Σωτήρης Δεσπότης:Μια Ανά-γνωση της Περικοπής του μισητού «Φιλάνθρωπου Αλλοδαπού» (Λκ. 10, 25-37) στη Συνάφειά της

Η επονομαζόμενη «παραβολή του Καλού Σαμαρείτη», την οποία και τιτλοφορώ ως παραβολή του μισητού «Φιλάνθρωπου Αλλοδαπού» [ΦΑ] (καθώς ο τυποποιημένος τίτλος πλέον δεν αναμεταδίδει το μήνυμα του κειμένου, παραδίδεται μόνον στο Κατά Λουκάν (Λκ.) ως απάντηση του Ιησού σε ερώτημα του Νομικού σχετικά με (α) το πώς μπορεί να κληρονομήσει «αιώνια ζωή» και (β) με το ποιος θεωρείται πλησίον. Ενώ μάλιστα αρχικά ο Ιησούς παραπέμπει τον συζητητή του στην Π.Δ., ακολούθως χρησιμοποιεί μια ιστορία από την καθημερινότητα. Συνήθως θύματα γίνονταν προσκυνητές του Ναού που ανέβαιναν στα Ιεροσόλυμα (όπως εν προκειμένω και ο Ιησούς) και θύτες Σαμαρίτες (Ιωσ., Αρχ. 20.118). Στη συγκεκριμένη παραβολή το θύμα είναι προσκυνητής αφού κατεβαίνει από την Ιερουσαλήμ και «παθητικοί» θύτες που επιδεικνύουν εγκληματική αμέλεια είναι οι πρωταγωνιστές του Ναού. Μόλις είχαν ολοκληρώσει τη θεία Λειτουργία τους ως «μεσάζοντες» μεταξύ Θεού και του λαού (συνεπώς και του ημιθανή) και προφανώς επέστρεφαν στα καταλύματά τους αφού η Ιεριχώ ήταν τόπος κατοικίας ιερέων. Αυτό σήμαινε ότι εφήρμοζαν την Τορά και δη το Λευιτικό που είχε αποκτήσει ιδιαίτερη αξία στα ελληνορωμαϊκά χρόνια ένεκα της έντονης διάκρισης μεταξύ καθαρών και ακαθάρτων. Αυτός που τελικά γίνεται πλησίον είναι κάποιος ἀλλογενής (έτσι χαρακτηρίζει τον Σαμαρείτη στο Λκ. 17, 18) που ο ευσεβής Νομικός βδελυσσόταν ως ακάθαρτο παρότι και αυτός σεβόταν την Τορά. Αρνούνταν, όμως, το Ναό. Στη συνέχεια θα επιχειρήσουμε να αναδείξουμε τον ρόλο που διαδραματίζει στην ερμηνεία η συνάφεια κάθε περικοπής και εν συνεχεία θα την καταγράψουμε σε συνδυασμό με ένα σύντομο σχολιασμό.

Α. Η συγκεκριμένη παραβολή όπως και του «Ασώτου» εντάσσονται σε μία ενότητα[1] που τόσο διευρυμένη απαντά αποκλειστικά στο Λκ. και είναι αφιερωμένη στην Πορεία του Μεσσία προς την Αγία Πόλη και μάλιστα το «Άγιον Όρος»-τη Σιών[2] όπου όμως δεν θα ενθρονισθεί αφού αποτινάξει το ζυγό της Υπερδύναμης Ρώμης, όπως αναμένει διαχρονικά η «Κοινή Γνώμη» από τον μαρμαρωμένο της Βασιλιά. Αντιθέτως θα τον θανατώσουν οι ίδιοι οι θρησκεύοντες (θρησκευτικοί ηγέτες και η θεολογική ελίτ - Γραμματείς), αφού τον διασύρουν. Αυτός, όμως, την τρίτη μέρα θα αναστηθεί (9, 22 «πρώτη προαναγγελία του Πάθους»). Αυτή η πορεία ήδη στην αρχή της έχει προσδιοριστεί ως Έξοδος (χωρίς να προσδιορίζεται επακριβώς η «Γη της Επαγγελίας») αλλά και Ανάλημψις (9, 51). Σημειωτέον ότι η οδός διαδραματίζει ιδιαίτερη σημασία στο δίτομο έργο του Λουκά. Μην λησμονούμε ότι στον κράτιστο Θεόφιλο, ο οποίος ζει μάλλον στη Ρώμη, ήταν οικεία η εικόνα των θριάμβων των Καισάρων (της πανηγυρικής δηλ. εισόδου του κατακτητή-Υιού του Θεού σε μια πόλη υπό τις ιαχές των μαζών). Εν προκειμένω ο Ιησούς, φορέας μιας «άλλης» Ειρήνης-Pax (Λκ. 2, 18^. 19, 38), πραγματοποιεί έναν «αντι-θρίαμβο» αφού συνειδητά και εκούσια (και όχι επειδή το υπαγορεύει η μοίρα) οδεύει καταρχάς προς τον απόλυτο εξευτελισμό. Ενώ ο Υπεράνθρωπος ενσαρκώνει την αγάπη για δύναμη, ηδονή και χρήμα, ο Θεάνθρωπος αναδεικνύει τη δύναμη της αγάπης, η μόνη που «σκλαβώνει» αλλά και σώζει. Στην αρχή αυτής της Πορείας αποκαλύπτεται η δόξα/βασιλεία του Ιησού την όγδοη ημέρα (!) μετά από προσευχή στο «άγνωστο» όμως όρος πλησίον μιας πόλης με το όνομα του πλανητάρχη Καίσαρα, στα βόρεια όρια της Γαλιλαίας «των αλλοδαπών». Στον πυρήνα της ο ίδιος ο Ιησούς επισημαίνει την οσμή θανάτου που παραδόξως αναδύεται από την Ιερουσαλήμ, την ιερή «πόλη της Ειρήνης» (!) η οποία στο Λκ. και τις Πρ. συγκροτεί τον πυρήνα του σχεδίου της θείας Οικονομίας και συνιστούσε για τον εκλεκτό λαό τον απόρθητο ομφαλό της γης, αφού σε αυτήν είχε κατασκηνώσει «η υπέρμαχος στρατηγός», η Δόξα του Κυρίου (13, 32-35). Έτσι το όρος της Σιών, ο πυρήνας της αγιότητας και της καθαρότητας, και όλο το θρησκευτικό «σύστημα» (θυσίες-ιερατείο) που εκπροσωπεί, δεν συνιστούν πηγή ζωής αλλά πεδίο απόρριψης και θανάτου κάθε προφήτη που δεν συμβιβάζεται με το να εξαντλείται η σχέση με τον Κύριο της Ιστορίας και του Σύμπαντος σε μια απλή εκπλήρωση «θρησκευτικών καθηκόντων» και μία ανακυκλούμενη λατρεία μέσω της αναφοράς της θυσίας προκειμένου να υπάρξει εξιλέωση από τον Θεό. Γι’ αυτό και είναι προορισμένα να καταστραφούν. Σημειωτέον ότι ο Ιησούς, ο οποίος όπως αναφέρει στην «προγραμματική του Ομιλία» ήλθε εὐαγγελίσασθαι πτωχοῖς (4, 18), έχει βιώσει ήδη την θανάσιμη απόρριψη στην πατρίδα Του Ναζαρέτ (4, 28-30), αφού πριν στους δαιμονικούς Πειρασμούς είχε αρνηθεί να προσφέρει άρτον και θέαμα και μάλιστα στο Ναό (4, 9-11), στον έσχατο για το Λκ. πειρασμό! Ο Χριστιανισμός ήταν το μόνο «κίνημα» που δεν ήταν προσανατολισμένο σε ένα ιερό χώρο, δεν περιελάμβανε θυσίες στο τελετουργικό του, δεν είχε ιερατείο (με την έννοια του εθνικού θεσμού) αλλά και επιπλέον δεν συνδεόταν με τα πατροπαράδοτα φολκόρ, την «ταυτότητα» ενός έθνους. Τα ανωτέρω μπορούν να διαφωτίσουν το τι συμβολίζει στον Λουκά το σημείο αφετηρίας και του ημιθανή τραυματία αλλά και κατεξοχήν των κληρικών.

