«Ο κόκκινος Θεός» Μια Θεολογική Ανάγνωση της Ιστορίας του Σοσιαλισμού

Αποσπάσματα από την εισήγηση των Μιλτιάδη Κωνσταντίνου (Καθηγητή του ΑΠΘ) και Ευστάθιου Λιανού Λιάντη (Υπ. Δρ. ΑΠΘ)

 Το Συνέδριο Εκκλησία και Αριστερά τυχαίνει να ανοίγει τις εργασίες του σήμερα, την επέτειο της «Ματωμένης Κυριακής» του 1905, όταν ο χαρισματικός και αδικημένος από την ιστορία, Ρώσος ιερέας Γεώργιος Γκαπόν οργάνωσε και τέθηκε επικεφαλής της πορείας των εργατών προς τον Τσάρο, η οποία πνίγηκε στο αίμα από τους στρατιώτες του καθεστώτος.  Ένας άλλος Ρώσος, ο σκοτεινός προφήτης των σκλάβων και των περιθωριακών, Φιοντόρ Μιχάηλοβιτς Ντοστογιέφσκι, σε μία από τις σελίδες των Αδελφών Καραμαζώφ παρουσιάζει έναν εκπρόσωπο της κρατικής καταστολής να μιλά για τις κατηγορίες των επαναστατών λέγοντας:

«Εμείς, είπε αυτός, ουσιαστικά δε φοβόμαστε και τόσο πολύ όλους αυτούς τους σοσιαλιστές-αναρχικούς, τους άθεους και τους επαναστάτες. Τους παρακολουθούμε και ξέρουμε το καθετί γι’ αυτούς. Όμως ανάμεσα σ’ αυτούς υπάρχουν και μερικοί, όχι πολλοί, εξαιρετικά ιδιόρρυθμοι άνθρωποι: Αυτοί πιστεύουν σε Θεό, είναι χριστιανοί και ταυτόχρονα είναι και σοσιαλιστές. Αυτούς φοβόμαστε περισσότερο, αυτοί είναι τρομεροί! Ο σοσιαλιστής-χριστιανός είναι φοβερότερος απ’ τον σοσιαλιστή-άθεο».

Και είναι αλήθεια πως ο Σοσιαλισμός των πρώτων δεκαετιών του 19^ου αιώνα όχι μόνον συνδιαλέχθηκε με τον Χριστιανισμό αλλά υιοθέτησε και προέβαλλε το επαναστατικό μήνυμα που εμπεριέχεται στα λόγια του Χριστού ως τον εναρκτήριο λόγο της επερχόμενης κοινωνικής επανάστασης. Ο χριστιανικός Σοσιαλισμός ήταν η ιστορική απάντηση στη βυζαντινή κρατική ιδεολογία, που ήθελε την ουράνια τάξη να αντικατοπτρίζεται στην αυτοκρατορική δομή της μοναρχίας. Ήταν, ακόμη, η απάντηση στη ρωμαιοκαθολική φεουδαλική τάξη αλλά και στον πρώιμο καπιταλισμό που γεννήθηκε από τις προτεσταντικές κοινότητες της βόρειας Ευρώπης και της Αμερικής. Το ότι ο Σοσιαλισμός εγκολπώθηκε την ιδεολογική θεώρηση του Μαρξισμού για τη θρησκεία, ιδιαίτερα στη 2^η και την 3^η Διεθνή, ακύρωσε το ιστορικό πείραμα μια σοσιαλ-χριστιανικής επανάστασης αλλά έδωσε την ευκαιρία στους θεωρητικούς του Χριστιανισμού και την Εκκλησία να επανεξετάσουν τις κοινωνικές σχέσεις μέσα στο χριστιανικό περιβάλλον.

Η σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα

Στην Ελλάδα ο διάλογος Μαρξιστών και Χριστιανών καθυστέρησε να συμβεί λόγω των ειδικών πολιτικών συνθηκών που επέβαλε το μετεμφυλιακό καθεστώς. Στις δεκαετίες της κομμουνιστικής παρανομίας εμφανίσθηκαν σποραδικά μερικές τολμηρές φωνές διανοουμένων που μίλησαν για τη συνύπαρξη του Χριστιανισμού με τον Σοσιαλισμό αλλά ο ουσιαστικός διάλογος ξεκίνησε τη δεκαετία του 1980. Αξίζει εδώ να σημειωθούν ενδεικτικά η ἐκδήλωση τῆς Χριστινοσοσιαλιστικῆς Σπουδαστικῆς Κίνησης τὸ 1983 στὴ Νομικὴ Ἀθηνῶν με τους Κωστή Μοσκώφ, Κώστα Ζουράρι, Παναγιώτη Νέλλα καὶ Ἀμφιλόχιο Ράντιβιτς, ο χριστιανομαρξιστικὸς διάλογος με τις δεκάδες συνέχειες στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» και η ανάδειξη του κοινωνικού μηνύματος του Ευαγγελίου ἐκ μέρους τῆς Χριστιανικῆς Δημοκρατίας καὶ τῆς ἐφημερίδας ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ.

