ΚΑΙΡΟΣ: Υπόμνημα στο Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής

    Ελ.Βενιζέλου 59^Α -15561 Χολαργός

    Ιστοσελίδα: http://www.kairosnet.gr                                         Χολαργός 8-5-2016

    Ηλ.Διεύθυνση: kairostheologoi@gmail.com                             Αριθ. Πρωτ. 43

                                                                                   Προς

                                                                                  Το Ινστιτούτο  Εκπαιδευτικής Πολιτικής

ΥΠΟΜΝΗΜΑ

Ο «Πανελλήνιος Θεολογικός Σύνδεσμος ΚΑΙΡΟΣ - για την αναβάθμιση της Θρησκευτικής Εκπαίδευσης»  με  την ιδρυτική του διακήρυξη (Δεκέμβριος 2009) έθεσε ως βασικό πρόταγμα την αναβάθμιση της θρησκευτικής εκπαίδευσης στη χώρα μας. Η πρόταση αυτή προφανώς αφορά τόσο στα προς διδασκαλία εισαγόμενα προγράμματα σπουδών, στα αναγκαία νέα διδακτικά εγχειρίδια για την υποστήριξή τους, στις καινοτόμες και προσαρμοσμένες στις τρέχουσες παιδαγωγικές ανάγκες, καλές πρακτικές και τεχνικές διδασκαλίας, όσο και στην διαρκή αλλά και ουσιαστική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών που καλούνται καθημερινά να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του συγκεκριμένου μαθήματος. Ταυτόχρονα όμως ενδιαφέρεται και για την ακαδημαϊκή θεολογία, καθώς οι βασικές σπουδές όσων φοιτούν στις θεολογικές σχολές ή στα παιδαγωγικά τμήματα για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, με πρόθεση να ασχοληθούν επαγγελματικά με την εκπαίδευση, δεν πρέπει να είναι αποκομμένες από τις ανάγκες των σημερινών μαθητών αλλά και τις απαιτήσεις της σύγχρονης θρησκευτικής αγωγής. Η ικανοποίηση φυσικά όλων των προηγουμένων εξυπακούεται ότι υποστηρίζεται ουσιαστικά, όχι μόνο από την σωστή εκπαίδευση των λειτουργών του μαθήματος αλλά και  από την ορθή διαχείριση του υπάρχοντος εκπαιδευτικού προσωπικού, από την έγκαιρη πλήρωση των μόνιμων ή έκτακτων κενών, από την συνεχή παροχή  της κατάλληλης υποστήριξης, εκ μέρους των δομών του υπουργείου παιδείας , που έχουν ως βασική τους ευθύνη το συγκεκριμένο τομέα.

Εισαγωγικά οφείλουμε να υπογραμμίσουμε κεφαλαιωδώς  τις βασικές μας απόψεις σχετικά με το μάθημα των Θρησκευτικών προκειμένου να είναι γνωστό το πλαίσιο αρχών βάσει του οποίου σταθερά κινούμαστε από την ίδρυση του Καιρού μέχρι σήμερα:

1.       Οι σταδιακές αλλαγές που συντελούνται και εδραιώνονται στην ελληνική κοινωνία (εκκοσμίκευση ,αυξανόμενος πολιτιστικός πλουραλισμός, αποστασιοποίηση από τις θρησκευτικές κοινότητες και παραδόσεις, ανάδυση φονταμενταλιστικών τάσεων και τέλος η τεχνοκρατική και χρησιμοθηρική αντίληψη για την παιδεία) καθιστούν υποχρεωτική την αναβάθμιση της θρησκευτικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα.

2.       Υπερασπιζόμαστε ένα αναβαθμισμένο μτΘ που:

·          ενθαρρύνει την κατάργηση στερεοτύπων, προκαταλήψεων, φανατισμών.

·          συμβάλλει ώστε οι μαθητές να έχουν τη γνωστική υποδομή και την ψυχική ευρυχωρία για απροκατάληπτο και εποικοδομητικό διάλογο με αποδοχή και σεβασμό της θρησκευτικής ετερότητας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι απεμπολούν ή σχετικοποιούν τη δική τους θρησκευτική ή μη ταυτότητα.

·          λειτουργεί ως παράγοντας εμβάθυνσης και εμπλουτισμού της δημοκρατίας.

3.       Στο ευρύτερο ευρωπαϊκό περιβάλλον παρατηρείται τα τελευταία χρόνια

Ένας όλο και πιο ουσιαστικός διάλογος για τα θεμελιακά ιδεώδη και τους στόχους μιας εκπαίδευσης που θα συντονίζεται με τις αγωνίες και τα υπαρξιακά αιτήματα των νέων. Διερευνάται επίσης η δυνατότητας των θρησκειών να λειτουργήσουν ως παράγοντες κοινωνικής συνοχής και συναλληλίας. Όλο και περισσότερο η Ευρώπη ασχολείται με τη θρησκευτική εκπαίδευση που εμπνέει αμοιβαίο σεβασμό, αξιοποιεί δημιουργικά κάθε πολιτιστική και θρησκευτική ετερογένεια, με την προϋπόθεση ότι δεν θίγεται το δικαίωμα κάθε ευρωπαίου πολίτη για ανεμπόδιστο αυτοπροσδιορισμό.