Β. Ένα άλλο θέμα που κυριαρχεί στη συνάφεια της παραβολής του ΦΑ είναι η μαθητεία στον Ιησού που ουσιαστικά υποκαθιστά το Νόμο/την Τορά: ποιοι δηλ. ανήκουν στον «κύκλο», την «οικογένεια», τους «εκλεκτούς» του παράδοξου πλάνητα, ανέστιου και φερέοικου Μεσσία που έχει όμως τη δύναμη να εξορκίζει, να θεραπεύει αλλά και να ανασταίνει^. τι ζητά αυτός (ο Μεσσίας) από όσους «θεόφιλους» τον ακολουθούν. Η παραβολή δεν εντάσσεται απλώς στον Αντι-θρίαμβο του Ιησού αλλά και σε μία άλλη ευρύτερη συνάφεια η οποία ξεκινά με το 7, 36 και κατακλείεται με το δίπτυχο δύο μορφών που ενώ οικονομικά και κοινωνικά διίστανται, τους συνδέει ο αποκλεισμός από τον «εκλεκτό λαό» και η δίψα για σωτηρία (του απολωλότος αρχιτελώνη Ζακχαίου και του τυφλού Βαρτιμαίου 18, 35-19, 11). Στην αρχή της καινούργιας ενότητας (7, 36) ο Λουκάς «ιστορεί» επίσης όντα «ασθενή» - γυναίκες: (1) την καρδιακή έκχυση της αγάπης της αμαρτωλής γυναίκας αντιθετικά προς την τυπική δεξίωση του οικοδεσπότη Φαρισαίου Σίμωνα, (2) το γεγονός ότι ακολουθούσαν τον Ιησού καὶ γυναῖκές τινες αἳ ἦσαν τεθεραπευμέναι ἀπὸ πνευμάτων πονηρῶν καὶ ἀσθενειῶν (πρβλ. 8, 1β-2) τις οποίες και κατονομάζει και (3) ένα δίπτυχο θεραπειών επίσης «αποκλεισμένων» γυναικών που τις συνδέει ο αριθμός δώδεκα που σχετίζεται και με τους μαθητές Του. Ο ίδιος ο Ιησούς με την παραβολή του εξελθόντος σπορέα περιγράφει τις διαφορετικές αντιδράσεις στο λόγο Του με αποκορύφωμα το γεγονός ότι η καλή γη, οὗτοί εἰσιν οἵτινες ἐν καρδίᾳ καλῇ καὶ ἀγαθῇ ἀκούσαντες τὸν λόγον κατέχουσιν καὶ καρποφοροῦσιν ἐν ὑπομονῇ (8, 15) ενώ κατόπιν διακηρύσσει ότι στενοί συγγενείς Του, μήτηρ μου καὶ ἀδελφοί μου οὗτοί εἰσιν οἱ τὸν λόγον τοῦ θεοῦ ἀκούοντες καὶ ποιοῦντες (8, 21^. πρβλ. 11, 28). Στο 9, 1-6 αναδεικνύονται οι Δώδεκα, οι οποίοι δεν λαμβάνουν δύναμη και εξουσία για να κρίνουν (= κυβερνήσουν/δικάσουν) τις δώδεκα φυλές αλλά να διέρχονται τις κωμοπόλεις και πανταχοῦ (1) να εξορκίζουν τα δαιμόνια, (2) να κηρύττουν την έλευση στο εδώ και το τώρα του καινούργιου κόσμου της θυσιαστικής αγάπης προς τον άλλο και της ελευθερίας από τον πόνο, τις ενοχές και τον θάνατο και (έτσι μεταγράφω τον όρο Βασιλεία) και (3) να θεραπεύουν. Μάλιστα στο 9, 12-17 οι ίδιοι μαθαίνουν (4) να μοιράζουν εξ Ονόματος Του Ιησού τροφή (ψωμί και ψάρια) από το «υστέρημά» τους σε όλους όσους έχουν καταφύγει στην έρημο διότι πεινούν και διψούν καταρχάς για λόγο παρηγοριάς και θεραπεία: Δότε αὐτοῖς ὑμεῖς φαγεῖν! (9, 13. 17 = «προτύπωση των δείπνων της Πρώτης Εκκλησίας»).

