Ο Ιησούς ενάντια στο πολιτικό σύστημα...

από τη σελίδα του facebook europeans against the political system

http://argyropoulo.blogspot.gr/

“Μια στάλα ζωής να ξεδιψάσει η ψυχή της. Μια στάλα ζωής” : Το “ἀεὶ σχοινοβατεῖν” της ύπαρξης μας- Σκέψεις, στιγμές και αναγνώσεις με αφορμή το βιβλίο του π. Χ. Παπαδόπουλου “Ο Κινέζος, ο Θεός και η Μοναξιά”

π. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος, Ο Κινέζος, ο Θεός και η Μοναξιά, εκδόσεις Αρμός, Αθήνα 2011, ISBN:978-960-527-682-9.

Να ζήσεις μόνο μιαν αυγή
τόση ζωή σε φτάνει

ρόδο π’ ανθεί πολύ καιρό
την μυρωδιά του χάνει.

Παραδοσιακή κρητική μαντινάδα

Το είχα προμηθευτεί μόλις κυκλοφόρησε. Πήγα και στην παρουσίαση του. Παρόλα αυτά παρέμενε υπομονετικά στη στοίβα με τα αδιάβαστα. Είναι φορές που δεν ξέρεις τι να πρωτοδιαβάσεις. Κι όταν εντέλει διαβάζεις ένα πραγματικά σπουδαίο βιβλίο η σκέψη έρχεται αυτόματα: “Μα γιατί, γιατί το άφησα τόσο καιρό στην αναμονή;”. Οι βιβλιόφιλοι εν πολλοίς καταλαβαίνουν  τι εννοώ.

Το 2006 γνώρισα για πρώτη φορά τη σκέψη του π. Χ. Παπαδόπουλου. Αφορμή ένα απίστευτης ομορφιάς κείμενο του με τίτλο “Η νεκροψία της ψυχής μας” (εφ.“Πατρίς”, 22-3-2006), που θεωρώ σκόπιμη την υπενθύμιση του εδώ:

Ποιος προφήτης τώρα θ΄ ακουστεί,
σαν φωνή σε στέρνα κλειστή,
σ΄  έναν κόσμο άδειο κι ορφανό,
ποια κραυγή από τον ουρανό

Μ. Χατζιδάκις, Η μπαλάντα του οδοιπόρου

Καθώς η ελληνική Βουλή ψήφιζε τον νόμο για την καύση των νεκρών, ένας «νεκρός» μιλούσε για την όντως ζωή και ο Θεός καταργούσε τους νόμους της φύσεως.
«Σκήνωμα ιερομονάχου ονόματι Βησσαρίων ευρέθη αναλλοίωτο, άφθαρτο και μυροβλύζον μετά από 15 χρόνια…».
Η ελληνική κοινωνία “παγώνει”, προσπαθεί ν΄ αναθερμάνει την υποθερμία της πίστεως της. Επίσημοι, θρησκευόμενοι και μη, ζητούν την βοήθεια της επιστήμης για να διασφαλίσουν την λογικοφανή «εγκυρότητα» του θαυμαστού, λες και το όνειρο πιστοποιείται ή το θαύμα αναλύεται.
«Όλα είναι μυστήριο, το κάθε τι είναι κι ένα μυστήριο…..το μυστήριο του Θεού είναι παντού…Όλα τα πράγματα και τα πλάσματα και τα πιο ασήμαντα και τα μικρά είναι μυστήρια…Τόσο το καλύτερο αν υπάρχουν μυστήρια. Πιο όμορφο ΄ναι να υπάρχει το μυστήριο. Είναι θαυμαστό και φοβερό για την καρδιά, όσο μικρό κι ακατανόητο φαντάζει για το μυαλό….Ο άνθρωπος ξέρει να καταλαβαίνει πολύ περισσότερα πράγματα, απ΄ όσα μπορεί να εκφράσει.» (Έφηβος, Φ. Ντοστογιέφσκυ)
Ο Βησσαρίων όμως μίλησε γι΄ αυτό που βίωσε, ο Θεός απάντησε και εμείς αδέξιοι χειριστές του λόγου της Αλήθειας πνιγήκαμε στην θάλασσα των ματαίων λογισμών «..φθαρτών δακρύων απόγονοι…».
Ζητείται πλέον άνθρωπος να μιλά την γλώσσα του ουρανού, του θαυμαστού !
Εάν μας κατέστησαν ανέπαφους μπροστά στο Μυστήριο, μπροστά στο θαύμα, φταίμε πρώτα εμείς, που αφήσαμε τους λογής-λογής γδάρτες των ονείρων μας να αποξηράνουν τους χυμούς της υπάρξεως μας.
Ποιος διαμαρτυρήθηκε ή «απήργησε» όταν του είπαν ότι το φεγγάρι δεν είναι σύμβολο του έρωτα, μούσα χρυσοστόλιστη του παραμυθιού, μήτε τυραννικής βραδιάς παραμυθία αλλά ένα μάτσο πέτρες και βουβοί κρατήρες ;
Ποιος φώναξε να τρίξουν τα θεμέλια της γης, όταν μας είπαν ότι ο έρωτας δεν είναι η αποκάλυψη της ζωής, το θαύμα της σχέσης που ξεπερνά την αναγκαιότητα της φύσης αλλά η βιοχημεία των συναισθημάτων μας;
Κανείς δεν έκανε απεργία πείνας υπαρξιακής όταν η μοναδικότητα του προσώπου, το ένα βλέμμα, το ένα άγγιγμα, το ένα χαμόγελο και κλάμα, το ένα και αναλλοίωτο μοναδικό έγινε «κλώνος» στα εργαστήρια της λογικολαγνείας.
Κι΄ ήρθε ο Λάκης (Λαζόπουλος) ν΄ αποκαταστήσει την χαμένη αθωότητα του μύθου, το δέος των ματιών και της ψυχής μπροστά στο θαύμα. Έβγαλε το καπέλο του και υποκλινόμενος μπροστά στον Γέροντα Βησσαρίωνα, ψέλισε την εξομολόγηση μιας ολόκληρης γενιάς.
«Συγχώρεσε Γέροντα την εποχή μου που δεν μπορεί να ψηλαφήσει το θαύμα. Που βρώμισε τόσο πολύ η ψυχή μας ώστε δεν εκπλήσσεται μπροστά στο θαυμαστό. Το θέμα δεν είναι εάν πρόκειται για θαύμα ή όχι αλλά ότι χάσαμε την αίσθηση του θαύματος στην ζωή μας…» Καληνύχτα!

[π. Χ. Παπαδόπουλος, "Η νεκροψία της ψυχής μας", εφ. "Πατρίς, 22-3-2006, σύνδεσμος άρθρου: http://www.patris.gr/articles/82216?PHPSESSID=]

Λίγο καιρό αργότερα ανακάλυψα το μπλόγκ του (π. Λίβυος): όαση πραγματική ομορφιάς και αγάπης. Κείμενα πολύ δυνατά, γεμάτα ζωή, σταυραναστάσιμα. Ατμόσφαιρα χαρμολύπης, κατάφασης στην ανθρώπινη κατάσταση, έμφαση στην ουσία της υπάρξεως (στο -κατά Εμμ. Λεβινάς- “υπάρχειν”). Λόγος σημερινός, απτός, χωρίς άσκοπες λεκτικές φιοριτούρες, ζεστός και προσφυής για το πολλαπλώς χειμαζόμενο και κατακερματισμένο σύγχρονο υποκείμενο. Μέσα μου αυτόματα πέρασε η σκέψη: “Υπάρχουν τέτοιοι παπάδες; Τέτοιους παπάδες θέλουμε, δυναμικούς και αγαπητικούς, απλούς, μέσα στη ζωή, δίπλα στον κόσμο και τα σοβούντα προβλήματα του, μακριά από αδιέξοδους ηθικισμούς και βερμπαλισμούς”.

