Νικολάι Μπερντιάεφ:Ἡ πίστη ὡς ἀτέλεστη τελειότητα

Η ἐποχή μας εἶναι διαποτισμένη ἀπὸ τὸν οἰκονομισμό. Σφραγίζει τὸ καθετί, καταπιέζει τὴν ἀνώτερη ζωή. Ποτὲ ὣς τὰ σήμερα ὁ ἄνθρωπος δὲν εἶχε νιώσει τόσο τὴ σημασία τῆς οἰκονομίας στὴ ζωή του, οὔτε εἶχε συνείδηση τοῦ πόσο ἐξαρτᾶται ἀπὸ αὐτήν. Ποτὲ ἡ παραγωγικότητα δὲν εἶχε ὑπερεγκωμιασθεῖ οὔτε εἶχε μετατραπεῖ σὲ σκοπὸ αὐτὴ καθ’ αὐτή. Δὲν εἶναι τυχαῖο ποὺ ἡ θεωρία τοῦ οἰκονομικοῦ ὑλισμοῦ θεμελιώθηκε στὴν ἐποχή μας. Ἀνταποκρινόταν ἁπλὰ στὴν κατάσταση τῆς εὐρωπαϊκῆς κοινωνίας. Ἡ πνευματικὴ ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου ὑποτάχθηκε στὴν ὑλική. Αὐτὸ τὸ φαινόμενο τῆς πραγματικότητας ἐκφράστηκε παθητικὰ στὴ σκέψη ὡς αὐτὴ ἡ ὑλιστικὴ θεωρία γιὰ τὴν ὁποία ὁλόκληρη ἡ πνευματικὴ ζωὴ δὲν εἶναι παρὰ ἐποικοδόμημα τῆς οἰκονομικῆς ζωῆς. Τὰ «ἰδεολογικὰ ἐποικοδομήματα», ποὺ καταδικάζουν σήμερα ὑλιστὲς καὶ σοσιαλιστές, εἶχαν σημαδέψει τὴν εὐγένεια τοῦ ἀνθρώπινου πνεύματος, τὴν ἀπαίτηση μιᾶς ἱερῆς ἐπικύρωσης τῆς ζωῆς. Ἀρχίσαμε νὰ τὰ θέτουμε ὑπὸ κατηγορία καὶ νὰ τὰ ἑρμηνεύουμε ὑλιστικά, ὁπότε ἡ ὑλικὴ ζωὴ πῆρε τὰ πρωτεῖα ἀπὸ τὴν πνευματική. […] Ποτὲ μέχρι σήμερα ὁ τρόμος μπροστὰ στὴν ἀνάγκη, μπροστὰ στὴν ἀβεβαιότητα τῆς ζωῆς δὲν εἶχε πάρει τέ- τοιες διαστάσεις. Ποτὲ μέχρι σήμερα ὁ ἄνθρωπος δὲν ἔνιωσε τόσο περισφιγμένος, συντριμμένος ἀπὸ ὅλες τὶς μεριές, ἐγκαταλειμμένος στὴν αὐθαιρεσία τῆς τύχης. Ὁ ζυγὸς τοῦ οἰκονομισμοῦ ἔχει γιὰ αἰτία τὴν ἀπώλεια κάθε ἱερῆς ἐπιδοκιμασίας τῆς οἰκονομικῆς δραστηριότητας. Στὴν ἀνθρώπινη ζωὴ κάτι ἀπόκτησε τρομερὴ ἔνταση στὸν 19ο καὶ 20ο αἰώνα. Ἡ ζωὴ γίνεται ὅλο καὶ πιὸ δύσκολη. Ἀπὸ τὴν ἀργὴ ἐργασία ὁ ἄνθρωπος περνᾶ στὴν ἐντατικὴ ἐργασία, ἀπὸ τὸν ἀνέμελο ψυχικὸ τύπο, στὸν ἐντατικό. Δὲν