Από αυτούς τους Δώδεκα (στους οποίους ανήκει και ο Ιούδας), ξεχωρίζουν οι Τρεις. Βιώνουν (1) την παράδοξη ανάσταση μιας κοπέλας, η οποία σε αντίθεση προς τις προμνημονευθείσες μαθήτριες δεν έχει όνομα (αφού είναι κόρη του «παπά»-αρχισυναγώγου Ιαείρου) και απεβίωσε όταν εισήλθε στην εφηβεία - την ηλικία του γάμου (8, 40-56)^. (2) τη Βασιλεία τού κατεξοχήν Υιού στο «άγνωστο» όρος με συνόμιλους (κατ’ ουσίαν μαθητές Του) τους κορυφαίους της Π.Δ. Μωυσή και Ηλία. Η θεσπέσια εμπειρία του ακτίστου φωτός δεν συνοδεύεται, όμως, με «κατασκήνωση»-απομόνωση και εκστασιακές καταστάσεις αλλά με κατάβαση από το όρος στην «κοιλάδα του Κλαυθμώνος» εκεί που βρίσκεται ο όχλος και ο παραμορφωμένος από τη διεστραμμένη γενιά νεαρός που οι λοιποί μαθητές δεν κατάφεραν να θεραπεύσουν παρά τη «δύναμη» που τους δωρήθηκε. Ακολούθως μόνος ο Λουκάς σημειώνει ότι ο Ιησούς ανέδειξε και έναν άλλο ευρύτερο κύκλο των Δώδεκα. Πρόκειται για τους Εβδομήντα (δύο;) κατά αντιστοιχία προς τα έθνη τα «ακάθαρτα και μιαρά» προς τα οποία θα κινηθεί η Εκκλησία κατεξοχήν διά του Παύλου 10, 1). Είναι οι «πρόδρομοι» της Παρουσίας του Μεσσία, οι οποίοι αποκαλούνται θεριστές, αρνιά ανάμεσα σε λύκους, νήπια σε αντίθεση προς τους σοφούς και συνετούς θεολόγους. Μετά την παραβολή του ΦΑ, σε μια περικοπή που δεν κυριαρχεί η κίνηση αλλά καταξιώνεται και η «στάση»-η σχόλη, δικαιώνονται και οι γυναίκες που σωριασμένες ενώπιόν Του αφουγκράζονται τον λόγο (πρβλ. 2, 19).

Ήδη επισημάνθηκαν επάλληλοι κύκλοι μαθητών με κέντρο-πυρήνα τους τον Ιησού: πολλές Γυναίκες-Δώδεκα (εκ των οποίων οι Τρεις έχουν ιδιαίτερες εμπειρίες)- Μωυσής+Ηλίας+προφήτες+βασιλείς (10, 24)-Εβδομήντα (δύο). Το εκπληκτικό γεγονός είναι ότι η μαθητεία προς τον Ιησού δεν αποτελεί «μονοπώλιο» κάποιων εκλεκτών. Ιδίως στους «εκλεκτούς» αδελφούς Ιωάννη και Ιάκωβο καθίσταται σαφές ότι όσοι δεν ανήκουν στο στενό κύκλο των Δώδεκα αλλά χρησιμοποιούν το Όνομά Του για να απαλλάσσουν από τα δαιμόνια είναι «μαζί» τους: μὴ κωλύετε· ὃς γὰρ οὐκ ἔστιν καθ᾽ ὑμῶν, ὑπὲρ ὑμῶν ἐστιν (9, 49-50^. βλ. όμως Πρ. 19, 11 κε.). Ούτε οι «ακάθαρτοι» «αλλογενείς» Σαμαρίτες πρέπει να καταστραφούν επειδή δεν είναι έτοιμοι να υποδεχτούν τον πορευόμενο στα Ιεροσόλυμα Κύριο, όπως διακαώς επιθυμούσαν για τους κατεξοχήν εχθρούς των Εβραίων τα «παιδιά της Βροντής» μιμούμενοι τον ζηλωτή Ηλία. Αντιθέτως, η αποπομπή των αγγέλων από τη Σαμάρεια όχι μόνο δεν προκαλεί το πύρινο Ολοκαύτωμά της, αλλά οδηγεί τον Ιησού στην αποστολή επιπλέον των προαναφερθέντων Εβδομήντα (δύο;) «αγγέλων». Άλλωστε και η εξουσιοδότηση του Κυρίου προς τους μαθητές δεν σημαίνει ούτε παντοδυναμία ούτε «αλάθητο» ούτε «πρωτεία». Οι Εννέα δεν κατάφεραν να εξορκίσουν το δαίμονα που κατασπάραζε το νεαρό παιδί της άπιστης γενιάς ενώ και οι Δώδεκα μαζί (και όχι μόνον τα παιδιά του Ζεβεδαίου) διαλογίζονται ποιος είναι ο μεγαλύτερος-σπουδαιότερος τη στιγμή που ο Ιησούς για δεύτερη φορά προλέγει το πάθος Του (9, 45).