Τι είναι πια Καιρός να κάνουμε;

§  Να αξιοποιήσουμε τα όποια θετικά βήματα έχουν γίνει στο μτΘ τα τελευταία 30 χρόνια. Να αξιοποιήσουμε τις προτάσεις που κατά καιρούς έχουν γίνει για το μτΘ.

§  Να βελτιώσουμε τις διδακτικές προσεγγίσεις, μακριά από κατηχητισμούς και μονοφωνίες αλλά και μακριά από μια αδιάκριτη ουδετερότητα που ισοπεδώνει.

§  Να επεξεργαστούμε προτάσεις τεκμηριωμένες παιδαγωγικά, βασισμένες στη δυναμική της σύνθεσης.

§  Να εξηγήσουμε στην ελληνική κοινωνία γιατί χρειάζεται κοινή θρησκευτική εκπαίδευση υποχρεωτική  για όλους τους μαθητές.

§  Να αναμετρηθούμε τίμια και ειλικρινά με τα υπαρξιακά και κοινωνικά αδιέξοδα των νέων.

§  Να συμπορευθούμε μαζί τους μαρτυρώντας την ελπίδα.

§  ,Να εκφέρουμε λόγο που συγκροτεί πρόταση συνεκτική της ζωής.

§  Να μελετήσουμε και να αναδείξουμε τον πάντοτε επίκαιρο και οικουμενικό λόγο της ορθόδοξης θεολογίας αλλά και  των άλλων χριστιανικών παραδόσεων.

§  Να σπουδάσουμε και να κατανοήσουμε τις άλλες θρησκείες και τα φιλοσοφικά συστήματα.

§  Να διαμορφώσουμε μια λειτουργική πρόταση για το μτΘ πέρα από την κλειστή και προκατασκευασμένη γνώση, πέρα από τη μεταβιβαστική και διαχειριστική αντίληψη για την εκπαίδευση.

Με την κατατεθείσα πρόταση για τη μορφή και το περιεχόμενο του μαθήματος των Θρησκευτικών σε πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση από τις δύο επιτροπές εμπειρογνωμόνων, θα έλεγε κανείς, ότι ολοκληρώνεται η πρώτη φάση μιας προσπάθειας ριζικής αναμόρφωσης ή και αναβάθμισης της θρησκευτικής εκπαίδευσης στη χώρα μας, πάνω στον άξονα και τις συντεταγμένες της ιδρυτικής μας διακήρυξης. Ωστόσο είναι φανερό ότι ο κύκλος δεν κλείνει στο σημείο αυτό, καθώς η καλόπιστη κριτική που έχει ασκηθεί με επιστημονικά επιχειρήματα  ανέδειξε σημαντικά προβλήματα, που απορρέουν από την πιλοτική εφαρμογή των νέων ΠΣ και συνδέονται ουσιαστικά με την προτεινόμενη καθολική τους εφαρμογή στο προσεχές μέλλον. Επομένως ο νέος κύκλος που ανοίγει, είναι εκ των πραγμάτων αυτός που σχετίζεται με την ολοκληρωμένη εφαρμογή των προγραμμάτων σπουδών σε όλα τα σχολεία της χώρας και το ρόλο του εκπαιδευτικού, που καθίσταται πρωταγωνιστικός, καθώς αυτός θα κατευθύνει, θα οργανώσει και θα συντονίσει τους μαθητές της τάξης του, στη διαχείριση του  εκπαιδευτικού υλικού μέσω των νέων πρακτικών και διαδικασιών διδασκαλίας του.

Ενόψει  λοιπόν της πιθανής εφαρμογής του όπως ήδη το έχει ζητήσει ο σύλλογός μας – με την έκδοση ανοιχτής επιστολής προς τον υπουργό παιδείας και ειδικής συνέντευξης  τύπου -  καταθέτει  το παρόν υπόμνημα στην αρμόδια επιτροπή του ΙΕΠ με συγκεκριμένες προτάσεις επί του πρακτέου, εφόσον το υπουργείο αποφασίσει για την καθολική του εισαγωγή στα σχολεία από την επόμενη σχολική χρονιά. Είναι αξιοσημείωτο ότι  επειδή από το 2012 (μετά την τελική μορφή που πήρε το νέο ΠΣ) η ποικιλότροπη κριτική που ασκήθηκε, επικέντρωσε στο περιεχόμενο του προγράμματος και στον μαθητή που θα το διδαχτεί, (εξ)αφανίζοντας ολοκληρωτικά το πρόσωπο του διδάσκοντα(δάσκαλου-καθηγητή) ο σύλλογός μας, θεωρώντας ως εξαιρετικά κρίσιμη την παρουσία του εκπαιδευτικού για την επιτυχία ή μη του όλου εγχειρήματος, καταθέτει  συγκεκριμένες προτάσεις όπως:

