Ανδρέας Αργυρόπουλος:Παναγία. Η μητέρα του Θεού και των ανθρώπων.

Ομιλία που πραγματοποιήθηκε στην εορταστική εκδήλωση του Συνδέσμου Αμοργίνων στην Αθήνα , 30-11-2025. 

Σήμερα γιορτάζουμε. Η ζωή μας διδάσκει ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει χωρίς εορτασμούς. Στην ιστορία δεν συναντάμε ούτε πολιτισμούς, ούτε κοινωνίες χωρίς εορτές και πανηγύρια. Οι γιορτές πάντα νοηματοδοτούσαν και νοηματοδοτούν τις ζωές των ανθρώπων. Δίνουν χαρά, ζωή, έμπνευση. Φανερώνουν την ουσία και την ποιότητα κάθε πολιτισμού. Κάθε χριστιανική γιορτή έχει το δικό της περιεχόμενο, τη δική της ομορφιά, στέλνει τα δικά της ξεχωριστά μηνύματα. Έτσι και οι γιορτές της Παναγίας. Σήμερα γιορτάζει το Μοναστήρι μας. Η Παναγία η Χοζοβιώτισσα. Το Μοναστήρι- Δώρο της Θεοτόκου στην Αμοργό.

     «Η Εκκλησία» λέει ο Χρήστος Γιανναράς « αναγνωρίζει στο πρόσωπο της Παναγίας Θεοτόκου εκείνο το κτίσμα που – μόνο αυτό μέσα σε όλη τη δημιουργία του Θεού, την υλική και την πνευματική-έφτασε στην πληρότητα του σκοπού για τον οποίο υπάρχει η κτίση: στην πληρέστερη δυνατή ενότητα με το Θεό, στην πληρέστερη πραγματοποίηση των δυνατοτήτων της ζωής».[1]

Χωρίς αμφιβολία, η Θεοτόκος είναι το πρόσωπο εκείνο, που μέσα στην ιστορία της Εκκλησίας μας έφτασε στην πληρέστερη δυνατή ενότητα με τον Θεό. Μέσα της έζησε ο ίδιος ο Θεός. Ο Άκτιστος ταυτίστηκε με το κτιστό. Έγινε ένα ο Δημιουργός με το κτίσμα του.

            Η Παναγία είναι ο μοναδικός άνθρωπος, που είχε την τιμή να δεχθεί την θεία πρόσκληση- πρόκληση, για να γίνει η θύρα, διά της οποίας ο Χριστός θα εισέλθει στον κόσμο, και σ’ αυτή την πρόσκληση δεν είπε όχι. Επιλέγοντας ελεύθερα (γιατί ο Θεός μας, ο Θεός της αγάπης και της ελευθερίας ) αποδέχεται συνειδητά την πρόταση του Θεού λέγοντας: «Ιδού η δούλη Κυρίου· γένοιτό μοι κατά το ρήμα σου» (Λουκ. 1,38). Οι Πατέρες της Εκκλησίας γράφουν ότι ο Θεός σεβόμενος την ελευθερία μας  θα αρνιόταν να έλθει σε περίπτωση που η Θεοτόκος δεν έδινε την ελεύθερη συγκατάθεση της. Η Παναγία πετυχαίνει να γίνει η «Θύρα Σωτηρίας», όπως λένε οι Πατέρες της Εκκλησίας, για όλους τους ανθρώπους.

            Ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας  στην ομιλία του «Εις τον Ευαγγελισμόν» τονίζοντας την μεγάλη προσφορά της Θεοτόκου στην Οικουμένη, αναφέρει: «Και με αυτόν τον τρόπο η σάρκωση του Λόγου ήταν έργο, όχι μόνο του Πατρός, που «ευδόκησε», και της Δυνάμεώς του, που «επεσκίασε», και του Πνεύματος, που «επεδήμησε», άλλα και της θελήσεως και της πίστεως της Παρθένου. Γιατί, όπως χωρίς εκείνους δεν ήταν δυνατόν να υπάρξει και να προσφερθεί στους ανθρώπους η απόφαση για τη σάρκωση του Λόγου, έτσι χωρίς την προσφορά της θελήσεως και της πίστεως της Πανάγνου ήταν αδύνατη η πραγματοποίηση της Θείας βουλής».[2] Η Παναγία δεν υποτάσσεται, συνεργάζεται επιλέγοντας με όλη της την καρδιά αυτό τον δρόμο. Αποφασίζει με θάρρος και υπευθυνότητα. Οι Πατέρες τονίζουν τον ενεργητικό ρόλο της στο μυστήριο της Σαρκώσεως.

            Ή Παρθένος Μαρία, λοιπόν, γίνεται συνεργάτης-βοηθός του Χριστού στο λυτρωτικό Του έργο για τη σωτηρία του κόσμου. Ταυτόχρονα αποτελεί το δώρο της ανθρωπότητας στο Δημιουργό Της.

            Στο πρόσωπο της Παναγίας αρχίζει η εκπλήρωση του σχεδίου του Θεού για τη Θέωση όλης της δημιουργίας.

Μια πραγματικά νέα εποχή αρχίζει για τον κόσμο όλο από τη στιγμή που η Παρθένος Μαρία αποδέχεται τη μετοχή της στο θεϊκό σχέδιο.

            «Τιμούμε την Παναγία», λέει ο Κάλλιστος Γουέαρ «επειδή είναι η Μητέρα του Θεού. Δεν την τιμούμε μεμονωμένα, άλλα λόγω της σχέσης της με το Χριστό. Έτσι, η τιμή που δείχνουμε στη Θεοτόκο, όχι μόνο δεν μειώνει τη λατρεία μας προς το Θεό, άλλα ακριβώς έχει το αντίθετο αποτέλεσμα, όσο περισσότερο τιμούμε τη Θεοτόκο, τόσο περισσότερο συνειδητοποιούμε τη μεγαλειότητα του Υιού της, επειδή τιμούμε τη Μητέρα ακριβώς λόγω του Υιού».[3]

                  Μεταξύ όλων των αγίων κατέχει ξεχωριστή θέση. Οι πιστοί την υμνούν περισσότερο από όλα τα κτίσματα του Θεού. Την θεωρούν « την τιμιωτέραν των  Χερουβίμ και ενδοξοτέραν ασυγκρίτως των Σεραφείμ». Σκοπός του κάθε πιστού είναι να μοιάσει στην Παναγία, να γίνει ένας ελεύθερος από τα πάθη  άνθρωπος ,να αγαπήσει αληθινά τους συνανθρώπους του, να  γίνει φίλος του Θεού ,να ζει μέσα στη χαρά και την ομορφιά.

            «Γεννώντας τον Χριστό, ως Παγκόσμια Εύα, τον γεννά για όλους και επομένως τον γεννά και για κάθε ψυχή» (Π. Ευδοκίμωφ).[4]

            Γεννά το Χριστό, που είναι το φως της Αλήθειας, της δικαιοσύνης, το φως «το φωτίζον πάντα άνθρωπον ερχόμενον εις τον κόσμον». «Πάντα άνθρωπον». Χωρίς διακρίσεις.            Η προσφορά της Παναγίας δεν σταματά εκεί. Ακολουθεί το Γιό της παντού. Νωρίς-νωρίς παίρνει το δρόμο της εξορίας, της προσφυγιάς, για να τον γλυτώσει από τον Ηρώδη.

Μετά από χρόνια θα δει τον Σωτήρα του κόσμου Σταυρωμένο και θα υποφέρει μαζί Του.

            Οι Ευαγγελιστές τονίζουν ότι η Παναγία σ’ ολόκληρη τη ζωή της, άκουγε με προσοχή όσα ο Χριστός της έλεγε. Κι όχι μόνο τα άκουγε, άλλα και τα βίωνε. Λέει ο Λουκάς: «Η Μήτηρ αυτού διετήρει πάντα τα ρήματα ταύτα εν τη καρδία αυτής».