Γ. Επιπλέον η μαθητεία στον Ιησού προϋποθέτει πλήρη αφοσίωση στο Πρόσωπό Του και το μήνυμά Του. Και οι Δώδεκα και οι Εβδομήκοντα πρέπει να απεξαρτηθούν πλήρως από κάθε είδους ασφάλεια ζωής (όχι πορτοφόλι, ταξιδιωτικός σάκκος με προμήθειες, ράβδος για στήριγμα αλλά και εκδίωξη των απειλητικών θηρίων, «δεύτερο» ρούχο, δημόσιες σχέσεις, «παρέλαση» από τις οικίες) γινόμενοι όπως τα θεωρούμενα ανώριμα και ανόητα παιδιά που εξαρτώνται πλήρως από τον πατέρα. Μόνον έτσι αποκτά νόημα το κήρυγμα προς τους άλλους: ἤγγικεν ἐφ᾽ ὑμᾶς ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ (10, 9). Ήδη στην ενότητα που προηγείται του ΦΑ, ο Ιησούς απαιτεί εγκατάλειψη και της οικογένειας και μάλιστα της ιερότερης υποχρέωσης να κηδέψει κάποιος τον πατέρα του που σεβάσθηκε και ο Ηλίας (Γ’ Βασ. 19, 20): ἄφες τοὺς νεκροὺς θάψαι τοὺς ἑαυτῶν νεκρούς, σὺ δὲ ἀπελθὼν διάγγελλε τὴν Βασιλείαν τοῦ Θεοῦ. […] οὐδεὶς ἐπιβαλὼν τὴν χεῖρα ἐπ᾽ ἄροτρον καὶ βλέπων εἰς τὰ ὀπίσω εὔθετός ἐστιν τῇ Βασιλείᾳ τοῦ Θεοῦ (9, 60. 62^. πρβλ. τη γυναίκα του Λώτ^. Γέν. 19, 26). Εν προκειμένω ο Ιησούς απαιτεί καταστρατήγηση του Νόμου (της Τορά) Τίμα τὸν πατέρα σου (Έξ. 20, 12) από απόλυτη αγάπη στο Όνομά Του. Αργότερα σε «αντίθεση» προς το Μκ. 10, 29 σημειώνεται: εἴ τις ἔρχεται πρός με καὶ οὐ μισεῖ τὸν πατέρα ἑαυτοῦ καὶ τὴν μητέρα καὶ τὴν γυναῖκα καὶ τὰ τέκνα […] (14, 26-27). Η σχέση με το Πρόσωπό του είναι πάνω από το Νόμο τον ιουδαϊκό αλλά και τον «φυσικό». Συμπυκνώνεται στο μότο του Κίρκεγκωρ «ή όλα ή τίποτε». Ο Θεός παύει να συνιστά το μέσον-δεκανίκι για την πραγματοποίηση ιδιοτελών εθνικών, κοινωνικών ή ατο­μικών σκοπών και ζητά το δόσιμο, την ερωτική αφοσίωση προς τον Ίδιο και την εικόνα Του, που δεν είναι άλλη από τον ταπεινό και καταφρονεμένο. Φυσικά τίποτε και στην περίπτωση της μαθητείας του Ιησού δεν ισχύει αφοριστικά. Ενώ η Μαγδαληνή (που απαλλάχθηκε από τα δαιμόνια) τον ακολουθεί, η τραγική φιγούρα που απαλλάσσεται στο ίδιο κεφ. από τη λεγεώνα εἰς τὴν χώραν τῶν Γερασηνῶν (8, 26) που την είχε οδηγήσει αλυσοδεμένη στις ερήμους, ενώ θέλει να μείνει μαζί του, λαμβάνει την εντολή: ὑπόστρεφε εἰς τὸν οἶκόν σου καὶ διηγοῦ ὅσα σοι ἐποίησεν ὁ Θεός (8, 39). Σε κάθε περίπτωση, όμως, η Βασιλεία απαιτεί έξοδο από το ναρκισσισμό και την αλαζονεία του Εγώ και όλων των υποστηριγμάτων του, η οποία θεριεύει όταν η εφαρμογή του Νόμου (ακόμη και του ίδιου του Θεού) δεν συνοδεύεται από έμπρακτη εκδήλωση αγάπης προς τον άλλον που ανεξάρτητα εθνότητας, φύλου ή θρησκεύματος είναι εικόνα Του. Στην περίπτωση του Νομικού που ανίσταται (!) ενώπιον του Ιησού, τα πάντα (ουσιαστικά ακόμη και ο Θεός πολλώ μάλλον ο πλησίον) στρέφονται γύρω από τον εαυτό Του που διψά να κληρονομήσει (!) προφανώς λόγω αίματος και το έσχατο, την αιώνια ζωή!

