Η απελευθέρωση της Χίου από τους Γερμανούς

                                                                      ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ  ΓΕΩΡΓ.    

                                                                             ΚΑΡΑΤΖΑ

        Θεολόγου - Καθηγητή

                                                                                    του 4^ου Γυμνασίου Χίου

Απόσπασμα ομιλίας που εκφωνήθηκε στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Χίου στα πλαίσια των εκδηλώσεων για την

68^η Επέτειο της Απελευθέρωσης της Χίου από τους Γερμανούς κατακτητές.

.....Ήταν λοιπόν απόγευμα της 4ης Μαΐου του 1941, όταν η Χίος κατελήφθη αμαχητί από τμήμα των στρατευμάτων του Γ΄ Ράιχ, το οποίο είχε φτάσει με γερμανικό μεταγωγικό πλοίο στο νησί. Επικεφαλή τους οι 750 περίπου Γερμανοί στρατιώτες είχαν τον Ταγματάρχη Γοτθάλδο Βίνκλερ, ο οποίος στη συνέχεια ανέλαβε και Αρχηγός του στρατού κατοχής της Χίου μέχρι και το Φθινόπωρο του 1941. Αξίζει εδώ να αναφερθεί το γεγονός ότι ο Γερμανός εκείνος στρατιωτικός δήλωσε στις ελληνικές Αρχές του νησιού ότι η Κατοχή του νησιού θα ήταν προσωρινή, μιας και αυτή είχε πραγματοποιηθεί με μοναδικό σκοπό την προστασία του από τυχόν μελλοντική επίθεση του Αγγλικού στρατού. Βέβαια τα μελλοντικά γεγονότα τον διέψευσαν.

Την Γερμανική κατοχή της Χίου συνόδευσε, όπως και στα περισσότερα μέρη της Ελλάδος, η πείνα, οι στερήσεις και η εξαθλίωση της ανθρώπινης υπόστασης. Τα τρόφιμα ήταν λιγοστά και η ντόπια παραγωγή αδυνατούσε να καλύψει τις επισιτιστικές ανάγκες του πληθυσμού. Άνθρωποι όλων των ηλικιών κυκλοφορούσαν κοκαλιασμένοι στους δρόμους προσπαθώντας να βρουν το ελάχιστο για να βγάλουν την ημέρα. «Να λες πεινώ, κι απ’ την ίδια τη φωνή σου να τρομάζεις» έγραψε τότε ο Χιώτης ποιητής Φώτης Αγγουλές.

Βασικά είδη διατροφής στη Γερμανοκρατούμενη τότε Χίο ήταν τα κουντουρούδια, τα πορτοκάλια, σε όποια κατάσταση κι αν βρίσκονταν αυτά, ο σκουπόσπορος ή φροκαλόσπορος και οι τσουκνίδες. Όσοι πάλι είχαν κάτι πολύτιμο στην κατοχή τους το αντάλλαζαν με λίγο λάδι ή δημητριακά στην οργιάζουσα την περίοδο εκείνη μαύρη αγορά.

Τις τραγικές καταστάσεις που βίωσαν οι παππούδες μας στην Κατοχή περιγράφει ο Βασιλειωνικούσης αντιστασιακός Παναγιώτης Καρασούλης ως εξής: «Χίος 1942. Ο χειμώνας του 1941-42 ήταν τρομερός. Μήνες είχαμε να φάμε ψωμί και λάδι, πεινούσαμε. Τα μάτια βαθούλωναν, το πετσί κολλούσε στα κόκαλα, πολλοί πρήσκονταν και πέθαιναν αβοήθητοι. Έτσι κυνηγημένοι από την πείνα, οι περισσότεροι έμπαιναν κρυφά σε βάρκες και τραβούσαν για τ’ απέναντι Μικρασιατικά παράλια. Αλλά δεν ήταν η πείνα μονάχα. Πολλοί, οι νέοι προ παντός, φοβόντουσαν μην τους επιστρατεύσουν οι Γερμανοί».  

Η πίεση λοιπόν αυτή που υπέστη ο πληθυσμός εκτονώθηκε μερικώς, όπως προαναφέρθηκε, με τη φυγή από το νησί προς τα απέναντι Τουρκικά παράλια ως πρώτο σταθμό μεγάλου αριθμού Χιωτών, κυρίως νεαρής ηλικίας. Επόμενοι σταθμοί των φυγάδων ήταν η αγγλοκρατούμενη τότε Κύπρος, ο Λίβανος, η Συρία, η Παλαιστίνη και η Αίγυπτος. Στις χώρες αυτές οι περισσότεροι από τους φυγάδες πολέμησαν στο πλευρό των συμμάχων ενάντια στις δυνάμεις του Άξονα. Εκεί άλλωστε βρίσκονταν ο βασιλιάς Γεώργιος ο Β΄, η εξόριστη ελληνική κυβέρνηση και οργανωμένα τμήματα του ελληνικού στρατού. 

Πολύτιμος συμπαραστάτης στο πλευρό του χειμαζόμενου Χιακού λαού, καθ’ όλη τη διάρκεια της Κατοχής, στάθηκε η τοπική Ορθόδοξη Εκκλησία με μπροστάρη τον τότε Μητροπολίτη Χίου Ιωακείμ Στρουμπή, ο οποίος καταγόταν από τα Θυμιανά. Πολύτιμους βοηθούς στην ομολογουμένως δύσκολη αποστολή του είχε «ο φλεγόμενος εκείνος ρασοφόρος» τα μοναστήρια του Μυρσινιδίου στο Βροντάδο, των Αγίων Πατέρων στον Προβατά και του Αγίου Τρύφωνα στα Νένητα.

Ύστερα από τόσα δεινά και τόσες θυσίες, η ποθούμενη μέρα που τα βάσανα των κατοίκων της Χίου θα έφταναν στο τέρμα τους δεν άργησε να έρθει. Ο Κατοχικός δήμαρχος Χίου Λεωνής Μ. Καλβοκορέσης στο βιβλίο του «Χρονικό της Κατοχής της Χίου παρά των Γερμανών 1941-1944»  γράφει για τα της αναχώρησης των Γερμανών από το νησί στις 10-9-1944 τα παρακάτω: «Τήν πρωΐαν τῆς Κυριακῆς 10 Σεπτεμβρίου, κατά τις 5 π. μ. διεκρίνετο ἕν μεγάλον φορτηγόν ἀτμόπλοιον ἔξω τοῦ λιμένος καί κίνησις προς αὐτό. Μερικαί ἐκρήξεις ἡκούσθησαν, τό φορτηγόν ἀνεχώρησεν και εἴμεθα ἐλεύθεροι ἀπό τριετή δουλείαν. Ἀναπνέομεν. Ἔφυγε ἕνας μεγάλος ἐφιάλτης….

Και συνεχίζει ο Δήμαρχος την αφήγησή του με τα εξής: «Μόλις ἀπό τῆς οἰκίας μου, ἔνθα παρηκολούθουν, μετά γειτόνων την κίνησην, εἶδον τά πλοῖα ἀναχωρήσαντα, πρώτη ἐνέργεια ἦτο να μεταβῶ εἰς τήν Ἐνοριακήν μου ἐκκλησίαν Ἁγ. Ἰωάννου Βουδομμάτη(ο Ιερός αυτός Ναός βρίσκεται στο Φραγκοβούνι του Κάμπου), να προσκηνύσω εὐχαριστῶν καί δοξάζων τόν Θεόν διά τήν ἀπαλλάγην ἀπό τόν ἐφιάλτην καί εὐθύς ἀμέσως ἐπιστρέψας εἰς τήν οἰκίαν ὕψωνα τήν Ἑλληνικήν καί Ἀγγλικήν σημαίαν. Ὑπήρξεν ἡ Χίος ἡ πρώτη γωνιά τῆς Ἑλλάδος, ἡ ὁποία ἠλευθερώθη ἀπό τόν Γερμανικόν ζυγόν».

Πιο συγκεκριμένα, το πρωΐ της 9^ης Σεπτεμβρίου 1944 ο Γερμανός φρούραρχος Φράντς κάλεσε στο γραφείο του τον τότε Νομάρχη Χίου Νικόλαο Κουράση και του ανακοίνωσε ότι εντός της ημέρας ο γερμανικός στρατός Κατοχής του νησιού επρόκειτο να το εγκαταλείψει.

Πράγματι, ξημερώματα της 10^ης Σεπτεμβρίου του 1944 οι διακόσιοι περίπου Γερμανοί στρατιώτες, που ενέδρευαν μέχρι τότε στο νησί, επιβιβάστηκαν άρον-άρον σε ένα υπερωκεάνιο που ήταν αγκυροβολημένο έξω από το λιμάνι της Χίου και το οποίο είχε μετασκευαστεί και εξοπλιστεί σε οπλιταγωγό με προορισμό τη Θεσσαλονίκη. Οι Ναζί, λίγο πριν εγκαταλείψουν τη Χίο, πυρπόλησαν την οικία Καλουτά στη νότια Προκυμαία για να καταστρέψουν τα αρχεία τους και διάφορα στρατιωτικά υλικά και εφόδια.

Βέβαια, δεν εγκατέλειψαν το νησί όλα τα μέλη του στρατού Κατοχής του. Αρκετοί Γερμανοί στρατιώτες αυτομόλησαν και κρύφτηκαν σε φιλικά τους χιώτικα σπίτια. Αργότερα, παραδόθηκαν στις ελληνικές Αρχές του νησιού, στις οποίες μάλιστα έδωσαν πολύτιμες πληροφορίες, υποδεικνύοντας τις περιοχές που υπήρχαν εγκατεστημένες νάρκες. Αξίζει πιστεύω να αναφέρουμε το γεγονός ότι μερικοί απ’ αυτούς παντρεύτηκαν στη συνέχεια Χιώτισσες, με τις οποίες διατηρούσαν ερωτικό δεσμό.

Αμέσως μετά την αποχώρηση των Γερμανών, οι Χιώτες χαρούμενοι και συγκινημένοι, που είχαν αποκτήσει και πάλι την ελευθερία τους, ανύψωσαν στα σπίτια και τα καταστήματα τη δοξασμένη γαλανόλευκη σημαία μας για να πανηγυρίσουν το χαρμόσυνο γεγονός. Όλοι ξεχύθηκαν στους δρόμους της πόλεως. Παραληρούσαν από την χαρά και από τον ενθουσιασμό. Γιόρταζαν, φώναζαν και χειροκροτούσαν.

Όλοι, στη συνέχεια, κατέληξαν εδώ στον Μητροπολιτικό Ναό των Αγίων Βικτώρων, όπου στις 11 π. μ. ο τότε Μητροπολίτης Χίου Ιωακείμ Στρουμπής τέλεσε παρουσία των προσωρινών Αρχών της Χίου κατανυκτική δοξολογία και ανέπεμψε στον Ύψιστο επιμνημόσυνη δέηση υπέρ της αναπαύσεως των ψυχών των θυμάτων της Ναζιστικής θηριωδίας. Με εμπνευσμένα λόγια ο αντιστασιακός εκείνος Ιεράρχης εγκωμίασε τον πατριωτισμό που επέδειξαν οι Χιώτες καθ’ όλη τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής του νησιού, καθώς και την ηρωική δράση του Ε. Α. Μ. , του οποίου και ο ίδιος υπήρξε ενεργός μέλος.....