Πρόσφατα είχα την ευκαιρία να γνωρίσω τον π. Χαράλαμπο και δια ζώσης. Ήταν κατά τη διάρκεια της παρουσίασης του Στ. Ράμφου (ενός σπουδαίου διανοούμενου, παρά τις πάμπολλες διαφωνίες μου με τη σκέψη του). Εκεί πέραν της ευρύτητας της παιδείας  και της καλλιέργειας του γνώρισα κάτι σημαντικότερο: τον Άνθρωπο π. Χαράλαμπο. Έναν άνθρωπο ευαίσθητο, ήρεμο, γεμάτο αγάπη, εγκάρδιο. Ένιωσα το μεγαλείο της ευγένειας και της ζεστασιάς του. Την κατάφαση στον Άλλον, καθώς εστί,ως Προσώπον.

Αλλά και στην παρουσίαση του βιβλίου στην Ανδρόγεω πόσο συγκινητική ήταν η παρουσία των συγχωριανών και ενοριτών του! Τι παραπάνω θέλει ένας άνθρωπος από τους λόγους καρδιάς του εκλεκτού φίλου του π. Χ. Κοπανάκη;

Όλα αυτά επιβεβαιώνουν την αλήθεια του κοινωνείν:  “Καθ’ ὅ,τι ἄν κοινωνήσωμεν(…), ἀληθεύομεν, ἅ δε ἄν ἰδιάσωμεν, ψευδόμεθα” (Ηράκλειτος, στο: Diels-Kranz, Fragmente der Vorsokratiker, τόμος Ι, σελ. 148 ).

Το βιβλίο του π. Χ. Παπαδόπουλου περιλαμβάνει 18 διηγήματα. Η αφήγηση συναρπάζει. Ιστορίες από τη ζωή και για τη ζωή.  Άνθρωποι, Θεός, φύση, συναισθήματα, νοσταλγία, αθωότητα, ενοχές, πάθη, πόθοι, λογισμοί, αγώνας, ύπαρξη, ζωή, πόνος, χαρά, στιγμές, πτώσεις και αναβάσεις, απώλειες και υποστροφές, σπαρακτικά διαπλέκονται. Το “Να ζεις” είναι  διακύβευμα, αλλά και ζητούμενο, σχοινοβασία διαρκής και άθλημα ελευθερίας. Διότι “πολλές φορές δεν είναι εύκολο να βρίσκεσαι μπροστά στην ευθύνη των ονείρων σου” (σελ. 13). Μας θυμίζει ο συγγραφέας mutatis mutandis τα λόγια του Όσκαρ Ουάιλντ: “Δυο είναι οι μεγάλες τραγωδίες στη ζωή. Η μια είναι να μην πραγματοποιήσεις το όνειρο σου. Η άλλη, είναι να το πραγματοποιήσεις” (το παραθέτει ο P.Watzlawick στο βιβλίο του “Φτιάξε τη δυστυχία σου μόνος σου“, εκδ. Αλήστου μνήμης, σελ.40). Ο συγγραφέας διαπιστώνει με πικρία, πως όποιος δεν ζει, δεν αφήνει ούτε τον Άλλον να ζήσει:

(…)Ως και την θρησκεία έβαζε στη μέση. Προσπαθούσε να την γεμίσει ενοχές γιατί απλά ένιωθε γυναίκα. Παλιά τέχνη όλων εκείνων που θέλουν να ελέγχουν τους ανθρώπους μέσω των ενοχών. Να μην ζούν αυτοί και να μην αφήνουν και τους άλλους να χαρούν τη ζωή(…).

(απόσπασμα από το διήγημα “Μια στάλα ζωής”, σελ. 22).

Θα κλείσουμε το σημείωμα μας με ένα συγκλονιστικό απόσπασμα του βιβλίου αφιερωμένο σε όσους διψούν για ζωή:

(…) Το να ζεις, φίλε Βασίλη, είναι μεγάλη υπόθεση. Είναι η μεγαλύτερη τέχνη πάνω στην γη. Η τέχνη της ύπαρξης. Είναι μια περιπέτεια χωρίς εγγυήσεις και βεβαιότητες. Είναι σχοινοβασία. Και δεν μαθαίνεται ούτε με βιβλία, ούτε με κηρύγματα, ούτε με τσιτάτα. Μονάχα ζώντας μαθαίνεις να ζεις. Θα ανέβεις και θα κατέβεις πολλές φορές στην κόλαση για να φτάσεις στον παράδεισο. Δεν υπάρχει άλλος δρόμος(…)

(απόσπασμα από το διήγημα “Στην Προκυμαία”, σελ. 50-51).

Αντέχετε;

Γ. Μ. Βαρδαβάς

Μεγάλη Δευτέρα/Μεγάλη Τρίτη

9-10 Απριλίου 2012

http://vardavas.wordpress.com/2012/04/09/kinezos/

Πατριαρχείο Αντιοχείας:«Να σταματήσουν οι εχθροπραξίες απ’ όπου προέρχονται»

Εκκληση του Πατριαρχείου Αντιοχείας για τα τραγικά γεγονότα που εκτυλίσσονται σε πόλεις και χωριά της Συρίας

Εκκληση προς πάσα κατεύθυνση τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό να σταματήσουν οι εχθροπραξίες στη Συρία απευθύνει το Πατριαρχείο Αντιοχείας σε ανακοινωθέν που εξέδωσε πριν από λίγη ώρα.

«Απευθύνουμε έκκληση προς κάθε κατεύθυνση, εντός και εκτός της πολύπαθης Συρίας, να σταματήσουν οι εχθροπραξίες απ' όπου προέρχονται» τονίζουν ο Πατριάρχης Αντιοχείας κ.Ιγνάτιος και οι μητροπολίτες που ποιμαίνουν δεκάδες χιλιάδες χριστιανούς στη Συρία, το Λίβανο, το Ιράκ, το Κουβέιτ και τμήμα της Τουρκίας.

«Αναρίθμητοι Άραβες Μουσουλμάνοι και Χριστιανοί, άνδρες γυναίκες και παιδιά, πέφτουν θύματα από τους βομβαρδισμούς. Τα νοσοκομεία γέμισαν τραυματίες και ο ανθρώπινος θρήνος είναι ακατάπαυστος» προσθέτουν χαρακτηριστικά και όπως σημειώνουν «Οι Άραβες της Συρίας, ανεξάρτητα από τη θρησκεία μας, έχουμε δικαίωμα να ζήσουμε στον τόπο μας ειρηνικά και δημιουργικά».

Αναφερόμενοι στα καθημερινά τραγικά γεγονότα που εκτυλίσσονται σε πόλεις και χωριά της Συρίας επισημαίνεται ότι: «Τους δεκαπέντε τελευταίους μήνες είναι αμέτρητες οι ανθρώπινες ζωές που χάθηκαν και πολυπληθείς όσοι εγκατέλειψαν την πατρίδα μας πρόσφυγες σε άλλες χώρες. Οι Χριστιανοί μας έχασαν τα χωριά τους, τις πόλεις τους, την περιουσία, τους ιερούς ναούς και τις οικογένειές τους μέσα στα ερείπια των συγκρούσεων».

Καλούμε όλους τους Σύριους, τονίζεται «στο Όνομα του μόνου αληθινού Θεού, να συμφωνήσουν να ζήσουμε συμφιλιωμένοι μεταξύ μας στην ευλογημένη δική μας Συρία.

Προσβλέπουμε παράλληλα στους Διεθνείς Οργανισμούς και τη Διεθνή Κοινότητα να κατανοήσουν την ιδιαιτερότητα της χώρας μας και να εγγυηθούν για την ειρήνη, τη σταθερότητα και την καταλλαγή».

Αξίζει να σημειωθεί ότι το Πατριαρχείο Αντιοχείας επί αιώνες αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους πυλώνες ειρήνης στην Μέση Ανατολή και οι κληρικοί και οι αρχιερείς του απολαμβάνουν του σεβασμού και των μουσουλμάνων αράβων. Τον 14ο αιώνα η έδρα του Πατριαρχείου μεταφέρθηκε από την Αντιόχεια στην Δαμασκό και από τότε μέχρι σήμερα έχει βιώσει αναρρύθμιτες δύσκολες στιγμές.