Δ. Ταυτόχρονα στη συνάφεια του ΦΑ προσδιορίζεται ποιο είναι πραγματικά αντίθετο πεδίο από τη Βασιλεία (η «Σαμάρεια») που θα υποστεί τις αρνητικές συνέπειες της Κρίσης. Πριν την ΦΑ ο Ιησούς μιλά για γενιά άπιστη και διεστραμμένη (9, 41) αλλά και για νεκρούς που θάβουν τους νεκρούς τους (9, 60). Τα ίδια τα Ιεροσόλυμα-η Πόλη της Ειρήνης «αποπνέουν» θάνατο! Ο Κοσμοκράτορας (κατά την αφήγηση των Πειρασμών 4, 5) Σατανάς εξοστρακίζεται από τον Ουρανό και τα Εβδομήντα «νήπια» έχοντας δεχτεί την αποκάλυψη του Θεού ως Πατέρα και συνεργήσει στη διάδοση του ευαγγελίου της Ειρήνης μπορούν να πατούν πάνω σε όφεις και σκορπιούς (πρβλ. Ψ. 90 [91], 13). Στο 11, 14-26 ο «ισχυρός» Βεελζεβούλ και η βασιλεία του διά του δακτύλου του Θεού (Έξ. 8, 15) «συρρικνώνονται» και στη γη. Αυτό που θα προκαλέσει το Ολοκαύτωμα των αφιλόξενων για τους αγγέλους του Κυρίου ανήθικων Σοδόμων (10, 12) είναι η αρνητική αντίδραση των πόλεων στην παρουσία και το κήρυγμα των μαθητών. Αυτή η πύρινη, όμως, τιμωρία δε συντελείται στο παρόν και δεν εκπορεύεται από τα στόματα των ‘αγγέλων’ - αποστόλων (πρβλ. Απ. 11, 5) ούτε καταβιβάζεται από τον ουρανό (Δ’ Βασ. 1, 10). Είναι ‘η ημέρα’ της Κρίσεως εκείνη η οποία θα επιφέρει την πύρινη καταστροφή. Όπως μάλιστα εν συνεχεία διευκρινίζει ο Ιησούς, ανατρέποντας τις εθνικιστικές «ιουδαϊκές» προσδοκίες, δεν είναι οι πόλεις των «αλλοδαπών» εκείνες οι οποίες κατεξοχήν θα δεχτούν τη λαίλαπα, αλλά πόλεις της αγίας Γης όπως η Χοραζίν, η Βηθσαϊδά (που η τύχη τους θα είναι χειρότερη των μισητών ειδωλολατρικών πόλεων της «εχθρικής» Φοινίκης, Τύρου και Σιδώνος) αλλά και η Καπερναούμ, η οποία παρότι φιλοξένησε και δεν απέπεμψε τον ‘άγγελο της διαθήκης’ Ιησού, θα έχει την ίδια «τύχη» με αυτήν του Εωσφόρου-της Βαβέλ (Ησ. 14, 13). Ήδη μνημονεύθηκε το γεγονός ότι στη συνάφεια μνημονεύεται η πτώση ως αστραπής του Σατανά ενώ προηγουμένως είχαν αποτραπεί τα παιδιά της Βροντής από το να κατεβάσουν φωτιά για να κάψουν τους μισητούς Σαμαρίτες. Η ημέρα τής ως αστραπής αποκάλυψης του Υιού του Ανθρώπου θα σημάνει την ίδια ολική καταστροφή που επήλθε αιφνίδια σε αυτούς που ζούσαν αμέριμνα, απολαμβάνοντας την επιφανειακή ειρήνη και ευημερία που τους πρόσφερε ο πολιτισμός (17, 23-37). Αντιθέτως τα ονόματα των νηπίων μαθητών που παρέδωσαν ἑαυτοὺς καὶ ἀλλήλους καὶ πᾶσαν τὴν ζωὴν αυτών στον Ιησού γράφονται στο Βιβλίο (= ληξιαρχικός κατάλογος) του Ουρανού. Ο ίδιος Ιησούς διακηρύττει: Πῦρ ἦλθον βαλεῖν ἐπὶ τὴν γῆν, καὶ τί θέλω εἰ ἤδη ἀνήφθη (12, 49). Σε αντίθεση, όμως, προς τον Ηλία, ως ‘πύρ’ για την οικογένεια, την πόλη, την Οικουμένη και τελικά την ίδια την Ιερουσαλήμ λειτουργεί η αποδοχή η όχι του κηρύγματος της Βασιλείας στο Πρόσωπο Αυτού του Μεσσία που είναι Υιός ενός Θεού που είναι ο κατεξοχήν Πατέρας. Σε αυτόν (και όχι το Νόμο) αρμόζει το Πιστεύω των Εβραίων: ἄκουε Ἰσραήλ (9, 36) άρα και η απόλυτη υπακοή που κληροδοτεί Ζωή αιώνια και Βασιλεία. Νομικοί και Θεολόγοι δεν φαίνονται να κατανοούν ότι ενώπιόν τους έχουν σαρκωμένη την Βασιλεία που επιχειρούν να αποκρυπτογραφήσουν από τις Γραφές και λαχταρούν.

Συμπερασματικά από την μελέτη της συνάφειας της περικοπής διαπιστώθηκαν τα εξής: το άγιον Όρος της Σιών από όπου «κατεβαίνουν» τόσο ο ημιθανής (πιθανότατα προσκυνητής) όσο και οι εκπρόσωποι του κλήρου, όταν ειδωλοποιείται για να εγκιβωτιστεί ο Θεός σε ένα έθνος, μεταβάλλεται σε προπύργιο μιας θρησκευτικότητας-«ορθοδοξίας» τελετουργικού τύπου από την οποία απουσιάζει το κλίμα θυσιαστικής αγάπης, πνευματικής ευαισθησίας και ελευθερίας. Έτσι, όμως, δεν σώζει τους προσκυνητές του ούτε τους ίδιους τους διακόνους του κληρικούς, οι οποίοι θεωρώντας κάποτε ότι εκπληρώνουν πλήρως τις λατρευτικές τους υποχρεώσεις, προσπερνούν με αδιαφορία και σκληρότητα τον πόνο ακόμη και των ίδιων των εκκλησιαζομένων. Μια τέτοια «μήτηρ Σιών» δεν μεταγγίζει πλέον ζωή αλλά αποπνέει θάνατο καθώς κάθε προφήτης, που καταγγέλλει ως μαγεία «μαύρη»/θανατηφόρα τη θρησκευτικότητα τύπου do ut des (δούναι και λαβείν), θεωρείται δύσχρηστος (Ησ. 3, 10). Η ίδια σταυρώνει και Αυτόν για τον οποίο ομιλούν ο Μωυσής και ο Ηλίας. Η ζωή/η Βασιλεία, που δεν αποτελεί μελλοντικό μέγεθος, αφού στο εδώ και τώρα καταλύονται οι τύραννοι της ανθρώπινης ύπαρξης (ο διάβολος, ο πόνος και ο θάνατος) και εγγράφεται κάποιος στο βιβλίο της ζωής, δεν συνδέεται καταρχήν ούτε με το Ναό αλλά ούτε και με το Νόμο/την Τορά αλλά με τη μαθητεία στον πλάνητα, ανέστιο και φερέοικο Ιησού. Αυτή (η μαθητεία) δεν συνιστά προνόμιο μόνον των Τριών (που θέλουν να πυρπολήσουν τη Σαμάρεια επειδή απέρριψε τον Ιησού) ή των Δώδεκα, αλλά και γυναικών και νηπίων (κατά κόσμον μωρών και καταφρονεμένων) και δεν συνεπάγεται ούτε παντοδυναμία ούτε «αλάθητο» ούτε «πρωτεία» αλλά ούτε και αποκλειστικότητα. Η αποστολή των μαθητών, που καλούνται σε απεξάρτηση από κάθε λογής «είδωλο» και κατεξοχήν από τις «οικογενειακές ρίζες», δεν είναι να κατεβάζουν φωτιά από τον ουρανό αλλά (α) να κηρύττουν σε έναν κόσμο αιχμαλώτων και «νεκρών» την ανατολή της Βασιλείας στο πρόσωπο του Ιησού, ο οποίος (κόντρα στο κυρίαρχο μεσσιανικό ίνδαλμα κάθε εποχής που αναζητά έναν Υπεράνθρωπο που ενσαρκώνει τη δίψα για αποκατάσταση) βιώνει την απόρριψη, τον εξευτελισμό αλλά και την ανάσταση. Έργο τους είναι λειτουργώντας ως πρόδρομοι του Ιησού επίσης (β) να θεραπεύουν και (γ) να τροφοδοτούν τους ανθρώπους της γης (am haarets) εξ ονόματός Του. Η κρίση θα πραγματοποιηθεί στα τελικά Έσχατα και θα αφορά κατεξοχήν στους ημέτερους που ενώ είχαν την ευκαιρία να πιστοποιήσουν τη δύναμη του Ιησού, τον αγνόησαν. Και το ερώτημα στο πλαίσιο αυτό για έναν Θεόφιλο που έχει φοιτήσει στη Συναγωγή είναι: ο Νόμος-η Π.Δ. διαγράφεται όπως και ο Ναός; Είναι «είδος ξεπερασμένο» μετά την εμφάνιση του Ιησού ή/και προϊόν ενός Θεού ζήλου και μίσους (όπως υποστήριζε ο Μαρκίων και οι σύγχρονοι μιμητές του); Θα προτείνει άραγε ο Ιησούς στον Νομικό να τον ακολουθήσει; Ποιό είναι το κώλυμα των Ιουδαίων θεολόγων και το εμπόδιο να εισέλθουν στη Βασιλεία αφού τις ίδιες Γραφές με τον Χριστιανισμό ερμηνεύουν;  Ο Λουκάς, που «εικονογραφεί» την παρουσία των Μωυσή και Ηλία στο όρος της Μεταμόρφωσης, διακηρύσσει ότι εάν ερμηνευθεί η Τορά ορθά και οικουμενικά (όχι εθνικιστικά) μπορεί να σώσει καθώς κατ’ ουσίαν «συνομιλεί» και «ακούει» τον Ιησού. Αρκεί ο εκάστοτε Νομικός να μην λειτουργεί αλαζονικά, να διδάσκεται από τη συμπεριφορά ακόμη και εκείνων που θεωρεί ακάθαρτους και μιαρούς αλλά υπομνηματίζουν την Α.Γ. με τη αληθινή μετοχή τους στον πόνο του άλλου (έστω κι αν κοστίζει και σε «λατρευτική καθαρότητα») και να πορεύεται όχι μόνο μελετώντας και διδάσκοντας αλλά και πράττοντας-ευεργετώντας παρόμοια. Δεν ερμηνεύονται οι Προφήτες νομικά-τελετουργικά (επί τη βάσει καθαρού-ακαθάρτου, ιερού και βεβήλου) αλλά ο Νόμος προφητικά άρα και θυσιαστικά. Έτσι ανακαλύπτει κάποιος τη ζωή εν τάφω και τον Ιησού στο βάθος της Α.Γ.

ΙΙ. ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΟΛΗΣ

Α. ΣΥΝΑΦΕΙΑ

«ΕΞΟΔΟΣ»-ΑΝΤΙΘΡΙΑΜΒΟΣ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ΠΡΟΣ ΤΗΝ «ΑΓΙΑ» ΠΟΛΗ (9, 51-19, 27) ΜΕ ΑΦΕΤΗΡΙΑ ΤΟ ΟΡΟΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΣΤΟ ΒΟΡΕΙΟΤΕΡΟ ΣΗΜΕΙΟ ΤΗΣ ΓΑΛΙΛΑΙΑΣ ΤΩΝ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ

Ι. ΑΡΝΗΣΗ ΣΑΜΑΡΙΤΩΝ ΝΑ ΤΟΝ ΔΕΧΘΟΥΝ ΑΦΟΥ ΕΙΝΑΙ ΙΟΥΔΑΙΟΣ ΠΟΥ ΑΝΕΒΑΙΝΕΙ ΓΙΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ!-ΠΥΡΠΟΛΗΣΗ ΟΠΩΣ Ο ΗΛΙΑΣ? (9, 51-56)

                                                ΙΙ. «Ἀκολούθει μοι» -ΜΑΘΗΤΕΙΑ !!! (9, 57-10, 12)

ΠΟΡΕΙΑ προς ΤΟ ΑΓΝΩΣΤΟ-ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΚΗ ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗ από τους ΓΟΝΕΙΣ ΚΑΙ τους «ΝΕΚΡΟΥΣ»-ΠΟΡΕΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ 70 (72) «ΘΕΡΙΣΤΩΝ-ΑΡΝΩΝ» ΚΗΡΥΚΩΝ της ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ- [ΚΡΙΣΗ ΕΠΙ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ ΠΟΥ ΑΡΝΟΥΝΤΑΙ ΤΗ ΒΑΣΙΛΕΙΑΚΑΙ ΙΔΙΩΣ ΕΚΕΙΝΕΣ ΠΟΥ ΕΙΔΑΝ ΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ]

ΙΙΙ. ΥΠΟΤΑΓΗ ΔΑΙΜΟΝΙΩΝ-ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΥΙΟΥ (Άμεση συναφεια)- ΑΓΑΛΛΙΑΣΗ/ΧΑΡΑ ΑΦΟΥ ΤΑ ΝΗΠΙΑ ΚΥΡΙΑΡΧΟΥΝ ΠΑΝΩ ΣΤΑ ΔΑΙΜΟΝΙΑ ΑΦΟΥ ΕΧΟΥΝ ΠΑΤΕΡΑ (10, 21-4)

Β. ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ

1.        ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΙΤΛΟΥ - ΣΥΜΒΑΤΙΚΟΣ ΤΙΤΛΟΣ: «Η ΠΑΡΑΒΟΛΗ ΤΟΥ ΣΑΜΑΡΕΙΤΗ» ;;; - Η παραβολή περί του ποιος είναι αυτός που πρέπει να αγαπήσω;;;

2.        Δόμηση (προτείνουμε στον εαυτό αλλά και τους μαθητές ο καθένας να βάλει τη δική του επικεφαλίδα)