βλέπει πουθενὰ ἀνοιχτοὺς ὁρίζοντες, ὅλα Ὁ ἄνθρωπος νιώθει καταπιεσμένος στὴ γῆ. Ἡ αὔξηση τοῦ πληθυσμοῦ καὶ τῶν ἀναγκῶν ἔδεσαν τὸν ἄνθρωπο στὴν οἰκονομία. Ἡ εἴσοδος τῆς μηχανῆς ἦταν μιὰ ἀπὸ τὶς πιὸ ριζικὲς ἐπαναστάσεις τῆς ἱστορίας, ταρακούνησε τὰ αἰώνια θεμέλια τῆς ζωῆς. Ὁ ρυθμὸς τῆς ζωῆς ἄλλαξε. Ξεκόβει ὅλο καὶ περισσότερο ἀπὸ τὸν ρυθμὸ τῆς φύσης. Ἡ ζωὴ γίνεται ὅλο καὶ λιγότερο φυσική, ὁ ἄνθρωπος γνωρίζει τὴ διάλυση καὶ τὴν δυσαρμονία. Ποιά εἶναι λοιπὸν αὐτὴ ἡ ἀνάγκη ἡ ὁποία καθορί- ζει τὴ δύναμη τῆς οἰκονομίας στὴν ἀνθρώπινη ζωή; Εἶναι ἡ ἔκφραση μιᾶς μὴ κοσμικῆς κατάστασης τοῦ κόσμου. Τὸ ὁριστικὸ ξεπέρασμα τῆς ἀνάγκης προϋποθέτει τὴν ἔλευση τῆς κοσμικῆς ἁρμονίας, τὸ ξεπέρασμα τῆς ὑλικῆς κατάστασης τοῦ κόσμου, δηλαδὴ τοῦ μὴ κοσμικοῦ, τοῦ κομματιασμένου, τοῦ ἁλυσοδεμένου. Ἡ ὕπαρξη τῶν νόμων τῆς φύσης, ἡ ζωὴ τοῦ σώματός μας ἡ ὁποία μᾶς συνδέει μὲ τὴν φυσικὴ ὁλόκληρου τοῦ κόσμου σημαίνουν ὅτι ἡ κατάσταση μέσα στὴν ὁποία βρίσκονται ὁ ἄνθρωπος καὶ ἡ ἀνθρωπότητα εἶναι ἀτελής, ἄρρωστη, ἐλαττωματική. Εἶναι τρελοὶ ὅσοι ἀπὸ σᾶς σκέφτονται νὰ φθάσουν στὸν κοινωνικὸ παράδεισο καὶ στὴν εὐδαιμονία, στὴν τέλεια ἐλευθερία, στὸ ξεπέρασμα τοῦ κακοῦ καὶ τοῦ πόνου, παραμένοντας ὁλότελα μέσα στὸ φυσικὸ σῶμα, καὶ μένοντας ὑποταγμένοι στὸ βασίλειο τῆς ὑλικῆς φύσης καὶ στοὺς νόμους του. Αὐτὸ τὸ βασίλειο ἀπαιτεῖ τὴν οἰκονομία τοῦ ἀνθρώπου, τὴν οἰκονομικὴ ἐργασία καὶ μέριμνα. Οἱ εὐαγγελικοὶ λόγοι γιὰ τὴν ἀμεριμνησία τῶν πουλιῶν τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῶν χόρτων τῶν ἀγρῶν ἀπευθύνονται στὸν ἐσωτερικὸ πνευματικὸ ἄνθρωπο. Εἶναι ἐντελῶς ἄσχετα μὲ τὸν ἐξωτερικὸ χῶρο τῆς ζωῆς. εἶναι στενά, περιορισμένα.

Ἀπὸ τὸ βιβλίο Γιὰ τὴν Κοινωνικὴ Ἀνισότητα, ἐκδ. Π. Πουρναρᾶ