            Η Θεοτόκος αποτελεί πρότυπο για κάθε Χριστιανό στον αγώνα του για τελείωση-θέωση. « Τελικά, πρώτη η Παναγία απέδειξε, θα ’λεγε κανείς, ότι η αγιοσύνη δεν είναι ουτοπία, αλλά κερδίζεται με το «κάλλος», με την ομορφιά της ανθρώπινης φύσης δηλαδή, όταν διατηρηθεί και  δεν αλλοιωθεί απ’ την αμαρτία»[5] .

  

            Η Παναγία είναι η ελπίδα για κάθε απελπισμένο. Ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, κατόρθωσε να ξεφύγει από τις θλίψεις ,τις αβύσσους και τα αδιέξοδα της ζωής και να ξαναβρεί το δρόμο της χαράς και της δημιουργίας, χάρη στη Μητέρα του Θεού. Όπως αναφέρει ο ίδιος, αυτό που το στήριξε ήταν η καθημερινή προσευχή του: «την πάσαν ελπίδα μου εις Σέ ανατίθημι. Μήτερ του Θεού, φύλαξόν με υπό την σκέπην σου». Αυτή έμαθε παιδί και αυτή τη προσευχή έμαθε στα παιδιά του. Εντύπωση μεγάλη προκαλεί το ποίημα με τίτλο «Ύμνος» του Αμερικανού ποιητή και πεζογράφου Έντγκαρ   Άλαν Πόε που αναφέρεται στην Παναγία. Ο Πόε, εκπρόσωπος του «σκοτεινού ρομαντισμού» στον οποίο προβαλλόταν η σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης προσωπικότητας, βρίσκει λιμάνι σωτηρίας στην Θεοτόκο την οποία παρακαλάει να τον βοηθήσει να μετανοήσει. Γράφει συγκεκριμένα: «Από το χάραμα, το μεσημέρι, ως το σούρουπο, ολημερίς σε υμνώ Μαρία! Στις χαρές και στις λύπες, στα καλά και στις συμφορές. Μείνε στο πλευρό μου Θεοτόκε! Όταν οι Ώρες πέταξαν λαμπρά στον ανέφελο ουρανό η χάρη σου οδήγησε σε σένα την άθλια ψυχή μου. Τώρα που της μοίρας οι θύελλες έχουν σκοτεινιάσει το Παρελθόν και το Παρόν μου, κάνε το Μέλλον μου να λάμψει φωτεινό με τη γλυκιά ελπίδα μου μας δίνεις». Πολλές προσευχές αποκαλούν την Παναγία «χαρά κάθε δημιουργήματος». Αυτή η αληθινή Χαρά έδωσε και στους δύο το φως, την ελπίδα και τη Ζωή.

Η Θεοτόκος μοιράζει την αγάπη της σε όλους. Απαλύνει τον πόνο των κατατρεγμένων, γίνεται στήριγμα για τα θύματα της ζωής και της ιστορίας. Η συμπαράσταση της σε όλους όσους την χρειάζονται είναι δεδομένη.  Η αγάπη της Παναγίας  δεν γνωρίζει όρια. Δεκάδες είναι τα θαύματα της Παναγίας ακόμη και σε αλλοθρήσκους και μάλιστα σε μουσουλμάνους. Μαρτυρίες γι΄αυτό έχουμε σε πολλά μέρη της πατρίδας μας όπως έχουμε και δώρα  από τους ευεργετηθέντες. Στο μοναστήρι μας στην Αμοργό υπάρχει ένα πολύτιμο αφιέρωμα στα καντήλια. Κατά την παράδοση αποτελεί τάξιμο μουσουλμάνου πλοιάρχου που σώθηκε από τους πειρατές επικαλούμενος τη Χάρη της Παναγίας. Στην ανατολική αυλή της Παναγίας στην Τήνο υπάρχει η «Φιάλη-Αναβρυτήριον». Δεν είναι παρά η προσφορά στη Μεγαλόχαρη του θεραπευθέντα με θαύμαστο τρόπο Τούρκου χιλίαρχου στην Κρήτη, Κιουταχή Μουσταφά Αγά.