Ο σημερινός Πατριάρχης Αντιοχείας κ. Ιγνάτιος ο Δ' (Χαζίμ) έχει τιμηθεί πολλές φορές στον αραβικό κόσμο, απολαμβάνει του σεβασμού όλων των πλευρών και την δεκαετία του '90 αναγορεύτηκε επισήμως ως ο Πατριάρχης των Αράβων.

http://www.tovima.gr/world/article/?aid=468237

"Λάτρης" της Παλαιάς Διαθήκης ο νέος βουλευτής της Χρυσής Αυγής

Μουσικός δηλώνει ο Αρτέμης Ματθαιόπουλος, ο Σερραίος βουλευτής της Χρυσής Αυγής που αντικατέστησε στα έδρανα τον παραιτηθέντα(;;;;;;;) Νικήτα Ζώη. Ο νέος βουλευτής είναι μέλος του Πολιτικού Συμβουλίου της Χρυσής Αυγής και παλιότερα ήταν μπασίστας σε συγκρότημα με τίτλο "Πογκρόμ" ή "Pogrom".Για κάποιον που έχει μελετήσει τους στίχους τους συγκροτήματος είναι απορίας άξιον γιατί ο στιχουργός του συγκροτήματος  δεν έχει βραβευθεί ακόμη σε κάποιο ποιητικό διαγωνισμό.Παραθέτω τους στίχους του τραγουδιού  με τίτλο "Άουσβιτς" προτείνοντας στον γνωστό ποιμενάρχη της Πελοποννήσου και υποστηρικτή της "Χρυσής Αυγής"να τον καλέσει για βράβευση σε κάποιο συνέδριο παλαιοδιαθηκολόγων που τυχόν θα οργανώσει.

 "Άουσβιτς" 

Γαμώ τον Βίζενταλ

γαμώ την Άννα Φρανκ

γαμιέται κι όλη η φυλή του Αβραάμ.

Τ’ αστέρι του Δαβίδ με κάνει να ξερνάω

αχ, το Άουσβιτς, πόσο το αγαπάω!

Ρε κωλοεβραίοι δεν θα σας αφήσω

στο τείχος των Δακρύων θα ‘ρθώ να κατουρήσω.

Juden Raus! Καίγομαι στο Άουσβιτς…

Μετά λοιπόν την εκλογή του κ. Γερμένη(φωτό κατωτέρω)γνωστού "υπερασπιστή" του χριστιανισμού και της Ορθοδοξίας ένας άλλος φέρελπις νεοέλλην έρχεται να μας σώσει...

Υ.Γ. Αναμένω και τις τοποθετήσεις τους για τα νέα αναλυτικά προγράμματα των Θρησκευτικών

"Ανοικτή επιστολή προς τον Καθηγητή κ.Ηρακλή Ρεράκη"

Ανοικτή επιστολή με την οποία τοποθετείται στις θέσεις που διατύπωσε πρόσφατα ο Καθηγητής του ΑΠΘ Ηρακλής Ρεράκης για το νέο Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος των Θρησκευτικών, δημοσιοποιεί - μέσω του Amen.gr- ο Σχολικός Σύμβουλος Θεολόγων και Πρόεδρος του Παγκρητίου Συνδέσμου Θεολόγων Γιώργος Στριλιγκάς.

Αξιότιμε Κύριε Καθηγητά

Από καιρό σκέφτομαι να σας γράψω μερικές σκέψεις, με αφορμή τις κατά καιρούς δημόσιες κρίσεις σας για το νέο Πρόγραμμα Σπουδών των Θρησκευτικών (ΠΣ) Δημοτικού και Γυμνασίου και τα μέλη της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων που το εκπόνησε, στην οποία γνωρίζετε ότι μετέχω.

Πήρα την απόφαση αυτή με δισταγμό και περίσκεψη. Γνωρίζετε ότι αναγνωρίζω την παλιά φιλία και συνεργασία μας και τιμώ το πρόσωπο και το έργο σας. Το έχω δείξει σε πολλές ευκαιρίες, τόσο εγώ προσωπικά όσο και στο πλαίσιο του Παγκρήτιου Σύνδεσμου Θεολόγων. Για τους λόγους αυτούς, αισθάνομαι ιδιαιτέρως προσβεβλημένος από τις άδικες κρίσεις και τους χαρακτηρισμούς που τελευταία διατυπώνετε, χωρίς καν μια προηγούμενη επικοινωνία. Επισημαίνω ότι δεν συμπαθώ τον θόρυβο της δημοσιότητας και τις άσκοπες αντιπαραθέσεις. Παρ’ όλα αυτά, θα ήταν υποκριτικό εκ μέρους μου εάν έκανα ότι δεν συμβαίνει τίποτε. Πάνω απ’ όλα, προέχει το συμφέρον και η προαγωγή του μαθήματος των Θρησκευτικών, στην αποστολή του οποίου έχω αφιερώσει όσες ταπεινές δυνάμεις διαθέτω.

Εξομολογούμαι ότι έχω μείνει εμβρόντητος από τις διαπιστώσεις σας για το εν λόγω θέμα. Αλήθεια πιστεύετε ότι ανήκω, εγώ ή κάποιο άλλο μέλος της Επιτροπής, σε μια «οργανωμένη "προοδευτική" μειοψηφία που κάνει καριέρα - όχι φυσικά ανιδιοτελώς - στον αγώνα κατεδάφισης του μαθήματος»; Βλέπετε «συμπαιγνίες της θεολογικής παρεούλας με την εξουσία»; Θεωρείτε ότι είμαι εκπαιδευτικός της «πολυθρησκειακής θεολογίας»; Υποψιάζεστε ότι έχω ως «ευθύ στόχο» τη «συγκρητική θρησκευτικότητα» ή ότι εξυπηρετώ, συνειδητά ή ασυνείδητα τη «Νέα Τάξη Πραγμάτων και την Παγκοσμιοποίηση»; Τα πιστεύετε ειλικρινά αυτά τα πράγματα; Μήπως κάποια άλλα μέλη της Επιτροπής είναι οι ύποπτοι; Μήπως τα πρόσωπα είναι αθώα και τα έργα τους ένοχα; Πού βασίζετε τέτοιες αναφορές; Άλλο πράγμα οι όποιες κριτικές επισημάνσεις -κανείς δεν είπε ότι το ΠΣ είναι αλάθητο - και άλλο οι ύβρεις. Λέγονται τέτοια πράγματα από θεολόγους προς θεολόγους, από χριστιανούς προς χριστιανούς; Για συναδέλφους σας στο πανεπιστήμιο, παλιούς συνεργάτες σας στην Ορθόδοξο Ακαδημία Κρήτης και τον Παγκρήτιο Σύνδεσμο Θεολόγων, καταξιωμένους συγγραφείς σχολικών βιβλίων, πολλαπλά κριθέντες σχολικούς συμβούλους και διακεκριμένους εκπαιδευτικούς; Αν μη τι άλλο, όλοι αυτοί είναι άνθρωποι που αποδεδειγμένα πονούν και αγωνίζονται για το μάθημα. Ο τόπος μας είναι μικρός και γνωριζόμαστε όλοι μεταξύ μας. Η διαδρομή του καθενός είναι γνωστή.

Τα μέλη της Επιτροπής δεν ευθύνονται εάν κάποιοι δεν μπόρεσαν να ενημερωθούν από το διαδίκτυο για τη σχετική προκήρυξη του ΠΙ, που ήταν δημοσιευμένη επί μήνες, ή ενδεχομένως αδιαφόρησαν για το θέμα και δεν μπήκαν καν στον κόπο να υποβάλουν αίτηση για να λάβουν μέρος στο έργο. Επιπλέον, δεν ευθύνονται για το πολιτικό, νομικό και παιδαγωγικό πλαίσιο καθώς και για την πρωτοβουλία της γενικότερης μεταρρύθμισης. Ακόμη, δεν είναι όλοι ίδιοι, ούτε έχουν τις ίδιες απόψεις σε όλα τα ζητήματα. Κλήθηκαν να πράξουν το καθήκον τους ως θεολόγοι και παιδαγωγοί και το έπραξαν με συνείδηση του χρέους και φιλότιμο, δουλεύοντας συνεργατικά και συνθετικά.

