Το Σεπτέμβρη τού 1922, σαν οι τελευταίοι Χριστιανοί Αϊβαλιώτες φύγαν κυνηγημένοι από το λεπίδι, ο Ταξιάρχης στην εκκλησιά του απόμεινε μοναχός… Και σαν από του Αγγελή το Γιαλό, λίγα μέτρα παραπέρα από τη Χάρη Του, μπαρκάρισε κι ο τελευταίος πρόσφυγας, είπε σφαλιστός κι αλειτούργητος στη μεγάλη Του εκκλησιά πως θα το κάνει το θάμα Του. Θα σωθεί, είπε, η εκκλησιά. Και σώθηκε…
Κι ήρθε ο καιρός, 91 χρόνια μετά από τότες, να ξανάρθει σα στο παραμύθι του παππού Ηρόδοτου η πέτρινη άγκυρα στον αφρό. Και γυρίζουν οι Αϊβαλιώτες στην τρανή εκκλησιά του Ταξιάρχη τους. Μαζί τους, πρώτος ο Πατριάρχης του Γένους. Κι ο Μητροπολίτης των Αϊβαλιωτών όπου Γης, μα και των αϊβαλιώτικων ψυχών, που μερωμένες πια, παρέα με τον Ταξιάρχη τους χαζεύουν από ψηλά το θάμα. Και παίρνει άλλη διάσταση πια η κουβέντα του λαού: «Έχει ο Θεός» λένε. Μα σε ετούτη την ιστορία, το νιώθεις πως ο Θεός έχει και για εσένα… Για τον καθένα χωριστά, κάτι το απίστευτα σημαντικό. Μια πνοή αισιοδοξίας, ελπίδας, χαράς αναστάσιμης. Όλα μπορούν να γίνουν.

Το 1923, οι Κρητικοί Μουσουλμάνοι που η Συνθήκη της Λωζάννης βάφτισε Τούρκους, πρόσφυγες στο Αϊβαλί, βρήκαν την εκκλησιά του Ταξιάρχη «πατημένη». Χωρίς το παραμικρό στολίδι, χωρίς τάματα και σκεύη… Τα ’χαν νομίσει για χρυσά όσοι ένα χρόνο μπαινοβγαίναν στο Αϊβαλί λεηλατώντας το, και τα είχαν αρπάξει… Τη μετέτρεψαν σύντομα σε αποθήκη για τα μπαμπάκια τους αλλά και τα μπαχαρικά. Είπαμε. Το θαύμα του Ταξιάρχη… Η υγρασία συντήρησε τις εικόνες, η εκκλησιά έμεινε ανέπαφη.
Στα χρόνια της δεκαετίας τού 1980, το 1984 λένε τα χαρτιά, η εκκλησιά άδειασε και παραδόθηκαν τα κλειδιά από τους στρατοχωροφύλακες τζανταρμάδες, στο τουρκικό Υπουργείο Πολιτισμού. Έτσι και άρχισαν οι προσπάθειες να συντηρηθεί. Οι κρατούντες στην πόλη είδαν στην εκκλησιά έναν καλό χώρο πολιτιστικών εκδηλώσεων. Είχε αρχίσει και το πήγαινε - έλα Ελλήνων επισκεπτών. Δεν μπορεί, σκέφτηκαν, κάποιοι θα πηγαίνουν λίγα μέτρα παραπέρα από το παζάρι για να δουν την εκκλησιά. Τελικά πήγαν λιγότεροι απ’ ό,τι υπολόγιζαν…
Δυο προσπάθειες επισκευής είχαν ως αποτέλεσμα να σωθεί το μνημείο και να μην καταρρεύσει. Μία στα τέλη της δεκαετίας τού 1980 και μία στα τέλη της δεκαετίας τού 1990 στήριξαν την εκκλησιά. Καθάρισαν το εσωτερικό της από τις πρόσθετες κατασκευές τη μια φορά, αντικατέστησαν τη στέγη την άλλη. Σε εκείνες τις μέρες, κάποιοι βρήκαν ευκαιρία και μπήκαν στο ναό κλέβοντας κάποιες από τις εικόνες του τέμπλου. Κι ήρθε τώρα η τρίτη επισκευή του ναού, που κράτησε ένα και βάλε χρόνο, κι έφερε το ναό αλλά και τον περιβάλλοντά του χώρο στις δόξες των μέσων του 19ου αιώνα, όταν και ανακατασκευάσθηκε.
Την ερχόμενη Κυριακή 29 Σεπτεμβρίου, ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος θα λειτουργήσει στον Ταξιάρχη. Και θα ενθρονίσει το νέο Μητροπολίτη Κυδωνιών Αθηναγόρα, τον πρώτο μετά τον πρώτο Μητροπολίτη Κυδωνιών, το Μάρτυρα εκείνο το μαύρο Σεπτέμβρη του Γένους, τον Άγιο Γρηγόριο Ωρολογά. Το θαύμα του Ταξιάρχη, που λέγαμε στην αρχή… Θα το ζήσουμε!