Όμως σήμερα βιώνουμε μια εντελώς διαφορετική πραγματικότητα. Με κίνδυνο να σχηματοποιήσει κανείς τα πράγματα θα μπορούσε να ορίσει ως ημέρα έναρξης αυτής της νέας πραγματικότητας τα χαράματα της Πέμπτης 20 Μαρτίου 2002 όταν ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Τζώρτζ Μπους τελείωνε το διάγγελμά του, με το οποίο κήρυττε έναν παράνομο και πέρα από κάθε έννοια ηθικής και δικαίου πόλεμο με τη φράση “God bless our Country” (Ο Θεός να ευλογεί την πατρίδα μας), ενώ ο δικτάτορας του Ιράκ Σαντάμ Χουσεΐν τελείωνε το δικό του διάγγελμα με τη φράση “Allahu akbar” (Ο Θεός είναι μεγάλος). Την ημέρα εκείνη φαινόταν να εκπληρώνεται η πανάρχαια προφητεία του προφήτη Ησαΐα που εκφράζει το παράπονο του Θεό από τους ανθρώπους:

Ο λαός αυτός με τιμά με τα λόγια του, οι πράξεις του όμως απέχουν πολύ από το θέλημά μου.

Η ημέρα εκείνη όμως σήμανε και το τέλος της περίφημης “επιστροφής του Θεού”, που πριν από μερικά χρόνια είχε πανηγυριστεί από όλους σχεδόν τους θρησκευτικούς ηγέτες, καθώς αποδεικνυόταν με τον πιο τραγικό τρόπο το πόσο εύκολα μπορεί η θρησκεία να γίνει όργανο καταστροφής των ανθρώπινων σχέσεων, όταν χρησιμοποιείται ως πρόφαση και προκάλυμμα πολιτικών ή οικονομικών επιδιώξεων και συμφερόντων.

Το τέλος όμως της εποχής του στρατευμένου αθεϊσμού και εκείνης της επιστροφής του Θεού όχι μόνο δεν οδήγησε σε μια πιο λογικοκρατική και νηφάλια αντιμετώπιση της ζωής, αλλά, κατά παράδοξο και εντελώς αναπάντεχο τρόπο, άνοιξε τον δρόμο σε δεισιδαιμονίες και προλήψεις που όμοιές της είχε να γνωρίσει η ανθρωπότητα από την εποχή του μεσαίωνα. Μάγοι, αστρολόγοι και κάθε λογής απίθανοι εισηγητές νέων θρησκευτικών δοξασιών εμφανίζονται καθημερινά και κατακλύζουν τις οθόνες των τηλεοράσεων. Έτσι σήμερα, είκοσι περίπου χρόνια μετά τη λήξη του ψυχρού πολέμου, η ανθρωπότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα φαινόμενο που νόμιζε πως είχε από αιώνες ξεπεράσει· τη δεισιδαιμονία και τον θρησκευτικό φουνταμενταλισμό που είναι πηγές του φανατισμού.

Απέναντι σε θρησκευτικά αδιάφορους ή φανατικούς ανθρώπους ο νηφάλιος και επιστημονικά τεκμηριωμένος θεολογικός λόγος φαντάζει ενοχλητικός, καθώς υπενθυμίζει προς πάσα κατεύθυνση ότι η δημοκρατία και η ελευθερία από μόνες τους δεν μπορούν να εξασφαλίσουν την ευημερία, αν δεν συνδυάζονται με πνευματική πνοή και οράματα. Σε μια εποχή που οι εχθροί της συμφιλίωσης δεν παύουν να καλλιεργούν τάσεις απομονωτικές και διασπαστικές, χρησιμοποιώντας τον εθνοκεντρισμό και προβάλλοντας τις αντιθέσεις, σε μια εποχή υποβάθμισης και απαξίωσης του ανθρώπου, συνέπεια της παγκοσμιοποίησης που δομείται με βάση τη δύναμη και την επιβολή, πνευματική πνοή και αυθεντικά οράματα είναι αυτό που περισσότερο από οτιδήποτε άλλο χρειάζεται η κοινωνία αλλά και ολόκληρη την ανθρωπότητα. Η αριστερή υψωμένη γροθιά, σύμβολο διεκδίκησης και αγώνα, που σφίγγει έναν σταυρό, σύμβολο θυσίας, προσφοράς και αγάπης, θα μπορούσε να είναι η παραστατική περιγραφή της απαρχής ενός τέτοιου οράματος.

http://blogs.auth.gr/moschosg/