Όταν ξεκίνησε η υπόθεση του ΠΣ, θυμάστε ότι σας τηλεφώνησα και σας ρώτησα για ποιο λόγο αντιδράτε στη σύσταση της Επιτροπής και το έργο της. Μου αναφέρατε μεταξύ άλλων την ένστασή σας για τη συμμετοχή ορισμένων προσώπων, που όπως φάνηκε εκ των υστέρων δεν έχουν καμιά σχέση με την Επιτροπή. Με όλο τον σεβασμό, μήπως χρειάζεται μεγαλύτερη προσοχή σε τέτοια ζητήματα; Το διακύβευμα είναι τεράστιο και δεν χωρούν οι όποιες προσωπικές, ακαδημαϊκές, ιδεολογικές ή ακόμη και θεολογικές αντιπαραθέσεις. Έχουμε ευθύνη όλοι να αφήσουμε το μάθημα των Θρησκευτικών έξω και μακριά από αυτά.

Ως προς την ουσία των κρίσεων σας για το ΠΣ: Ειλικρινά αισθάνομαι βαθύτατα ευγνώμων που αποφασίσατε να γράψετε για το ΠΣ και μάλιστα πολλές φορές. Τα γραπτά μένουν. Είναι μνημεία πεποιθήσεων, στάσεων, προσεγγίσεων και ενεργειών.

Με αποσπασματικές αναφορές, με διαστρεβλωτικές-προκρούστειες αναγνώσεις, με αόριστες γενικεύσεις, με καταφανή την επικράτηση των ιδεολογικών προσεγγίσεων πάνω στις επιστημονικές, με παρωχημένες διδακτικές επισημάνσεις και ανεπαρκή τεκμηρίωση (αναφέρομαι αποκλειστικά στις διαπιστώσεις σας για το ΠΣ), πιστεύετε ότι θεμελιώνεται κριτική στο ΠΣ; Και μάλιστα ότι αποδεικνύεται η δήθεν προσπάθεια της Επιτροπής για την τάχα «απο-ορθοδοξοποίηση» του μαθήματος; Κύριε ελέησον! Για όλα τα παραπάνω ζητήματα, οπωσδήποτε, χρειάζεται διεξοδική συζήτηση που δεν είναι του παρόντος. Θα γίνει κάποια στιγμή. Φυσικά είμαι στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε διευκρίνηση.

Στη φάση αυτή, επιγραμματικά, αναφέρω ότι δεν κατανοώ γιατί συστηματικά αποκρύπτετε (δεν θέλω να πιστέψω ότι δεν καταλαβαίνετε) ότι το νέο ΠΣ δεν είναι «διδακτέα ύλη», ούτε καν κατάλογος διδακτέας ύλης. Είναι καταρχήν ένας πλούσιος εκπαιδευτικός κόμβος και κυρίως διεξοδικός οδηγός για τη διδασκαλία των Θρησκευτικών, μεθοδικά οργανωμένος με βάση συγκεκριμένες παιδαγωγικές αρχές και θεολογικούς άξονες. Περιλαμβάνει προτεινόμενα διδακτικά θέματα, διαθέσιμα διδακτικά μέσα και διδακτικές δραστηριότητες, που τίθενται υπό την κρίση του εκπαιδευτικού. Το ΠΣ απευθύνεται στους εκπαιδευτικούς και όχι στους μαθητές. Ως τεχνικό κείμενο με εξειδικευμένο σκοπό και ειδικό αναγνωστικό κοινό χρησιμοποιεί ανάλογη γλώσσα, με συντομογραφικές αναφορές και παράλειψη των αυτονόητων. Μοναδικός του στόχος είναι να προβληματίσει και να ενημερώσει τον εκπαιδευτικό για τις παιδαγωγικές παραμέτρους της διδασκαλίας και να υπηρετήσει τον σχεδιασμό της διδασκαλίας. Με σεβασμό και προσήλωση προς όσα κομίζει η παράδοση και εκκλησιαστική πίστη αυτού του τόπου. Μέχρι σήμερα, ο σχεδιασμός της διδασκαλίας-μάθησης, ως διδακτική κουλτούρα και πρακτική, δεν χαρακτηρίζει επαρκώς το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Παρ’ όλα αυτά, θεμελιώδης αφετηρία στη διδασκαλία του μαθήματός μας πάντοτε ήταν και είναι τα πρόσωπα των συγκεκριμένων μαθητών κάθε τάξης και τμήματος, οι ιδιαιτερότητες, οι προσδοκίες και οι ανάγκες τους. Ακόμη και στο παρελθόν, ο εκπαιδευτικός των Θρησκευτικών είχε περιθώρια για προσαρμογές και τροποποιήσεις ενώ στο νέο ΠΣ η αρχή αυτή αναδεικνύεται σε βασική διήκουσα της διδακτικής διεργασίας, μέσα από την προώθηση του σχεδιασμού και της διαφοροποίησης της διδασκαλίας. Προφανώς, συμφωνείτε ότι άλλο μάθημα θα κάνει ο θεολόγος στην τουριστική Χερσόνησο, άλλο σε παλαιοημερολογίτες μαθητές στη γνωστή περιοχή της Κρήτης και άλλο σε ένα διαπολιτισμικό σχολείο του Πειραιά. Το ίδιο ισχύει ακόμη και για τις ιδιαιτερότητες των μαθητών μέσα στην ίδια τάξη. Επομένως, δεν είναι όλα για όλους. Όμως, το ΠΣ οφείλει να ανοίγει δρόμους για όλους. Όχι μόνο για τους πολλούς, όχι μόνο για τους λίγους. Για όλους!

Ακατανόητη η μέθοδος της αποσπασματικής παράθεσης κολοβωμένων φράσεων, αποκομμένων από τη συνάφειά τους. Δεν διακρίνετε από τα περιεχόμενα του ΠΣ τι απευθύνεται στον θεολόγο, τι στον δάσκαλο της Πρωτοβάθμιας (θυμάστε ότι υπάρχει κι αυτός;), τι εν τέλει αφορά στον μαθητή και τι στοχεύει στον διάλογο με «τους θύραθεν» (κι αυτός επιβάλλεται). Έχετε να προτείνετε κάτι άλλο, για το πώς θα πεισθούν οι δάσκαλοι του Δημοτικού ότι η διδασκαλία των Θρησκευτικών είναι ζήτημα ζωής; Είναι τραβηγμένο από τα μαλλιά να βγάζετε συμπεράσματα για τον θεολόγο και εν γένει τα Θρησκευτικά με αποσπασματικές φράσεις που αναφέρονται αποκλειστικά στον δάσκαλο ή που με φρόνηση απευθύνονται προς εκείνους που εποφθαλμιούν την κατάργηση του μαθήματος!

Πολύ περισσότερο, τονίζω διαμαρτυρόμενος (παραδειγματίζομαι ταπεινά από τον αββά Αγάθωνα του Γεροντικού) ότι δεν έχουν καμιά σχέση με την πραγματικότητα οι θέσεις σας ότι «Δεν υπάρχουν πλέον, στο ΜτΘ, η πίστη, η αναφορά στο Θεό, καθώς και η εν Χριστώ θεμελίωση του τρόπου ζωής του ανθρώπου» και ότι «Ο Ιησούς Χριστός θεωρείται πλέον και προβάλλεται στους μαθητές, όχι ως Θεάνθρωπος, Σωτήρας και Λυτρωτής, αλλά ως ένας απλός δάσκαλος, δίπλα στο Μωάμεθ, το Βούδα και τον Κομφούκιο». Πού λέει το ΠΣ τέτοια πράγματα; Όταν οι θεολόγοι δουν την αλήθεια (και θα την δουν είτε εφαρμοστεί το ΠΣ είτε όχι) πώς θα αιτιολογήσετε τέτοια χονδροκομμένη προσέγγιση; Νομίζω ότι έχετε παρασυρθεί από τις υπερβολικές αναφορές ορισμένων αδιάβαστων και προκατειλημμένων του διαδικτύου. Ειλικρινά ντρέπομαι (εγώ ο «εμπειροτέχνης») να σας υποδείξω το πλήθος των θεματικών ενοτήτων, των εκκλησιαστικών κειμένων, του εκπαιδευτικού υλικού που αναφέρονται στη χριστολογία της Εκκλησίας. Όλα είναι μέσα στο ΠΣ!

Είναι απολύτως ακατανόητη η εμμονή σας στην άποψη ότι το μάθημα γίνεται θρησκειολογικό ή πολυθρησκειακό. Τα πάντα βοούν για το αντίθετο: Η γενική σκοποθεσία, η θεωρητική τεκμηρίωση, τα διδακτικά θέματα, οι οδηγίες εφαρμογής. Ας υποθέσουμε ότι η μετατροπή του μαθήματος σε θρησκειολογικό είναι ο απώτερος «κρύφιος» στόχος των μελών της Επιτροπής. Το ΠΣ εκτός από παιδαγωγικό κείμενο έχει τεχνικό και θεσμικό χαρακτήρα με νομική κατοχύρωση. Πώς θα μετατρέψουν οι θεολόγοι το μάθημα σε θρησκειολογικό, όταν τα διδακτικά περιεχόμενα του ΠΣ, σε ποσοστό περίπου 95 % (έχετε δει τον σχετικό στατιστικό κατάλογο στον Οδηγό του Εκπαιδευτικού), αντλούν από την Ορθόδοξη πίστη και παράδοση; Όταν η Επιτροπή, οι επιμορφωτές, οι σχολικοί σύμβουλοι και όλοι οι συντελεστές για την εφαρμογή του ΠΣ δίνουν οδηγίες για το αντίθετο; Όταν οι θεολόγοι έχουν σπουδάσει πρωταρχικά την Ορθόδοξη θεολογία; Όταν σε κάθε θεματική ενότητα δεσπόζουν τα βιβλικά κείμενα και τα πατερικά θέματα, η Ορθόδοξη πίστη, λατρεία και ζωή; Πώς θα γίνει η μετατροπή; Με μαγικό τρόπο; Μήπως, αυτό είναι το εύκολο επιχείρημα για να πεισθούν οι αδιάβαστοι και οι αείποτε φοβικοί ότι το ΠΣ είναι ύποπτο;

Εκτός εάν ο εμπλουτισμός της διδασκαλίας με διερευνητικές, συνεργατικές και βιωματικές δραστηριότητες θεωρείται θεολογική και παιδαγωγική εκτροπή. Ασφαλώς, γνωρίζετε ότι η προώθηση της διερευνητικής και συνεργατικής διδασκαλίας και μάθησης είναι κοινός τόπος στη σύγχρονη παιδαγωγική επιστήμη. Αυτή η τάση διαπερνά το νέο ΠΣ τόσο στα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα και τις μαθησιακές επάρκειες που ορίζει όσο και τις διδακτικές δραστηριότητες που προτείνει. Άλλωστε είναι η κύρια καινοτομία του, η οποία μάλιστα όλως παραδόξως ( ! ) διέλαθε απολύτως από όλους όσους έχουν κάνει κριτική στο ΠΣ, με εξαίρεση μια όψιμη καλοπροαίρετη αναφορά από την ΠΕΘ. Το ΠΣ και ο Οδηγός του Εκπαιδευτικού δεν παραμένουν στη θεωρία αλλά παραθέτουν πλήθος διδακτικών προτάσεων αυτής της μορφής. Εάν εξετάσουμε τα προγράμματα χριστιανικής παίδευσης και αγωγής που υλοποιούνται σε οποιοδήποτε ενοριακό κέντρο νεότητας στη χώρα μας ή ακόμη και στις εκκλησιαστικές κατασκηνώσεις θα διαπιστώσουμε ότι σε πολλές περιπτώσεις είναι πιο προωθημένα από το νέο ΠΣ των Θρησκευτικών στα ζητήματα αυτά. Μήπως και εδώ έχουμε απεμπόληση της πίστης χάριν της πολυπολιτισμικότητας; Ή μήπως μετατροπή του θρησκευτικού μαθήματος σε μάθημα «κοινωνικής αγωγής ή ηθικής»; Πώς τεκμαίρεται, λοιπόν, ότι με το νέο ΠΣ, δια του θρησκευτικού γραμματισμού, επιβάλλεται ένας «ορθολογικός παιδαγωγισμός» με στόχο την εκμάθηση εννοιών που δεν αντιστοιχούν στην ηλικία των μαθητών; Μα ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει! Για πρώτη φορά λαμβάνονται υπόψη σε τόσο μεγάλο βαθμό τα παιδαγωγικά χαρακτηριστικά, τα ενδιαφέροντα καθώς και η ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών με βάση την ηλικία τους. Για πρώτη φορά προωθείται στο μάθημά μας μια τόσο μεγάλη ποικιλία στόχων και μορφών μάθησης.

Φυσικά, άλλο κατηχητισμός, άλλο κατήχηση, άλλο θρησκειολογία (διδασκαλία και μάθηση για τις θρησκείες) και άλλο θρησκευτική μάθηση από τη θρησκεία. Αυτονόητα πράγματα για τους θεολόγους. Αλήθεια πώς τεκμηριώνεται ότι το νέο ΠΣ ακολουθεί το βρετανικό μοντέλο; Παρακαλώ θερμά ξαναδιαβάστε τις όποιες αναφορές σας στον Wright, δείτε τι λέει ο συγκεκριμένος συγγραφέας, τι λέει το ΠΣ για το θέμα και εν τέλει ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του λεγόμενου βρετανικού μοντέλου. Θυμάστε ότι σε παλιότερες συζητήσεις μας εσείς ο ίδιος καυτηριάζατε το ομολογιακό και κατηχητικό μάθημα και υποστηρίζατε ότι δεν έχει τέτοιο χαρακτήρα το μάθημα των Θρησκευτικών (για το θέμα έχετε γράψει και μιλήσει κιόλας πολλές φορές) και μάλιστα αποδοκιμάζατε τις σχετικές θέσεις της ΠΕΘ;

Θέλω να είμαι ξεκάθαρος και ευθύς, όπως η κοινή κρητική καταγωγή αλλά και το ορθόδοξο ήθος επιβάλλουν: Δεν αμφισβητώ τις προθέσεις σας. Ούτε τις γνώσεις σας. Όμως, ειλικρινά προβληματίζομαι εάν έχετε διαβάσει ολόκληρο το ΠΣ και τον Οδηγό Σπουδών. Μιλούμε για το ίδιο ΠΣ; Το νέο ΠΣ δεν είναι αυτό που περιγράφετε! Μήπως η αρχική καταγγελία σας, που έγινε πριν καν ξεκινήσει το έργο της εκπόνησης, επιζητεί σήμερα δικαίωση άρον-άρον, μόνο και μόνο για να καταδειχθούν ορθές οι αρχικές προβλέψεις;

Εάν ενδιαφέρεστε για ουσιαστικό διάλογο, είμαι υποχρεωμένος να ρωτήσω: Εσείς ως έγκριτος παιδαγωγός, ποιες επιστημονικές θεωρίες για τη σύνταξη Προγραμμάτων Σπουδών προτείνετε; Ποιο τύπο-μοντέλο ΠΣ θεωρείτε κατάλληλο; Ποια γνωστική, παιδαγωγική, θρησκειοπαιδαγωγική, διδακτική θεωρία; Ποιους διδακτικολόγους θεωρείτε περισσότερο σύγχρονους και αποτελεσματικούς; Ποιες είναι οι σύγχρονες στρατηγικές μάθησης και τεχνικές διδασκαλίας που χρειάζεται να προωθηθούν στο σημερινό ελληνικό σχολείο; Ποια είναι η άποψή σας για το πρόβλημα του δασκαλοκεντρικού διδακτισμού και τι προτείνετε για την αντιμετώπισή του; Ποια είναι η γνώμη σας για την ανάγκη και τις μεθόδους οργάνωσης διαφοροποιημένης διδασκαλίας; Η αόριστη αναφορά των Piaget, Ausubel, Bruner, Vygotsky κ.ά., χωρίς την παράλληλη συνεξέταση των σημείων του ΠΣ στα οποία ενδεχομένως πάσχει, δεν είναι εποικοδομητική. Επισημαίνω ξανά, ότι όλα αυτά δεν σας τα γράφω για να αμφισβητήσω τις γνώσεις σας (άπαγε!) αλλά για να με βοηθήσετε να καταλάβω πού βασίζεται η κριτική σας. Με συγχωρείτε για την ένταση και τη σύγχυσή μου (ξαναλέω είμαι «εμπειροτέχνης»), όμως, τα σχετικά επί του θέματος βιβλία σας, τουλάχιστον όσα γνωρίζω, δεν με βοηθούν να ξεκαθαρίσω τα πράγματα.