1.      Κλιμακωτή εφαρμογή του νέου ΠΣ(δημοτικό-γυμνάσιο) σε επίπεδο ποσότητας διδακτέας ύλης και σε βάθος τριετίας(τουλάχιστον) , με στόχο την εξοικείωση των διδασκόντων με τις διδακτικές απαιτήσεις που έχει ένα πρόγραμμα διαδικασίας,

2.      Επιλογή συγκεκριμένων βασικών θεμάτων από κάθε διδακτική ενότητα ή εναλλακτικά τη διδασκαλία κάποιων μόνο διδακτικών ενοτήτων από κάθε τάξη,

3.      Την παραγωγή  συγκεκριμένων παραδειγμάτων διδακτικής προσέγγισης, με βάση συγκεκριμένες τεχνικές-διαδικασίες που περιγράφονται ή προτείνονται στο ΠΣ αλλά και στον οδηγό του εκπαιδευτικού, ώστε να εφαρμόζονται οι ίδιες σε όλα τα σχολεία,

4.       Τη συγκρότηση επιμορφωτικής προσπάθειας των διδασκόντων σε βάθος χρόνου, αξιοποιώντας τους πρώτους επιμορφωτές της πιλοτικής εφαρμογής, τους σχολικούς συμβούλους, τους διδάξαντες στα πιλοτικά σχολεία, τα μέλη ΔΕΠ με αντικείμενο τη διδακτική στις αντίστοιχες θεολογικές σχολές και στα παιδαγωγικά τμήματα δημοτικής εκπαίδευσης αλλά και όσα μέλη της επιτροπής του ΠΣ έχουν τις απαραίτητες προϋποθέσεις,

5.      Τον καταμερισμό της επιμόρφωσης όσον αφορά στους διδάσκοντες σε μικρά τμήματα ανά εκπαιδευτική περιφέρεια και την σε βάθος ικανού χρόνου (τριετία τουλάχιστον)διεξαγωγή της,

6.      Την διεξαγωγή της επιμόρφωσης και με άλλους τρόπους (π.χ. εξ αποστάσεως, δια ηλεκτρονικών μέσων, δηλ παρακολούθηση από ομάδα επιμορφουμένων - σε πραγματικό χρόνο- του τρόπου διδασκαλίας άλλης ομάδας από ειδικό επιμορφωτή),

7.      Την βιντεοσκόπηση υποδειγματικών διδασκαλιών με πραγματικούς μαθητές ή επιμορφουμένους στην θέση τους και αποστολή των DVD  σε διάφορες, απομακρυσμένες- κατά προτίμηση- περιοχές,

8.      Την παραγωγή συνοδευτικού εκπαιδευτικού υλικού (σε ηλεκτρονική ή έντυπη μορφή) που θα αφορά σε συγκεκριμένες διδακτικές ενότητες ή και βασικά θέματα  διδακτικών ενοτήτων,

9.      Την σαφέστερη επιλογή-πρόταση τμημάτων διδακτέας ύλης από τα υπάρχοντα και εν χρήσει διδακτικά εγχειρίδια,

10.  Τη διαμόρφωση συγκεκριμένων μοντέλων για την αξιολόγηση των μαθητών κατά τη διάρκεια της διδακτικής διαδικασίας αλλά και στο τέλος του διδακτικού έτους,

11.  Τη διευκόλυνση των διδασκόντων στο να καταθέτουν σε συγκεκριμένη ηλεκτρονική «πλατφόρμα» τις προτάσεις τους, τις απορίες τους, τους προβληματισμούς τους κατά το χρόνο εξέλιξης της εφαρμογής του ΠΣ, ώστε να υπάρχει αμφίδρομη σχέση μεταξύ εφαρμογής και ενός «κέντρου» ελέγχου της.