ι. Η επερώτηση προς τον Ιησού

²⁵ Καὶ ἰδοὺ Νομικός τις (όχι «νήπιο" που έχει δεχτεί την αποκάλυψη [α.] του Υιού, αλλά «σοφός και συνετός» που ασχολείται επαγγελματικά με το Νόμο-την Τορά) ἀνέστη (σημείο επίδειξης;-πριν διακηρύχθηκε η πτώση του Σατανά) ἐκπειράζων αὐτὸν (όπως ο Σατανάς μέσω της Γραφής στην έρημο[3] επίσης μετά την α. της υιότητάς Του εκείνη τη φορά κατά τη Βάπτιση) λέγων·

διδάσκαλε (όχι Κύριε), τί ποιήσας ζωὴν αἰώνιον (= Βασιλεία) κληρονομήσω;[4]

²⁶ Ὁ δὲ εἶπεν πρὸς αὐτόν[5]·

ἐν τῷ νόμῳ (Α) Τί γέγραπται;

(β) πῶς ἀναγινώσκεις;

(Δεν τον προσκαλεί να γίνει μαθητής του ούτε ακυρώνει την Τορά-το Νόμο

αλλά τον προκαλεί να την ερμηνεύσει ορθά, αφού αυτή ουσιαστικά ομιλεί για Αυτόν και την αγάπη)

           

ΙΙ. ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΓΡΑΦΗ

 ²⁷ Ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπεν·

Ἀγαπήσεις (Α) κύριον τὸν θεόν σου

(1)   ἐξ ὅλης [τῆς] καρδίας σου

(2)   καὶ (2) ἐν ὅλῃ τῇ ψυχῇ σου

(3)   καὶ (3) ἐν ὅλῃ τῇ ἰσχύϊ σου

καὶ (4) ἐν ὅλῃ τῇ διανοίᾳ σου

(πρόκειται για το ΣΕΜΑ-το «Πιστεύω» κάθε ευλαβούς Ιουδαίου Δτ . 6, 5

Όλα τα «σου» στον Κύριο και Θεό Σου)

καὶ (Β) τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν[6] (Λευ 19, 18γ

[= συμπύκνωση β’ πλάκας Δεκαλόγου + του κηρύγματος των προφητών])

²⁸ Εἶπεν δὲ αὐτῷ·                             Ὀρθῶς ἀπεκρίθης!

τοῦτο ποίει καὶ ζήσῃ!

²⁹ Ὁ δὲ θέλων δικαιῶσαι ΕαυτΟν εἶπεν πρὸς τὸν Ἰησοῦν·

(ο Νομικός χρησιμοποιεί το Νόμο για να δικαιώνει τον εαυτό του που σύμφωνα με τα ανωτέρω θα έπρεπε να είναι πλήρως αφοσιωμένος στον Θεό και τον πλησίον Του)

καὶ τίς ἐστίν μου πλησΙον;

(το μου προηγείται. Επιμένει να βλέπει τα πάντα με κέντρο το ΕΓΩ)

ΙΙΙ. η παραβολική Αφήγηση

³⁰ Ὑπολαβὼν ὁ Ἰησοῦς εἶπεν (δεν απαντά από την Τορά αλλά από την γεμάτη ρίσκα καθημερινότητα)·

α. ΤΟ «ΘΥΜΑ»

Ἄνθρωπός τις κατέβαινεν ἀπὸ Ἰερουσαλὴμ (προφανώς από λατρεία) εἰς Ἰεριχὼ

καὶ λῃσταῖς περιέπεσεν, (σε αντίθεση προς τους 70 που πατούν σε όφεις..)

οἳ (α) καὶ ἐκδύσαντες αὐτὸν

(β) καὶ πληγὰς ἐπιθέντες

ἀπῆλθον

(γ) ἀφέντες ἡμιθανῆ (κλιμάκωση των δεινών)

β. (ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΙ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΠΟΥ ΕΞΑΝΤΛΕΙΤΑΙ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΘΥΣΙΑΣ, συνδέονται άμεσα με το άγιον όρος Σιών): έρχονται-βλέπουν (ο β΄ πλησιάζει κιόλας [κλιμάκωση])-αντιπαρέρχονται

³¹ κατὰ συγκυρίαν (ο ακροατής αρχικά εικάζει ότι παρά την ατυχία ο μισοπεθαμένος έχει ευκαιρία να σωθεί;)

δὲ ἱερεύς τις κατέβαινεν ἐν τῇ ὁδῷ ἐκείνῃ

καὶ ἰδὼν αὐτὸν ἀντιπαρῆλθεν·

³² ὁμοίως δὲ καὶ Λευίτης [γενόμενος] κατὰ τὸν τόπον ἐλθὼν (ο Λευίτης πλησιάζει κιόλας)

καὶ ἰδὼν ἀντιπαρῆλθεν. («επωδός»)

(Δεν αιτιολογείται η αντίδραση των ιερωμένων:

φόβος μήπως πάθουν τα ίδια; λατρευτική ακαθαρσία;

«καλά να πάθει» ο αμαρτωλός;)

γ. Ο ΜΙΣΗΤΟΣ ΑΛΛΟΔΑΠΟΣ (κάνει συγκεκριμένες ενέργειες με ρίσκο έκθεσης στον ίδιο κίνδυνο και στην ακαθαρσία του ημιθανή, αλλά και χρονοβόρες κοστοβόρες ακριβώς αντίθετα από τους ληστές και τους εκπροσώπους της Ιερουσαλήμ)

³³ Σαμαρίτης δέ τις ὁδεύων (όχι καταβαίνων από το Ναό),

ἦλθεν κατ᾽ αὐτὸν

(έρχεται όχι στον τόπο, όπως ο Λευίτης αλλά να συναντήσει το πρόσωπο)

καὶ ἰδὼν ἐσπλαγχνίσθη,

³⁴ καὶ προσελθὼν (α) κατέδησεν τὰ τραύματα αὐτοῦ

(β) ἐπιχέων ἔλαιον καὶ οἶνον,

(γ) ἐπιβιβάσας δὲ αὐτὸν ἐπὶ τὸ ἴδιον κτῆνος ἤγαγεν αὐτὸν εἰς πανδοχεῖον

(κουραστική κίνηση που προϋποθέτει αγκαλιά του ακάθαρτου μισοπεθαμένου)

(δ) καὶ ἐπεμελήθη αὐτοῦ. (διανυκτέρευση κοντά του-καθυστέρηση- σημ. το «αὐτὸς» επαναλαμβάνεται 4Χ)

³⁵ καὶ ἐπὶ τὴν αὔριον ἐκβαλὼν ἔδωκεν δύο δηνάρια (2 μεροκάματα άρα και οικονομική επιβάρυνση)

τῷ πανδοχεῖ

καὶ εἶπεν· «ἐπιμελήθητι αὐτοῦ,

καὶ ὅ τι ἂν προσδαπανήσῃς

ἐγὼ ἐν τῷ ἐπανέρχεσθαί με ἀποδώσω σοι».

