Σε μια εποχή σαν την δική μας, όπου εκα-
τομμύρια δολάρια δαπανώνται καθημε-
ρινά για πολεμικούς εξοπλισμούς, ενώ την
ίδια στιγμή εκατομμύρια συνάνθρωποί μας
αφανίζονται από την πείνα και τις αρρώστι-
ες, ο λόγος των Τριών Ιεραρχών για τον πό-
λεμο και την ειρήνη, είναι πιο επίκαιρος από
ποτέ. Το ερώτημα είναι: Ποιος τον ακούει;
Στην Ορθόδοξη πίστη και διδασκαλία, η ει-
ρήνη είναι χάρισμα και δωρεά του Αγ. Πνεύ-
ματος, δώρο δηλαδή του ίδιου του Θεού στο
εκλεκτό των δημιουργημάτων Του, στον άν-
θρωπο. Όπως μας λέει ο Απ. Παύλος «ο δε
καρπός του Πνεύματος εστίν αγάπη, χαρά,
Ειρήνη». Ο Μ. Βασίλειος θεωρεί την ειρήνη
«ουράνιο δώρο του Χριστού προς τους πι-
στούς».
Ο Χριστός είναι για μας ο «άρχων της Ειρή-
νης». Στην επί του όρους ομιλία Του, στους
«Μακαρισμούς», οι ειρηνοποιοί αποκαλού-
νται «μακάριοι, ευλογημένοι, ευτυχισμένοι,
άξιοι για τη Βασιλεία του Θεού», και θα ονο-
μαστούν, όπως αναφέρει ο Ματθαίος, «παι-
διά του Θεού» (Ματθ. ε’, 9). Στην Παλαιά και
στην Καινή Διαθήκη, συναντάμε δεκάδες
αναφορές στην ειρήνη.
Στη Θεία Λειτουργία, που αποτελεί το κέ-
ντρο της χριστιανικής λατρείας, οι ευχές για
την ειρήνη είναι συνεχείς. Μιας και η επικρά-
τησή της πρέπει να είναι μέλημα όλων μας
(«υπέρ της ειρήνης του σύμπαντος κόσμου»,
«υπέρ της άνωθεν ειρήνης», «τα έθνη πράυ-
νον τον κόσμον ειρήνευσον», «εν ειρήνη του
Κυρίου δεηθώμεν» κ.λπ.). Ο άγιος Ιωάννης ο
Χρυσόστομος αναφέρει: «Τίποτα δεν αξίζει
όσο η ειρήνη και η ομόνοια. Γι’ αυτό και όταν
εισέρχεται ο Επίσκοπος, δεν ανεβαίνει στο
θρόνο, πριν τους ευλογήσει όλους, για να
έχουν ειρήνη, και αφού σηκωθεί, δεν αρχίζει
το κήρυγμα, πριν δώσει σε όλους την ειρή-
νη. Οι ιερείς πάλι, όταν πρόκειται να ευλο-
γήσουν, προηγουμένως εύχονται ειρήνη και
ύστερα αρχίζουν την ευλογία. Ο διάκονος,
τέλος, προτρέποντας τους πιστούς να προ-
σευχηθούν, μαζί με τα άλλα τους παρακι-
νεί στην αίτηση και για το εξής: να ζητούν
άγγελο ειρήνης, και ειρηνική πορεία ζωής.
Ακόμα, όταν τους κατευοδώνει στο τέλος της
Λειτουργίας, αυτό τους εύχεται, λέγοντας
τους να πορευθούν ειρηνικά. Με δύο λόγια,
τίποτα δεν επιτρέπεται, ούτε να πούμε ούτε
να πράξουμε, χωρίς την ειρήνη. Αυτή είναι
η μητέρα μας, αυτή μας ανέθρεψε, περιβάλ-
λοντάς μας με πολλή αγάπη και επιμέλεια»
(PG 48, 870).
Η ειρήνη στους Τρεις Ιεράρχες
Οι Τρεις Ιεράρχες δεν διστάζουν να μι-
λήσουν ανοιχτά και να καταγγείλουν τους
υπεύθυνους των συγκρούσεων και των πο-
λέμων. Για τον Χρυσόστομο, η πλεονεξία
των πλουσίων, που έχει σαν συνέπεια την
ανισοκατανομή των αγαθών, είναι η αιτία
των κοινωνικών συγκρούσεων.