12.  Τη συγκρότηση μιας ειδικής ομάδας  επίλυσης πραγματικών προβλημάτων ή κάλυψης ενδεχόμενων κενών από την διεξαγωγή της επιμόρφωσης

Ιδιαίτερη προσοχή οφείλεται στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας και λόγω του πλήθους των εκπαιδευτικών αλλά και του πλήθους των αντικειμένων που καλούνται οι ίδιοι να υποστηρίξουν μέσα στη τάξη. Εκεί ίσως απαιτηθεί έτι περαιτέρω μείωση της προς διδασκαλία ύλης ώστε να καταστεί περισσότερο ελκυστική για τους διδάσκοντες η νέα εφαρμογή ενώ κατά τα λοιπά προτείνεται η ίδια διαδικασία επιμόρφωσης όπως παρουσιάστηκε προηγουμένως. Εξυπακούεται ότι οποιαδήποτε, όπως η πρόσφατα εξαγγελθείσα, μείωση των ωρών του μαθήματος στη Ε΄ και ΣΤ΄ τάξη του δημοτικού, δεν εξυπηρετεί τις προδιαγραφές εφαρμογής του νέου ΠΣ, αφού το συνεχόμενο δίωρο για την διδασκαλία των θεματικών ενοτήτων , αποτελεί ένα από τους βασικούς πυλώνες του.

Όσον αφορά στο νέο ΠΣ για το Λύκειο, το οποίο δεν έχει υποστεί τη βάσανο της πιλοτικής εφαρμογής, αλλά επίσης δεν έχει ολοκληρωθεί, λόγω αντικειμενικών δυσκολιών το πλάνο ολοκλήρωσής του, αφού δεν έχει συντεθεί το προβλεπόμενο συνοδευτικό βιβλίο υλικού, προτείνεται η τμηματική του εφαρμογή ανά τάξη σε βάθος τριετίας :  τη πρώτη χρονιά η Γ΄ λυκείου, τη δεύτερη χρονιά η Α΄ και την τρίτη χρονιά και η Β΄. Η πρόταση αυτή λαμβάνει υπόψη τόσο  το χρόνο διεξαγωγής του μαθήματος στη τελευταία λυκειακή τάξη (μονόωρο) αλλά και τις ειδικές συνθήκες, που ισχύουν για τους μαθητές της τάξης αυτής(προετοιμασία πανελλαδικών). Οι άλλες τάξεις θα ακολουθήσουν τις επόμενες χρονιές αφού οι μαθητές τους,  θα έχουν ήδη διδαχτεί στο Γυμνάσιο το νέο ΠΣ με τις νέες τεχνικές διδασκαλίας και θα είναι περισσότερο εξοικειωμένοι με αυτό αλλά και περισσότερο συνεργάσιμοι με τον διδάσκοντα.

Η συγγραφή διδακτικού εγχειριδίου δοκιμιακής μορφής ή η σύνθεση – συλλογή διδακτικού υλικού θεωρείται απαραίτητη τόσο για το δημοτικό – γυμνάσιο όσο και για το λύκειο. Η αιφνίδια μετάβαση από μια εφαρμογή δεκαετιών με συγκεκριμένο διδακτικό εγχειρίδιο για κάθε τάξη(απαραίτητο έως και μοναδικό – δυστυχώς-  πολλές φορές βοήθημα για τον διδάσκοντα) σε μια άνευ οιουδήποτε πραγματικού υποστηρικτικού υλικού, με την όποια μορφή, διδακτική πρόταση, μόνο προβλήματα θα δημιουργήσει, καθώς η συνήθεια αλλά και η ευκολία που αυτή συνεπάγεται, δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί τόσο ανώδυνα.

Ο σύλλογός  μας διαθέτει στις τάξεις του ανθρώπινο δυναμικό, με τις επιστημονικές δυνατότητες και προϋποθέσεις, που απαιτούνται από την κομιζόμενη νέα διδακτική πρόταση των ΠΣ για το μάθημα των Θρησκευτικών, σε όλες τις βαθμίδες της σχολικής εκπαίδευσης. Προφανώς έχει τη δυνατότητα αλλά και τη διάθεση να συνεργαστεί με το υπουργείο και τους φορείς του, που θα αναλάβουν το σύνθετο και απαιτητικό έργο της επιμόρφωσης του εκπαιδευτικού που θα τα υποστηρίξουν μέσα στη τάξη. Επομένως, θα βρίσκεται σε ετοιμότητα ώστε να παράσχει την όποια συνδρομή του ζητηθεί αλλά και να διαδραματίσει  το ρόλο,  που ως επιστημονικό σωματείο, με συγκεκριμένη – από την ιδρυτική του διακήρυξη- διατυπωμένη άποψη για την αναβάθμιση του θρησκευτικού μαθήματος, έχει αναλάβει ως υποχρέωση και ευθύνη, τόσο απέναντι στους εκπαιδευτικούς όσο και στους μαθητές αλλά και γενικότερα στη σημερινή ελληνική κοινωνία.

                                             Για   το Δ.Σ

Ο Πρόεδρος                                                                     

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΟΣΧΟΣ                                              

Επικ. Καθηγητής                                                          

Τμήματος Θεολογίας                                                      

Θεολογικής Σχολής ΕΚΠΑ


 Ο Γ. Γραμματέας
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Θεολόγος-Φιλόλογος
Διευθυντής Λυκείου