Ακόμη και αυτή την ώρα, που βρισκόμαστε στο στάδιο της πιλοτικής εφαρμογής, θα βοηθούσε πάρα πολύ η αντιπρόταση εκ μέρους σας ενός σχεδίου οργάνωσης των διδακτικών περιεχομένων στην υποχρεωτική εκπαίδευση, καθώς επίσης ενός ολοκληρωμένου δειγματικού διδακτικού σεναρίου. Για να γνωρίζουμε για τι πράγμα μιλάμε. Η εμμονή στη λογική της καταγγελίας-απόρριψης και την αδιέξοδη κριτική μπορεί να παραμείνει κενό γράμμα εάν δεν συνοδεύεται από αντίστοιχες θετικές προτάσεις. Γιατί δεν παρουσιάζετε τις θέσεις σας επί των συγκεκριμένων; Ίσως, τελικά, μπορέσουμε να συνεννοηθούμε.

Επιπρόσθετα, θα ήταν ωφέλιμη για όλους η υπεύθυνη τοποθέτησή σας απέναντι στο πλαίσιο γενικών αρχών και προσανατολισμών του λεγόμενου «Νέου Σχολείου». Πολύ περισσότερο, η άποψή σας για τα προβλήματα που εμφανίστηκαν στα τελευταία χρόνια ως προς το μάθημα των Θρησκευτικών. Αναφέρομαι σε μια σειρά ζητημάτων που ξεκινά από τις διαβόητες εγκυκλίους Στυλιανίδη, τις ολοένα αυξανόμενες αιτήσεις απαλλαγής από το μάθημα, τις προκλητικές διεκδικήσεις-προτάσεις του Συνηγόρου του Πολίτη και άλλων ανεξάρτητων αρχών της χώρας, τις προσφυγές στα τοπικά και ευρωπαϊκά δικαστήρια, τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης, μέχρι και τις ωμές απειλές ενίων πολιτικών κομμάτων και προσώπων σε όλα τα κόμματα, που αφορούν στο μάθημά μας. Αυτά τα θέματα πώς θα αντιμετωπιστούν; Με ποιο όραμα και ποια στρατηγική; Με την αδιέξοδη ρητορική καταγγελία της παγκοσμιοποίησης; Ή μήπως είναι ανύπαρκτα προβλήματα που φαντάστηκε η Επιτροπή στο όνομα της «θεολογίας της πολυπολιτισμικότητας»;

Είναι αναμφισβήτητο γεγονός η βαθμηδόν προϊούσα εκκοσμίκευση της ελληνικής κοινωνίας. Ακόμη, το φαινόμενο της αλλοτρίωσης, εξαιτίας της επικράτησης ποικιλίας αλλότριων πολιτιστικών προτύπων με προεξάρχοντα τον οδοστρωτήρα του καταναλωτισμού, που αγκαλιάζει εξίσου τόσο τα ελληνόπουλα όσο και τα παιδιά των μεταναστών. Τα φαινόμενα αυτά στο ελληνικό σχολείο τα έχετε μελετήσει και περιγράψει πολύ όμορφα στα βιβλία σας. Αλήθεια, όταν εσείς γράφετε για τον «άλλο», που ενίοτε είναι ο μαθητής μας, τη διαπολιτισμικότητα, τον σεβασμό στην ετερότητα και τη διαφορετικότητα, τότε μιλάει η Ορθόδοξη παράδοση ενώ όταν αναφέρει τα ίδια πράγματα το ΠΣ μιλάει η καινοφανής και αλλόκοτη «θεολογία της πολυπολιτισμικότητας»;

Έχω την ταπεινή γνώμη ότι αυτά είναι τα ζητήματα που θα έπρεπε να εξετάσει κάθε καλοπροαίρετος αναγνώστης του ΠΣ. Στη συνέχεια, εάν συμφωνήσει με το θεωρητικό και επιστημονικό υπόβαθρό του, να προχωρήσει στην ανίχνευση ενδεχόμενων ανεπαρκών προσεγγίσεων και την κατάθεση προτάσεων για βελτιώσεις. Μόνο έτσι μπορεί να πείσει ότι τυχόν διαφωνίες αφορούν αποκλειστικά σε επιστημονικές και θεολογικές θέσεις. Οι εξεζητημένες υποθέσεις, οι αβάσιμες υποψίες, οι αφορισμοί και οι υποτιμητικοί χαρακτηρισμοί δεν βοηθούν.

Ένα ακόμη σχόλιο για τον σχετικό θόρυβο στο διαδίκτυο. Φυσικά, καταλαβαίνετε ότι είναι περιττό να ασχολείται κανείς με ανώνυμες και επώνυμες διαδικτυακές κραυγές. Βεβαίως, εσείς δεν είσαστε υπεύθυνος για τέτοια ακραία φαινόμενα. Ούτε όταν οι ιστοσελίδες των πάσης φύσεως αδιάβαστων ζηλωτών και φονταμενταλιστών αναπαράγουν τα κείμενά σας. Η δράση τους δεν επηρεάζει κανένα νουνεχή. Από την άλλη πλευρά, όμως, δεν σας κρύβω την έκπληξή μου όταν είδα να σχολιογραφείτε επώνυμα σε ιστολόγιο που εκ συστήματος λοιδορεί το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τον Οικουμενικό Πατριάρχη, επιτίθεται σε ιερές Συνόδους και προβεβλημένους Ιεράρχες, προβάλλει αφορισμένους και καθηρημένους.

Αλήθεια, επικροτείτε παραληρηματικές απόψεις του τύπου «απ’ όλες τις αιρετικές και συγκρητιστικές ιδέες που αναγράφονται σχεδόν σε κάθε σελίδα του (ΠΣ), διακρίνεται εκείνη της σιωπηρής κατάργησης της μοναδικότητας του Προσώπου του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ως Θεού, Σωτήρα και Λυτρωτή του κόσμου»; Παρομοίως, έμεινα έκπληκτος όταν είδα να απευθύνεστε με προσωπικό διαβιβαστικό (που φυσικά δημοσίευσε ο ιστολόγος), ζητώντας προβολή του πρόσφατου Υπομνήματος, σε ιστολόγιο που προπαγανδίζει καθημερινά την αποτείχιση-αποκοπή από την Ορθόδοξη Εκκλησία, την οποία θεωρεί «οικουμενιστική». Το ίδιο ιστολόγιο θεωρεί τον Οικουμενικό Πατριάρχη ως «αρχιαιρεσιάρχη», προβάλλει αφορισμένα και αποσχισθέντα από την Εκκλησία πρόσωπα και ασκεί απρεπέστατη κριτική στον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών, στον οποίο εσείς απευθύνεστε ταυτόχρονα δια του Υπομνήματος, ζητώντας να δώσει προσοχή στα ατοπήματα του ΠΣ! Για μένα τέτοιες ενέργειες είναι τουλάχιστον ακατανόητες!

Δεν είμαι αρμόδιος να σας κάνω υποδείξεις. Απλώς, αυθόρμητα, με σεβασμό και αγάπη Χριστού, θέλησα να σας εκφράσω την έκπληξη και το παράπονό μου για τις άδικες γενικεύσεις. Επιπλέον, να διαβιβάσω την ειλικρινή μου άποψη ότι το νέο ΠΣ δεν είναι αυτό που περιγράφετε και ότι δεν ισχύουν όσα του καταμαρτυρείτε. Απεναντίας, φρονώ ότι η συγκεκριμένη διδακτική πρόταση μπορεί να αποτελέσει γόνιμη αφετηρία για τη δημιουργική ανανέωση αλλά και τη διασφάλιση του πολύπαθου μαθήματος των Θρησκευτικών. Αυτό βεβαιώνουν οι θετικές εμπειρίες από την πιλοτική εφαρμογή του ΠΣ καθώς και τις σχετικές επιμορφωτικές δράσεις σε όλη την Ελλάδα. Η προσωπική μου εντύπωση είναι ότι το ίδιο πιστεύει και ελπίζει η συντριπτική πλειοψηφία των θεολόγων καθηγητών της Δευτεροβάθμιας και των δασκάλων της Πρωτοβάθμιας. Τουλάχιστον όσοι γνωρίζουν, όσοι είναι ενημερωμένοι και όσοι θεωρούν ως πρωταρχικό στόχο του εκπαιδευτικού έργου την ανάπτυξη και πνευματική προκοπή των παιδιών.

Υστερόγραφο: Στους αποδέκτες του Υπομνήματός σας αναφέρονται οι «σχολικοί σύμβουλοι θεολόγων» καθώς και «φορείς θεολόγων». Σας ενημερώνω ότι, μέχρι την ώρα, δεν έχουμε παραλάβει ούτε εγώ ούτε ο Παγκρήτιος Σύνδεσμος το κείμενο αυτό. Το είδαμε στο διαδίκτυο!


http://www.amen.gr/index.php?mod=news&op=article&aid=9961#.UA5bnBnpSBU.facebook

Πρωτοπρ. Βασίλειος Καλλιακμάνης, Μια γυναίκα αθλήτρια του Χριστού

Στο αγιολόγιο της Εκκλησίας εκτός από άνδρες περιλαμβάνονται και γυναίκες, που διακρίθηκαν για τον ιεραποστολικό ζήλο, τη φιλανθρωπική δράση, το γενναίο φρόνημα και την ασκητική ζωή.Μπορεί ορισμένοι να θεωρούν ότι οι γυναίκες υποτιμήθηκαν από τον χριστιανισμό, αλλά ήταν πρώτος ο Χριστός που υπερασπίστηκε τη μοιχαλίδα, συγχώρησε την πόρνη και κάλεσε κοντά του όχι μόνο μαθητές αλλά και μαθήτριες.

β) Στη συνέχεια ο Απόστολος Παύλος εξομοίωνε εκκλησιολογικά τους ανθρώπους λέγοντας ότι εν Χριστώ δεν υπάρχουν διαφορές ανάμεσα σε Ιουδαίο και Έλληνα, δούλο και ελεύθερο, άνδρα και γυναίκα (βλ. Γαλ. 3,27 κ.ε.). Η θετική θεώρηση της γυναίκας, που απαντά στα πρώτα χριστιανικά κείμενα αλλά και στη θεολογία των Πατέρων της Εκκλησίας, γίνεται ευκρινέστερη εάν ληφθούν υπόψη οι κοινωνικές αντιλήψεις της προχριστιανικής εποχής.

γ) Λ.χ. ο Θαλής ο Μιλήσιος θεωρούσε τον εαυτό του τυχερό: «Πρώτον διότι έγινε άνθρωπος κι όχι θηρίο, άνδρας κι όχι γυναίκα, Έλληνας κι όχι βάρβαρος». Επίσης κάθε Ιουδαίος ευχαριστούσε τον Θεό διότι δεν τον έκανε εθνικό, δούλο ή γυναίκα. Οι αντιλήψεις αυτές, παρά την προσπάθεια ανατροπής τους εκ μέρους του χριστιανισμού, διατηρήθηκαν για αιώνες στην παγκόσμια ιστορία.

δ) Τα παραπάνω γράφονται με αφορμή την εορτή της αγίας μεγαλομάρτυρος Παρασκευής, που εορτάζεται στις 26 Ιουλίου. Σύμφωνα με τον Συναξαριστή: «Aύτη η Aγία καταγομένη από ένα χωρίον της παλαιάς Pώμης, θυγάτηρ ούσα, γονέων Xριστιανών, οι οποίοι τας εντολάς του Kυρίου επιμελώς φυλάττοντες, ήτον άτεκνοι, διά τούτο και αδιαλείπτως παρεκάλουν τον Kύριον, ίνα δώση αυτοίς τέκνον. O δε Θεός, ο ποιών το θέλημα των φοβουμένων αυτόν, τους εχάρισε παιδίον θηλυκόν, το οποίον ωνόμασαν εις το Άγιον Bάπτισμα Παρασκευήν».

ε) «Aφ’ ου δε έμαθεν η Aγία τα ιερά γράμματα, πάντοτε ανεγίνωσκε τας θείας Γραφάς, και σχολάζουσα εν τη Eκκλησία του Θεού, εκαταγίνετο εις την αγίαν προσευχήν. Όταν δε απέθανον οι γονείς της, διεμοίρασεν όλα τα υπάρχοντά της, αυτή δε ενδυθείσα το σχήμα των Kαλογραίων, ευγήκεν εις τον κόσμον, κηρύττουσα το όνομα Xριστού του αληθινού Θεού».

στ) Δεν διασώθηκαν ασφαλείς πληροφορίες ούτε για τις χώρες που επισκέφθηκε και δίδαξε η παρθενομάρτυς Παρασκευή, ούτε για τον τόπο που μαρτύρησε. Σίγουρο είναι ότι δεν υπάρχει περιοχή της Ελλάδος όπου να μην έχει κτισθεί μικρή ή μεγάλη εκκλησία προς τιμήν της. Εξάλλου και πολλές περιοχές διεκδικούν τον τόπο του μαρτυρίου της. Έτσι, στο Καναλλάκι της Πρέβεζας, στο μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής Πούντας, δείχνεται ο τάφος της. Άλλοι λένε ότι μαρτύρησε έξω από τα Γιαννιτσά, ενώ άλλοι ισχυρίζονται ότι μαρτύρησε στα Τέμπη ή έξω από τη Θεσσαλονίκη, στο ομώνυμο χωριό, όπου σώζεται αγίασμα και υπάρχει η θέση «λαιμός».

ζ) Ίσως είναι ήσσονος σημασίας η εύρεση της ακριβούς τοποθεσίας του μαρτυρίου της Αγίας Παρασκευής. Είναι όμως υψίστης σημασίας το γεγονός ότι εκείνη, παρότι νεαρή γυναίκα, έδειξε ανδρείο φρόνημα, ομολόγησε τη χριστιανική πίστη και αρνήθηκε τη λατρεία των πάσης φύσεως ειδώλων, τα οποία προσκυνούνται με διάφορους τρόπους και σήμερα. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι η Αγία Παρασκευή με τη ζωή και το ηρωικό της μαρτύριο παραπέμπει στον εσταυρωμένο Κύριο, στην άκρα ταπείνωση, στη Μεγάλη Παρασκευή, την οποία ακολουθεί η ζωηφόρος Ανάσταση.

εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 22-07-2012

Π. Βασίλειος Καλλιακμάνης:Η Ορθοδοξία δεν είναι εθνική ιδεολογία

απόσπασμα από το βιβλίο  «Μαθητεύοντας στο Ευαγγέλιο της Κυριακής», Θεσσαλονίκη 2011, σσ. 137-139.

ε) Η σάρκωσή Του, ο σταυρός και η ανάστασή του έ¬χουν οικουμενικές διαστάσεις και έγιναν για όλους τους ανθρώπους, από τον Αδάμ ώς τον τελευταίο που θα γεννηθεί από γυναίκα. Οπότε, και η Εκκλησία είναι οικουμενική και εύχεται «υπέρ της ειρήνης του σύμπαντος κόσμου». Ο άσκητικός και ήσυχαστικός χαρακτήρας της πνευματικής ζωής δεν αναιρεί τον έκκλησιολογικό και οικουμενικό της χαρακτήρα, αλλά τον προϋποθέτει. Με κέντρο της πνευματικής ζωής την Ευχαριστία, οι χριστιανοί δεν ενώνονται για να διεγείρουν το μίσος τους εναντίον κάποιων «άλλων», άλλά για να ανανεώσουν την πίστη τους στον Χριστό και την αγάπη τους προς τους «άλλους». Γι’ αυτό στην Ορθόδοξη Εκκλησία δεν μπορεί να έχουν θέση τα «ορθόδοξα τόξα», που υπηρετούν άλλους σκοπούς. Η Ορθόδοξη Εκκλησία μάλλον τοξεύεται και η δύναμή της «εν ασθενεία τελειούται» (Β’ Κορ. 12, 9).