(ενδιαφέρον για το αύριο του ασθενούς-επανέρχεται )

³⁶ τίς τούτων τῶν τριῶν «πλησίον» δοκεῖ σοι γεγονέναι (ΓΊΝΕΣΑΙ ΠΛΗΣΙΟΝ)

τοῦ ἐμπεσόντος εἰς τοὺς λῃστάς;

 ³⁷ ὁ δὲ εἶπεν·

Ὁ ποιήσας τὸ ἔλεος μετ᾽ αὐτοῦ (αποφεύγει να πει Σαμαρ.!)

εἶπεν δὲ αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς·               πορεύου καὶ σὺ ποίει ὁμοίως (δεν αρκεί η ανάγνωση-ερμηνεία της Βίβλου)

Στην Ιστορία που ακολουθεί πρωταγωνιστούν γυναίκες και όχι άνδρες και επαινείται η σχόλη-η στάση όχι για να διαβάζει κάποιος την Τορά αλλά να ακούει τον Κύριο. Πρόκειται για την καλύτερη μερίδα (φαγητού);

---

[1] V. Mihoc, The Parable of the Good Samaritan (Luke 10:25-37) in a Context of Scripture Discussion, στον τόμο: Ι. Γαλάνης κ.ά. (εκδ.), Δια­κο­νία – Λει­τουργία – Χάρισμα. Πατερική και σύγχρονη ερμηνεία της Καινής Διαθήκης. Τιμητικός τό­μος προς τον Ομότιμο Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Γεώργιο Αντ. Γαλίτη, Λεβάδεια: Ι. Μητρόπολις Θηβών και Λεβαδείας: Κέντρο Αρχαιολογικών, Ιστορι­κών και Θεολογικών Μελετών / Εν πλω, 2006, 395-41. Σε αυτό ο συγγραφέας παρουσιάζει την παραλληλότητα της Παραβολής με το Β’ Παρ. 28 και τη θετική εικόνα εκεί των νικητών Σαμαριτών. Πρβλ. ιδίως το στ. 15: καὶ ἀνέστησαν ἄνδρες οἳ ἐπεκλήθησαν ἐν ὀνόματι καὶ ἀντελάβοντο τῆς αἰχμαλωσίας καὶ (α) πάντας τοὺς γυμνοὺς περιέβαλον ἀπὸ τῶν σκύλων καὶ (β) ἐνέδυσαν αὐτοὺς καὶ (γ) ὑπέδησαν αὐτοὺς καὶ (δ) ἔδωκαν φαγεῖν καὶ ἀλείψασθαι καὶ (ε) ἀντελάβοντο ἐν ὑποζυγίοις παντὸς ἀσθενοῦντος καὶ (στ) κατέστησαν αὐτοὺς εἰς Ἰεριχὼ πόλιν φοινίκων πρὸς τοὺς ἀδελφοὺς αὐτῶν καὶ ἐπέστρεψαν εἰς Σαμάρειαν.

[2] Μέθοδο παρουσίασης βιβλικών κειμένων στο σύγχρονο πολυπολιτισμικό σχολείο εκθέτω στο άρθρο μου: Φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ ἑτοιμάσατε τὴν ὁδὸν Κυρίου εὐθείας ποιεῖτε τὰς τρίβους τοῦ Θεοῦ ἡμῶν (Ησ. 40, 1-3): «Εναλλακτική» σύλληψη του «ευαγγελίου» των Ευαγγελίων στη Σχολική τάξη, Σύναξη 113 (2010) 40-53. Υπάρχει και στον ιστότοπο που διαθέτω http://sotdespo.blogspot.com με τίτλο Καινή Διαθήκη και Πολυπολιτισμικότητα.

[3] Προηγουμένως δηλώνεται ότι ο Σατανάς έχασε την εξουσία του στον Ουρανό αλλά και στη γη τον καταπατούν οι 70 (72). Ο πειρασμός εξακολουθεί, όμως, να υφίσταται και μάλιστα από εκπροσώπους της Τορά (Ψ. 91, 11-Δτ. 6, 16). Ο ίδιος ο Μωυσής στο όρος της Μεταμόρφωσης αλλά και ο Ηλίας συζητούσαν την έξοδο του Ι. Χριστού.

[4] Το κληρονομήσω συνεπάγεται ότι ανήκω στον εκλεκτό λαό και μου «ανήκει» μια Γη της Επαγγελίας.

[5] Ο ακροατής ίσως αναμένει την προστακτική ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΜΟΙ! Η Ακολουθία όμως του Ι.Χριστού και η εμπειρία της Βασιλείας που εκείνος κομίζει προδιαγράφονται στην Τορά με την απόλυτη αγάπη στον Κύριο και Θεό Σου και τον πλησίον. Το έλεος προς τον πλησίον συνιστά μίμηση του Θεού Πατέρα.

[6] Ουσιαστικά ο εαυτός έχει πριν δοθεί ολοκληρωτικά στον Κύριο και τώρα προσκαλείται να συμπεριλάβει και τον πλησίον. Επίσης η εντολή σημαίνει όχι να αγαπάς τον εαυτό σου τόσο πολύ όσο τον εαυτό σου αλλά με τον τρόπο που θα τον αγαπούσες. Βεβαίως η εντολή στην ΠΔ αφορά κατεξοχήν στον ομοεθνή και τον πάροικο στη Γη.