σημαντική μαρτυρία του Manuel Musallam, Παλαιστινίου καθολικού ιερέα, ποιμένα των 200 καθολικών Χριστιανών της Γάζας, ανάμεσα σε 1.500.000 μουσουλμάνους.

Ο Δρ. Παντελής Καλαϊτζίδης μίλησε με θέμα «Αντί επιλόγου: οι Χριστιανοί στην Μέση Ανατολή: Χτίζοντας γέφυρες ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση, ανάμεσα στο παλιό και το νέο». Η παρουσίαση είχε να κάνει με το πώς ένας Έλληνας ορθόδοξος αντιλαμβάνεται την παρουσία και την μαρτυρία των χριστιανών στη Μέση Ανατολή, τι θα μπορούσε να αναμένει και από τι θα έπρεπε να φοβάται γι’ αυτούς. Αφού επεσήμανε τα θετικά και ελπιδοφόρα σημεία της πραγματικότητας (λ.χ. ότι ο Χριστιανισμός συνήθως στις χώρες Μ. Ανατολής αντιπροσωπεύει το μοντέρνο και το καινούργιο, την ανανέωση και την πρόοδο), ανέδειξε και τα ανησυχητικά σημάδια που υπάρχουν την ίδια στιγμή (όπως λ.χ. την κοινοτιστική και όχι απλώς κοινοτική συγκρότηση των χριστιανικών κοινοτήτων, την εμφάνιση έντονων αρχαϊκών και πατριαρχικών στοιχείων, τον εκκλησιαστικό κουλτουραλισμό, την κατανόηση δηλαδή της εκκλησιαστικής πίστης με όρους ταυτότητας και πολιτισμού κ.ά.).

Μετά την ολοκλήρωση και της τελευταίας συνεδρίας υπήρξε επαρκής χρόνος για μια εφ’ όλης της ύλης συζήτηση πάνω σε ζητήματα που αναδείχθηκαν κατά τη διάρκεια του συνεδρίου, ενώ διατυπώθηκαν εκ μέρους του υπευθύνου προγράμματος του Π.Σ.Ε. Michel Nseir, του επισκόπου Σινώπης Αθηναγόρα, του Μητροπολίτη Δημητριάδος Ιγνατίου αλλά και άλλων συνέδρων, συμπερασματικές απόψεις και έγιναν χρήσιμες προεκτάσεις προς την κατεύθυνση συγκεκριμένων προτάσεων και λύσεων για την αντιμετώπιση των ποικίλων προβλημάτων που αντιμετωπίζει η χριστιανική παρουσία και μαρτυρία στην περιοχή της Μ. Ανατολής.

Οι σύνεδροι άφησαν το συνέδριο με τη βαθιά πεποίθηση και αίσθηση της σημασίας του να κλείνουν τα χάσματα μεταξύ των διαφορετικών οικουμενικών χριστιανικών οικογενειών, και της αναγκαιότητας περισσότερου και εντατικότερου διαλόγου μεταξύ των εκκλησιών της Μέσης Ανατολής και μεταξύ των χριστιανών ανατολής και δύσης. Το μέλλον της παρουσίας των χριστιανών στη Μέση Ανατολή, την κοιτίδα της χριστιανικής ιστορίας, αποτελεί θέμα επείγον και πρωτεύον για την παγκόσμια χριστιανική κοινότητα.