Δεν είναι του Θεού «η γη και το πλήρωμα
αυτής» (Ψαλμ. κγ’, 1). Αν λοιπόν όσα έχουμε
ανήκουν στο Θεό, που είναι ο ίδιος για όλους
μας, άρα ανήκουν και στους συνανθρώπους
μας.
«Κοίταξε, σε παρακαλώ, το σχέδιο του
Θεού. Έφτιαξε πολλά πράγματα κοινά, για
να φιλοτιμηθεί το γένος των ανθρώπων βλέ-
ποντάς τα. Έτσι, τον αέρα, τον ήλιο, το νερό,
τη γη, τον ουρανό, τη θάλασσα, το φως, τ’
αστέρια, τα έδωσε να τα χαίρονται όλοι το
ίδιο, σαν αδέλφια. Τα ίδια μάτια έδωσε σε
όλους, το ίδιο σώμα, την ίδια ψυχή, όλα όμοια
είναι φτιαγμένα... Πρόσεξε λοιπόν, ότι οι άν-
θρωποι δεν μαλώνουν για τα κοινά πράγμα-
τα, αλλ’ αντίθετα ζουν ειρηνικά. Όταν, όμως,
κάποιος επιχειρήσει ν’ αρπάξει κάτι και να
το κάνει δικό του, αρχίζει ο τσακωμός, σαν
και η ίδια η φύση να αγανακτεί. Γιατί, ενώ ο
Θεός με κάθε τρόπο μας αδελφώνει, εμείς,
εν τούτοις, τσακωνόμαστε και χωριζόμαστε
και αρπάζουμε για ιδιοκτησία και λέμε “το
δικό μου” και “το δικό σου”, αυτές τις ψυχρές
λέξεις. Έτσι ξεσπούν οι πόλεμοι, έτσι γεννιέ-
ται η αδικία στους ανθρώπους...» (Ομιλία 12
στην προς Τιμόθεον Α’, PG 62, 563’562).
Ο Μ. Βασίλειος θεωρεί απαράδεκτο τα
αγαθά της ειρήνης να χαίρονται ελάχιστοι
άνθρωποι, ενώ χιλιάδες να αποκλείονται
από αυτά (ΒΕΠ 55, 309). Σε άλλο σημείο, ο
ίδιος ρωτάει: «Μέχρι πότε θα υπάρχει πλού-
τος, που είναι η αφορμή του πολέμου: Οι
εξοπλισμοί γίνονται για την απόκτηση του
πλούτου» (ΒΕΠ 54, 74, 6).
Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος, συμπληρώνο-
ντας τον προβληματισμό του Μ. Βασιλείου
λέει: «Μητέρα των πολέμων είναι η πλεονε-
ξία, οι πόλεμοι με τη σειρά τους γεννούν την
υψηλή φορολογία, που είναι η αυστηρότητα
καταδίκη των πολιτών» (ΒΕΠ 59, 141).
Για τον Χρυσόστομο, αιτία της καταστρο-
φής της ειρήνης και της ενότητας των πι-
στών, είναι «ο έρωτας για τα χρήματα, την
εξουσία και τη δόξα». «Τίποτε δεν συμβάλ-
λει τόσο πολύ σε μάχη και σε πόλεμο, όσο ο
έρωτας για τα παρόντα, όσο δηλαδή η επιθυ-
μία για δόξα, χρήματα ή για καλοπέραση» (Ι.
Χρυσόστομος PG. 55,343).
Προϋπόθεση για την επικράτηση της ειρή-
νης στις σχέσεις ανθρώπων και λαών, είναι
η αγάπη, όχι σαν θεωρητικολογία, αλλά σαν
στάση ζωής. Η έλλειψη της αγάπης οδηγεί
στην κοινωνική αδικία, που έχει ως συνέπειά
της την αναστάτωση. «Εάν όλοι αγαπούσαν
ο ένας τον άλλον αμοιβαία, σε τίποτα πλέον
δεν θα μπορούσε κανείς να αδικήσει, τουνα-
ντίον, μάλιστα, και οι φόνοι, και οι μάχες,
και οι πόλεμοι, και οι επαναστάσεις, και οι
αρπαγές, και οι πλεονεξίες, και όλα τα κακά
θα παραμερίζονταν, ώστε να φθάναμε στο
σημείο να αγνοούμε ακόμα και ονομαστικά
την κακία» (Ι. Χρυσόστομος, ΒΕΠ 61, 271).