Η ιστορία της εκκλησιάς του Ταξιάρχη
Εκκλησιά στο κέντρο της Πολιτείας, η παλιότερη, χτισμένη πριν τα προνόμια που επέτρεψαν τη μετατροπή του Αϊβαλιού από ένα ασήμαντο ψαροχώρι, σε σημαντική οικονομικά και πολιτισμικά πόλη, έδρα μέχρι το 1821 της ονομαστής Ακαδημίας Κυδωνιών.
Αιολική βασιλική, με μια αϊβαλιώτικη ιδιορρυθμία. Η στέγη του μεσαίου κλίτους υπερυψώνεται από τη στέγη των πλάγιων κλιτών και του γυναικωνίτη, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα να δημιουργηθούν παράθυρα ψηλά, που φωτίζουν απ’ ευθείας το μεσαίο κλίτος και δίνουν μια αλλιώτικη φαντασμαγορία στο εσωτερικό της εκκλησίας. Η υπερύψωση αυτή γίνεται με μια ιδιόρρυθμη παραλλαγή στην ενιαία κατασκευή της στέγης, που εσωτερικά καλύπτεται από μια ελαφριά αψιδωτή οροφή από μπαγδατόπηχες και σοβά με γύψινες διακοσμήσεις. Με το γνωστό εξωνάρθηκα της αιολικής βασιλικής, στα πρότυπα της Παναγιάς της Αγιάσου και της αϊβαλιώτικης Παναγιάς των Ορφανών, να στηρίζει σαν περίπτερος ναός της αρχαιότητας το γυναικωνίτη, χτισμένο από χρωματιστή πέτρα που θυμίζει πολύ - χωρίς να είναι όμως τέτοια - τη χιώτικη πέτρα των Θυμιανών.
Στην είσοδό της, μια επιγραφή αναφέρει πως η εκκλησία ανακαινίσθηκε το 1844. Είχε αρχίσει η δεύτερη περίοδος ανάπτυξης του Αϊβαλιού και κοντά στις άλλες εκκλησίες που χτίζονταν, επισκευάσθηκε και ετούτη…
Εδώ και ενάμιση σχεδόν χρόνο, στην εκκλησιά του Ταξιάρχη του Αϊβαλιού έγινε μια πραγματικά καλή δουλειά… Η εκκλησιά ξαναήλθε στη μορφή της τις μέρες της μεγάλης αϊβαλιώτικης δόξας. Επιχρίσματα ξαναφτιάχτηκαν όπως παλιά και χρώματα ξαναμπήκαν… Οι εικόνες στο «Δωδεκάορτο» συντηρήθηκαν, το μαρμάρινο τέμπλο ξανάγινε καινούργιο θαρρείς, μαζί με τα εικονοστάσια, τον άμβωνα και το θρόνο. Ακόμα και όμορφοι καινούργιοι πολυέλαιοι τοποθετήθηκαν. Μοναδικές παραφωνίες, κάποιες εικόνες στο τέμπλο και τα ντουβάρια, κακέκτυπα των γνήσιων που βρίσκονται σε κάποια εργαστήρια συντήρησης κι άγνωστο είναι αν θα επανέλθουν στη θέση τους ποτέ. Καθώς και μια εικόνα του Παντοκράτορα που κρέμεται από το μεσιανό ταβάνι της βασιλικής. Άγνωστο γιατί…
Μαζί με το ναό, συντηρήθηκαν τα κτήρια στον αύλειό του χώρο, το ψηλό αυλοντούβαρο που τον περιέβαλλε… Μοναχά το καμπαναριό - και πώς αλήθεια να γίνει αυτό; - δεν ξαναφτιάχτηκε στη θέση του.

  http://www.emprosnet.gr/article/50076-anastasi-mes-sto-septemvri#.UkRGPOYYE0c.facebook