Ο λαός μας νοιώθει τη σκέπη της Παναγίας σε όλες τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει. Την θεωρεί Μάνα του. Μοναστήρια, εκκλησίες , ξωκλήσια αφιερωμένα στην Θεοτόκο σε όλη την επικράτεια αποδεικνύουν την αλήθεια των λεγομένων. Εικόνες της υπάρχουν σε όλα τα σπίτια των πιστών. Οι ύμνοι στη λατρεία μας που έχουν να κάνουν με την Θεοτόκο είναι οι πλέον αγαπημένοι μεταξύ των χριστιανών και όχι μόνο. Μεγάλοι Έλληνες ποιητές και πεζογράφοι έχουν αναφορές στην Παναγία. Ενδεικτικά αναφέρουμε τους Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, Νίκο Καζαντζάκη, Οδυσσέα Ελύτη, Κώστα Βάρναλη , Γιάννη Ρίτσο, Άγγελο Σικελιανό, Νίκο Καββαδία, Κώστα Παλαμά, Νίκο Καρούζο, Κική Δημουλά, Φώτη Κόντογλου, Γιώργο Σεφέρη, Νίκο Πετζίκη, Νικηφόρο Βρεττάκο, Τάκη Παπατσώνη, Ζωή Καρέλλη, Γιώργο Βερίτη κ.α.  Να τονίσουμε ότι από τις αρχές του 18^ου αιώνα νεοέλληνες ποιητές αφιερώνουν δημιουργίες τους στην Παναγία. Μάλιστα η πρώτη συλλογή προσωπικής ποίησης  εκδόθηκε στη Βενετία το 1708 ,φέρει το χαρακτηριστικό τίτλο «Άνθη ευλαβείας».

Ζούμε  σε εποχές που τα ιδανικά, οι αξίες ,οι παραδόσεις, το ήθος ,η ομορφιά, η  αξιοπρέπεια, η συλλογικότητα, η συνευθύνη έχουν δώσει τη θέση τους στην πνευματική ρηχότητα, στη βία, στον ατομικισμό, στον χυδαίο υλισμό, στις επιφανειακές σχέσεις, στον καριερισμό, στον εύκολο πλουτισμό, στο μικροαστικό βόλεμα. Οι κοινωνίες δείχνουν να τα έχουν χαμένα. Καθημερινά βιώνουν τα αδιέξοδά τους.

Η σημερινή γιορτή δεν έχει καμιά αξία αν λειτουργήσει απλά σαν ένα τυπικό εορταστικό συμβάν. Οφείλει να είναι μια αφετηρία επανεύρεσης στόχων. Να γίνει αφορμή ανατροπών και αλλαγών. Να επιλέξουμε όπως η Παναγία τον δρόμο της ελπίδας, της αγάπης και της αληθινής ελευθερίας και είστε σίγουροι πως θα έχουμε την ευλογία της σε κάθε βήμα της ζωής μας.

---

[1] Χρήστου Γιανναρά, Αλφαβητάρι της Πίστης, Αθήνα 1983,σ.151.

 

[2] Νικολάου Καβάσιλα, Η Θεομήτωρ, Αθήνα 1995,σ.135.

 

[3] Kάλλιστος  Ware, Η Ορθόδοξη Εκκλησία, Αθήνα 1996,σ.408-409.

[4] Παύλου Ευδοκίμοφ,Ορθοδοξία,Θεσσαλονίκη1972,σ.205.

[5] Αλέξανδρος Καριώτογλου, Κουβεντιάζοντας για την πίστη σήμερα, Αθήνα 1989, σ.35.