Θανάσης Ν. Παπαθανασίου:Δίκοπο, τουλάχιστον...

(εισαγωγικό σημείωμα στο βιβλίο :"Το επαναστατικό μήνυμα των Τριών Ιεραρχών")

Είναι πανέμορφα. Κομψοτεχνήματα αληθινά,
με φιλική λαβή, πλουμιστό θηκάρι και λάμα
χαραγμένη με σπουδαία λόγια. Είναι τα δια-
κοσμητικά μαχαίρια, που φτιάχνονται σε διάφορες
περιοχές, θυμίζουν παράδοση, κοσμούν πολλά σα-
λόνια και... τέρπουν. Μπορεί κανείς να τα πιάσει, να
τα πασπατέψει, να καμωθεί πως σφάζει έναν αέρι-
νο εχθρό – και να τα αφήσει ξανά στο σαλόνι. Το δι-
ακοσμητικό μαχαίρι βγαίνει από τη θήκη του μόνο
για πλάκα. Καθ’ όσον όχι εχθρό, αλλά ούτε ψωμί δεν
κόβει ένα διακοσμητικό μαχαίρι. Ένα διακοσμητι-
κό μαχαίρι είναι μια ψευτιά: είναι διακοσμητικό, μα
δεν είναι μαχαίρι. Είναι, δηλαδή, κάτι που βρίσκε-
ται στο παρόν λαθραία: παριστάνει κάτι που μπορεί
να ήταν, μα δεν είναι.
Δουλειά του αληθινού μαχαιριού είναι να βγαίνει
από τη θήκη για να κάνει αυτό για το οποίο υπάρ-
χει. Είναι όντως μαχαίρι, στο μέτρο που η «μαχαι-
ροσύνη» του ενεργείται στην καθημερινότητα και
χωνεύεται στην ανθρώπινη πράξη, στην ανθρώπι-
νη κρίση, στην ανθρώπινη διάκριση. Ένα περίεργο
κράμα φρόνησης και τόλμης χρειάζεται όταν κρα-
τάς μαχαίρι. Τι εστί φρόνηση, το κατανοούμε μάλ-
λον εύκολα: να χειρίζεσαι το μαχαίρι με σπαζοκε-
φάλιασμα, για να κόβεις ανάλογα με τη χρεία της
ζωής – όχι την ίδια τη ζωή. Και θέλει πάντα σπαζο-
κεφάλιασμα, καθ’ όσον το μαχαίρι είναι εκ φύσεως
δεμένο με την τόλμη. Όχι υπό την έννοια ότι είναι
τάχα για παλληκαράδες. Αλλά επειδή η ίδια του η
εφεύρεση σημαίνει τη δυνατότητα του ανθρώπου
να κάνει κάτι που, αν δεν το κάνει αυτός, αυτό δεν
πρόκειται να γίνει από μόνο του: να διεισδύσει σε
κάτι που μοιάζει ενιαίο, να διαχωρίσει κάτι που μοι-
άζει συμπαγές, να καθορίσει ποιο είναι το γλυπτό
και ποιο το ροκανίδι, ποια είναι η τροφή και ποιο το
σκουπίδι. Αυτό είναι, άλλωστε, το κάλεσμα του αν-
θρώπου πάνω στη γη: όχι απλώς να υπάρχει (και τα
έπιπλα υπάρχουν), αλλά να οραματίζεται, να νοημα-
τοδοτεί, να ερμηνεύει, να συγκρούεται, να δέχεται,
να απορρίπτει, να δημιουργεί. Είναι, άραγε, τυχαίο
ότι ο Χριστός, όποτε θέλησε να δειξει ότι καλεί τον
άνθρωπο σε μιαν αλλιώτικη, υπεύθυνη στάση ζωής,
μίλησε για το μαχαίρι που ο ίδιος φέρνει στην αν-
θρώπινη βιωτή (Ματθ. 10: 34), και θεώρησε ικανό
εφόδιο για τους μαθητές του το μαχαίρι και το ρα-
βδί του οδοιπόρου (Λουκ. 22: 36); «Πιο κοφτερός
κι από κάθε δίκοπο σπαθί» είναι ο λόγος του Θεού
(Εβρ. 4: 12), πράγμα που σημαίνει πως κάτι τρέχει
όταν οι Χριστιανοί πιάνουν στο στόμα τους τον λόγο
αυτό για να τον κάνουν διακοσμητικό του σαλονιού,
δίχως ενέργεια και δίχως «μαχαιροσύνη».
Στη δίκοπη λεπίδα, η μια ακμή βλέπει τον αντί-
παλο, η άλλη βλέπει τον χρήστη. Αμφότεροι υπόκει-
νται στην κρίση της λεπίδας – κάτι που λησμονούν
οι τυφλωμένοι σταυροφόροι κάθε λογής. Καλείσαι
να κόψεις, μόνο αν είσαι έτοιμος να κοπείς, μόνο αν
είναι πρόθυμος να αφήσεις τον Χριστό να ξεχωρίσει
τα ροκανίδια σου. Αλλιώς, με το μαχαίρι δεν δημι-
ουργείς∙ απλώς αιχμαλωτίζεσαι στον φαύλο κύκλο
τού να δίνεις μάχαιρα και να λαμβάνεις μάχαιρα
(Ματθ. 26: 52). Θανατικό χωρίς τελειωμό, που κά-
νει τα πάντα ροκανίδι. Δύσκολη δουλειά τα δίκοπα;
Δύσκολη! Και να σκεφτείς ότι μιλάμε για κάτι που
κανονικά είναι παραπάνω κι από δίκοπο!
Τι νόημα έχει μια θεολογία που δεν είναι πράξη;
Μα, και τι νόημα έχει μια θεολογία που κραδαίνεται
σαν όπλο κατά απίστων και δεν ζυμώνει αυτούς που
την διατυπώνουν; Η θεολογία δεν έχει τη νεκρική
ασφάλεια του διακοσμητικού. Ζητάει κόπο, ρεαλι-
σμό, ετοιμότητα για διόρθωση. Ό,τι ζητάει, δηλαδή,
η κόψη του μαχαιριού.
Αν οι Τρεις Ιεράρχες έχουν κάποιο νόημα, αυτό,
προφανώς, δεν δύναται να το εντοπίσει μια θεολογία
άπραγη και διακοσμητική, ούτε μια θεολογία που
κάνει τον άνθρωπο μαχαιροβγάλτη. Αν τους Τρεις
Ιεράρχες τους δούμε σαν είδωλα ή σαν γκουρού,
τους χάσαμε. Αυτό πασχίζει να μας πουν τα κείμενα
αυτού του βιβλίου, διατυπωμένα μέσα στο σήμερα
και στις ανάγκες του. Μήπως μπορέσουμε και δού-
με τους Τρεις Ιεράρχες ως εκείνους που ασκήθηκαν
στα δύσκολα κι έκοψαν και κόπηκαν στα δίστομα.

Αθήνα, 1 Νοεμβρίου 2009

Θανάσης Ν. Παπαθανασίου
Δρ. Θεολογίας, αρχισυντάκτης του περιοδικού “Σύναξη”