Οι Τρεις Ιεράρχες δεν κάνουν «ειρηνολο-
γία», δεν ζητούν από τους πιστούς απλά να
επιδιώξουν μια ειρήνευση εξωτερική, τυπι-
κή, ο στόχος τους δεν είναι η «ειρηνική συ-
νύπαρξη» χωρίς περιερχόμενο. Η ειρήνη, αν
μείνει μόνο στα λόγια, λέει ο Μ Βασίλειος,
καταντάει κοροϊδία. Υπογραμμίζουν πως η
ειρήνη συμπορεύεται με τη δικαιοσύνη και
την αγάπη. Ξεκαθαρίζουν στα κείμενά τους,
ότι μιλούν για την αληθινή ειρήνη, αυτή που
ενώνει πραγματικά τους ανθρώπους μεταξύ
τους και με Θεό.
Ο Χριστιανός οφείλει να συγκρούεται με
τους «τυράννους» που «νοσούν στη πίστη»
(Γρηγόριος Θεολόγος) και όχι να έρχεται σε
συμφωνία μαζί τους, χάριν του συμφέρο-
ντος. Σκοπός του Χριστιανού, βέβαια, είναι
να ειρηνεύει με όλους, όταν αυτό είναι δυ-
νατόν. «Διότι μερικές φορές δεν είναι δυνα-
τόν. Όπως, π.χ., όταν η υπόθεση αφορά την
πίστη στο Θεό, ή όταν ο αγώνας γίνεται γι’
αυτούς που αδικούνται. Αν δεις κάπου να
κακοποιείται η πίστη, τότε μην προτιμήσεις
την ομόνοια από την αλήθεια, αλλά στάσου
αντιμέτωπος στο κακό με γενναιότητα, μέ-
χρι θανάτου» (Χρυσόστομος, PG 60, 611). Η
χριστιανική πίστη δεν μπορεί να ταυτιστεί
και να συμβαδίσει με την «ειρήνη» των εκμε-
ταλλευτών και των ασεβών, γιατί ακριβώς
αυτή δεν είναι πραγματική ειρήνη. Είναι
«ειρήνη» των λίγων, και όχι όλων των παι-
διών του Θεού. Για τον άγιο Γρηγοριο «είναι
προτιμότερος ο αξιέπαινος πόλεμος από την
ειρήνη που μας χωρίζει από τον Θεό» (Γρη-
γόριος ο Θεολόγος, ΒΕΠ 58, 274,7).
Και στην περίπτωση όμως αυτή, κατά τους
μεγάλους Πατέρες της Εκκλησίας, ο πιστός
οφείλει να κάνει διάκριση μεταξύ προσώπων
και αντιλήψεων. Να πολεμά δηλαδή και να
συγκρούεται με καταστάσεις, αλλά όχι να
μισεί και να αποστρέφεται ανθρώπους. Να
μη μετατρέπει, δηλαδή, ακόμη και σε αυτήν
την περίπτωση, την ψυχή του σε πεδίο μά-
χης.
Εσωτερική ειρήνη
Τέλος, πρέπει να τονισθεί ότι για να επι-
τευχθεί η εξωτερική ειρήνη, ο άνθρωπος
πρέπει προηγούμενα να έχει πετύχει την ει-
ρήνευση του εσωτερικού του κόσμου.
Για τους Τρεις Ιεράρχες, είναι ανώφελο
κάποιος να αγωνίζεται να ειρηνεύσει τους
άλλους, ενώ δεν έχει κατορθώσει να πετύ-
χει την εσωτερική γαλήνη και ηρεμία. Μόνο
κατορθώνοντας την εσωτερική ειρήνη ο Χρι-
στιανός, γίνεται πραγματικά «ειρηνοποιός»
δηλαδή, «Υιός Θεού». Μόνο τότε, οι όποιοι
αγώνες του για την ειρήνη του κόσμου θα
έχουν ευεργετικά αποτελέσματα για τους
άλλους. Μόνο τότε, το όραμα του προφήτη
Μιχαία θα αρχίζει να γίνεται πραγματικότη-
τα. «Θα κάνουν τα σπαθιά τους άροτρα και
τα δόρατά τους δρεπάνια. Κανένα έθνος δεν
θα ξαναϋψώσει πάλι το σπαθί του εναντίον
άλλου έθνους, ούτε θα ξαναμάθουν πια να
πολεμούν» (Μιχαίας δ’ 3).
Εφημερίδα «Χριστιανική», 4-3-2004
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου