«Η Θεολογία της Επ-Ανάστασης». – Όταν οι θεολόγοι αναζητούν το χαμένο νόημα των λέξεων –

της Μαρίας Χατζηαποστόλου

«Μια κατάληψη του μη αυτονόητου,

μια κατάληψη των μικρών και αδύναμων στιγμών στις μεγάλες ιδέες. Μια κατάληψη του ελάχιστου».

Χρυσόστομος Σταμούλης

     Κάτι αλλάζει γύρω μας. Κάτι νέο γεννιέται. Και το πανεπιστήμιο ως η κατεξοχήν ελεύθερη φωνή της κοινωνίας είναι πάντα παρών σ’ αυτές τις εξελίξεις. Τούτο το Δεκέμβρη από τις 3 έως και τις 12 του μήνα και με πρωτοβουλία του προέδρου του τμήματος Θεολογίας και καθηγητή Θεολογίας κ. Χρυσόστομου Σταμούλη, θα λάβει χώρα στη Θεολογική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, μια πολιτισμική κατάληψη η οποία θα γεμίσει με ήχους, χρώματα, εικόνες, διαλόγους και τη μαγεία της έβδομης τέχνης, αλλά και της τέχνης του θεάτρου τους χώρους του πανεπιστημίου.   Φυγή λοιπόν κι’ απόδραση από τη σιωπή της συνενοχής προς το χώρο της έκλαλης σιωπής, της έλλογης εκείνης σιωπής, που υψώνεται ως λόγος και φωνή διαμαρτυρίας και μεταμορφώνεται σε προπύργιο ελευθερίας. Μπορούμε ν’ αλλάξουμε τα πάντα γύρω μας. Αρκεί να το πιστέψουμε. Αλλά τούτη η αλλαγή απαιτεί πάνω απ’ όλα συμμετοχή και όχι αποκλεισμό του άλλου. Μπορούμε λοιπόν να διαλεχθούμε μεταξύ μας ελεύθερα βάζοντας στην άκρη τον εαυτό μας για το κοινό καλό; Αφήνοντας την ύπαρξη ν’ αναπνεύσει και να καινώσει κάθε κενό; Νάτη λοιπόν μπροστά μας τούτη η πρόκληση-πρόσκληση, η κλήση σε κοινωνία των προσώπων, στην κατ’ ουσίαν, πέρα από κάθε τύπο και κανόνα, βίωση της ζωής.

     Στις ημέρες μας περισσότερο παρά ποτέ υπάρχει η ανάγκη της πολιτισμικής τούτης κατάληψης, κίνητρο της οποίας θα είναι μονάχα η έμπνευση των νέων από αληθινούς κι’ ανυπότακτους ανθρώπους και η αγάπη-δίψα για τον τρόπο μιας άλλης ζωής. Εξάλλου, εδώ δε γίνεται λόγος ούτε για επανάσταση, ούτε για κατάληψη υπό τη στενή έννοια των όρων, διότι κι’ εκείνα όταν είναι υποκινούμενα –και δυστυχώς σχεδόν πάντα είναι– λειτουργούν ως θεμέλια του συστήματος.
Εδώ γίνεται λόγος για πολιτισμική κατάληψη. Και τούτο είναι ξεκάθαρο. Καθώς μονάχα με μια πολιτισμική κατάληψη μπορούμε να νοηματοδοτήσουμε και πάλι το παρόν μας, ελπίζοντας και κυρίως παλεύοντας για ένα μέλλον διαφορετικό από αυτό που επιχειρούν να μας παραδώσουν. Ένα μέλλον που ετοιμάζεται για εμάς, χωρίς εμάς.

     Kαι πως αλλιώς παρά μόνο με το λόγο ζωής που δύναται να οδηγήσει στην πράξη, μπορεί να έρθει η αλλαγή; Μήπως άραγε το Άξιον Εστί και ο Μεγάλος Ερωτικός δεν υπήρξαν, δεν υπάρχουν και δεν θα συνεχίσουν να υπάρχουν ως ύψιστες μορφές  πολιτισμικής κατάληψης; Έργα ενός άλλου πολιτισμού, του μόνου αληθινού και μιας επ-ανάστασης ως κίνησης ζωής,
εκεί όπου δεν αποκλείεται ο άλλος, αλλά προκαλείται κι’ έτσι προσκαλείται σε μια κοινωνία σχέσης, τουτέστιν ζωής; 
Άλλο κατάληψη λοιπόν και άλλο πολιτισμική κατάληψη, 
η οποία χαρακτηρίζεται από τα στοιχεία εκείνα που δεν συναντά κανείς πουθενά μέσα στο σύστημα, τουτέστιν τη συνύπαρξη και το σεβασμό του άλλου, τη δημιουργία και την ελευθερία.

     Πάντα κατά τον καθηγητή Δογματικής Θεολογίας Χρυσόστομο Σταμούλη: «Η επανάσταση είναι μια παλιοϊστορία, η κατάληψη νεότερη παλιοϊστορία. Φθαρμένες και οι δύο. Μα κάπως πρέπει να μιλήσουμε. Σίγουρα τα όρια του εαυτού μας δεν είναι τα όρια της γλώσσας μας, αλλά τα όρια της αγάπης μας». Και συνεχίζοντας ο καθηγητής μαρτυρά πως μιλά: «Όχι για την κατάληψη που όλοι γνωρίσαμε και για την οποία δίχως άλλο συμφωνούμε, αλλά για την κατάληψη -ανακατάληψη- ενός χώρου που είναι δημόσιος και από τη φύση του ελεύθερος και δημιουργικός. Και όλοι γνωρίζουμε, πως αυτός ο χώρος εσχάτως “βιάσθηκε” ποικιλότροπα και απώλεσε σε πολλές περιπτώσεις το σκοπό του. Πρόκειται, λοιπόν, για μια συμβολική και ενσυνείδητη δημιουργία “ομωνυμίας”, προκειμένου να δηλωθεί η άμεση ανάγκη να κινηθούμε ξανά από την ενοχοποιημένη “κατάληψη” στην άλλη “κατάληψη”, η οποία έχει διάφορες και άκρως ενδιαφέρουσες ερμηνείες. Ανάμεσα στα άλλα, λοιπόν, κατάληψη είναι η δοκιμασία των χορδών και των πλήκτρων στα όργανα προκειμένου να δούμε εάν μπορούν να παράξουν μουσική. Κατάληψη είναι επίσης η κατανόηση και η ορθή αντίληψη των πραγμάτων (“οἱ δογματικοί καλουσι τήν μέν ἀληθῆ καί βεβαιαν γνῶσιν κατάληψιν, ἀκαταληψίαν δέ τό ἐναντίον ταύτη”). Κατάληψη είναι τέλος και η “κράτησις δια των δακτύλων, επιδέσμων ή εργαλείων προς σταμάτησιν της χύσεως του αίματος (προς ισχαιμίαν)”. Ως εκ τούτου και απέναντι, λοιπόν, στις φθαρμένες ερμηνείες, η γλώσσα μας, μας δίνει μια ακόμη ευκαιρία, να κατανοήσουμε την κατάληψη ως ένα άνοιγμα στο αυτονόητο της ελευθερίας του πνεύματος, της δημιουργικότητας, της συνάντησης και της συμβολής. Μιας πραγματικότητας που θα επιτρέψει την πραγματική άνθιση της ζωής εντός ενός χώρου, ο οποίος, εάν δεν αντισταθούμε τώρα, κινδυνεύει την απόλυτη παραμόρφωση και τον ολοκληρωτικό του αφανισμό. Και τελικά, όπως κάθε πράγμα, όταν αυτή η πολιτισμική κατάληψη θα κάνει τον κύκλο της, όταν θα έχει δημιουργηθεί και πάλι η ίσαλος γραμμή, που θα επιτρέπει στο καράβι να έχει ρότα καλή, τούτη η προσπάθεια ας χαθεί στο σκοτάδι, αφήνοντας πίσω το παιχνίδι των λέξεων, αλλά και όσα πλήγωσαν και συνεχίζουν να πληγώνουν το κοινό μας σώμα».

     Ο πολιτισμός λοιπόν, όταν θέλει να υφίσταται και ν’ ανθεί,
οφείλει ν’ αναζητά πάντα τρόπους δημιουργικής αντίστασης,
καθώς η ελευθερία κερδίζεται και βιώνεται με πολλούς τρόπους.
Ειδάλλως μιλάμε για έναν πολιτισμό της αποχαύνωσης,
όπου ο άνθρωπος δεν αντιδρά και δεν σκέφτεται ελεύθερα,  αλλά χάνει ολοένα την ανθρωπινότητά του και γίνεται υποχείριο του συστήματος. Κι’ όχι, δεν αντιστέκεται διόλου, παρά μόνο δέχεται άκριτα τις επιταγές της εκάστοτε εξουσίας. Σε τούτη την προοπτική, ο αξέχαστος Μάνος Χατζιδάκις μιλώντας για την καταστολή-«περιφρούρηση» του κράτους απέναντι στους αντιστεκόμενους και τους εξεγερμένους, στην ουσία έναντι στις «ομάδες που δεν μας μοιάζουν...», μας δείχνει τον αληθινό δρόμο καθώς, «Δεν κινδυνεύουμε απ’ αυτούς που δεν μας μοιάζουν. Κινδυνεύουμε απ’ αυτούς που μας περιφρουρούν
και καταδιώκουν αυτούς που δεν μας μοιάζουν…». Κατάληψη λοιπόν,
–ας μη μας τρομάζει η λέξη– απέναντι σ’ όλους όσους 
έχουν κάνει κατάληψη στα όνειρά μας… Μια επ-ανάσταση τρελών με όνειρα δεν είναι ουτοπία… Εμείς θα της δώσουμε τόπο ύπαρξης και τρόπο πραγμάτωσης… Άλλωστε το πανεπιστήμιο είναι χώρος άσκησης ελευθερίας κι’ έτσι, έχει τη μεγαλύτερη ευθύνη ν’ ανοιχθεί στον κόσμο και ν’ αρθρώσει λόγο ελευθερίας. Μονάχα έτσι θα έρθει η αλλαγή. Αλλιώς ας αφήσουμε στους άλλους να ορίζουν τις ζωές μας. Κι’ όταν οι άλλοι, ορίζουν για εσένα τι είναι επικίνδυνο
και τι όχι, εκεί βρίσκεται ο μεγαλύτερος κίνδυνος. Η ίδια η ελευθερία χρειάζεται ρίσκο και κίνδυνο για να κατακτηθεί. Και κάθε αληθινή Τέχνη, κάθε αληθινή παιδεία είναι επικίνδυνη προς κάθε σύστημα.
Αλλιώς γίνεται πειθήνιο όργανο του συστήματος και παράγει άβουλα πιόνια, αντίθετα με το αληθινό της έργο. Τη δημιουργία ελεύθερων ανθρώπων. Κάποιος τρόπος πρέπει να υπάρξει λοιπόν, σύμφωνα με τα ανωτέρω λόγια του δασκάλου μας, ώστε να υπάρξουμε. Στο εδώ και στο τώρα και στο επέκεινα, επειδή και πάντα κατά το δάσκαλό μας κ. Χρυσόστομο Σταμούλη: «Το θέμα είναι να καιγόμαστε και να τραγουδάμε τη ζωή, όπως ο σαλός του Ταρκόφσκι στη Νοσταλγία», καθώς, «Τώρα είναι η στιγμή. Μέσα στην κρίση γεννιέται το καινούργιο».