στ) Ο περιορισμός τού προσώπου του Χριστού στο επίπεδο των εθνοτήτων αποτελεί μεγάλη έκπτωση, διδάσκει ο μακαριστός Γέροντας Σωφρόνιος Σαχάρωφ. Με τον τρόπο αυτόν ανοίγει ο δρόμος προς το μίσος ανάμεσα στα έθνη, προς την έχθρα των κοινωνικών ομάδων. Γράφει: «Δεν γνωρίζω Χριστό Έλληνα, Ρώσο, Άγγλο, Άραβα, ο Χριστός είναι για μένα το πάν, το ύπερκόσμιο είναι». Όποιος μιμείται τον Χριστό, σημαίνει ότι πάσχει για να θεραπευτεί και να σωθεί ολόκληρη η ανθρωπότητα. Η άσκητική ζωή πλατύνει τη συνείδηση του χριστιανού και επιτρέπει να κατανοηθεί η ψυχολογία των άλλων ανθρώπων. Όταν μάθουμε να ζούμε με ένα πρόσωπο, μαθαίνουμε να ζούμε με εκατομμύρια άλλα που του μοιάζουν. Έτσι σταδιακά εισχωρούμε σε βαθύ πόνο για δλη την ανθρωπότητα. Με τη μετάνοιά μας δε ζούμε μόνο το άτομικό μας δράμα• ζούμε μέσα στον ίδιο τον εαυτό μας την τραγωδία όλου του κόσμου.

ζ) Έτσι βρίσκει νόημα και η ορθόδοξη ιεραποστολή. Οι ανιδιοτελείς ιεραπόστολοι, που μεταφέρουν την αλήθεια της ορθόδοξης ευαγγελικής πίστης σε όλα τα μέρη του κόσμου δε στηρίζονται στην κοσμική δύναμη, αλλά στη δύναμη της σταυρικής αγάπης. Εκεί η Εκκλησία προσλαμβάνει τα πράγματα του κόσμου, τα αγιάζει, τα άποκαθαίρει και δημιουργεί αυθεντικές χριστιανικές κοινότητες. Και ίσως από εκεί να προέλθει η αναγέννηση της χριστιανικής ζωής, που συμβατικοποιήθηκε στη δική μας κοινωνία. «Ισως οι χριστιανοί του Τρίτου Κόσμου ζήσουν πιο άδολα την πίστη στον Χριστό, χωρίς να τη μετατρέψουν σε εθνική ιδεολογία, και σε λίγα χρόνια να μας καλέσουν λέγοντας: «Έρχεσθε και ίδετε ότι χρηστός ο Κύριος

Μαρία Χατζηαποστόλου:Aναζητώντας το σωματίδιο του Θεού . Το σωματίδιο του Θεού και το κυνήγι του διαβόλου

Aναζητώντας το σωματίδιο του Θεού.

       Το σωματίδιο του Θεού και το κυνήγι του διαβόλου

–       Η δαιμονοποίηση της Eπιστήμης και το κυνήγι μαγισσών  –

Το πείραμα

     Το μεγαλύτερο πείραμα στον κόσμο, έλαβε χώρα και ολοκληρώθηκε πριν από λίγο καιρό στο Cern, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών στη Γενεύη, με τη συμμετοχή επιφανών επιστημόνων απ’ όλο τον κόσμο και φυσικά με τη συμμετοχή αξιόλογων Ελλήνων επιστημόνων από τις θετικές επιστήμες. Ο σκοπός των επιστημόνων λοιπόν επετεύχθη, καθώς κατάφεραν ν’ αναπαράγουν τις ακραίες συνθήκες οι οποίες επικρατούσαν στο Σύμπαν κατά τις πρώτες στιγμές της υπάρξεώς του. Σύμφωνα με το ΚαθιερωμένοΜοντέλο, το λεγόμενο «μποζόνιο του Χιγκς» είναι όντως το υποθετικό σωματίδιο-φορέας του πεδίου Χιγκς, που καθορίζει τη μάζα όλων των υπόλοιπων στοιχειωδών σωματιδίων. Ίσως γι’ αυτό το λόγο, κατά ορισμένους ερευνητές, ο νομπελίστας φυσικός Λέον Μαξ Λέντερμαν, ήταν εκείνος που πρώτος το βάπτισε το «σωματίδιο του Θεού».

Η αντίδραση

     Ευθύς εξ’ αρχής, προκλήθηκαν και οι πρώτες αντιδράσεις, τουτέστιν μια άνευ προηγουμένου καταστροφολογία, η οποία διέβλεπε ακόμη και τον κίνδυνο καταστροφής του ίδιου του Σύμπαντος. Οι αντιδράσεις αυτές, δίχως ίχνους σεβασμό προς την Επιστήμη, οπότε όπως είναι φυσικό επακόλουθο, ούτε και για τον ίδιο τον άνθρωπο, έκαναν αυτό που κάνουν πάντα: παραπληροφόρησαν στο έπακρο. Η δαιμονοποίηση κάθε διαφορετικού, φανερώνει πως η παράλογη αυτή λογική βαφτίζει τη γνώση δαιμονική και δεν αφήνει καμία επιστημονικότητα να ανθίσει πουθενά, καμιά διέξοδο να υπάρξει, αλλά μονάχα έναν άνθρωπο ανέστιο, ο οποίος δεν έχει κανένα χώρο ν’ ανασάνει ελεύθερα. Πώς να αρθρώσεις λόγο για το σωματίδιο του Θεού, την ίδια στιγμή που δεν αποδέχεσαι το σώμα του ανθρώπου κι’ έχεις ενοχοποιήσει ότι ομορφότερο, όπως τον έρωτα, την ίδια τη ζωή; Αλλά η ζωή είναι από μόνη της ιερή και άγια…

     Έτσι, ορισμένοι αυτοαποκαλούμενοι ως «εκπρόσωποι του Θεού», φοβούμενοι μη χάσουν την «πελατεία» τους και τρέμοντας να μην αποκτήσουν οι άνθρωποι ελεύθερη σκέψη και δημιουργική αβεβαιότητα, καθώς μες το μυαλό τους μονάχα η ανταπόδοση υπάρχει κι’ όχι η αγάπη, αντί επεξηγήσεως του Ευαγγελίου, οδηγήθηκαν μοιραία σ’ ένα στείρο κήρυγμα σκοταδισμού και απολογητισμού που καταδικάζει καθετί νέο και διαφορετικό. Ο επιταχυντής σωματιδίων μετατράπηκε σε όργανο του διαβόλου και η απολογητική επιθετική χτύπησε κόκκινο. Οι αυτοαποκαλούμενοι ως υπερασπιστές της Ορθοδοξίας, που χωρίζουν τους ανθρώπους σε πιστούς και σε άθεους, έχουν λόγο για όλα, δίχως ίχνος επιστημοσύνης, δίχως καμία επιστημονική βάση, αλλά με μόνο εφόδιο το σκοταδισμό. Τα μοναδικά κυρίαρχα στοιχεία αυτής της παράλογης κατάστασης, η φαιδρότητα, ο φανατισμός και φυσικά η άγνοια, οδηγούν σε μια αρρωστημένη εσωστρέφεια, σε μια απομόνωση της αίρεσης εκείνης που αυτοαπομονώνεται και αποκόπτεται από το συλλογικό σώμα της κοινωνίας και μπορεί να προσθέτει και ν’ αφαιρεί αυθαίρετα τις δικές της ιδεολογίες, εις βάρος της αλήθειας. Η τραγελαφικότητα τούτη, έχει βεβαίως βαθιά τις ρίζες της στην καθημερινότητά μας κι’ έχει καλλιεργηθεί σκόπιμα, από φορείς της εξουσίας, οι οποίοι προβάλουν την αντίδραση, δίχως ν’ αφήνουν τις ελεύθερες τις αληθινές φωνές της θεολογίας σε συνάντηση με τον κόσμο, αλλά εισάγοντας δική τους αίρεση με την αυθαιρεσία της απολυτότητάς τους. Βέβαια, στην τελική, οι αληθινές φωνές, πάντα καταφέρνουν να βρουν τρόπο έκφρασης.

Η απάντηση των Πατέρων

     Ο αείμνηστος δάσκαλός μας, ο θρυλικός Νίκος Ματσούκας, συνήθιζε να λέει πως: «Οι ουρανοί διηγούνται δόξαν Κυρίου... Για μερικούς... Για άλλους τίποτα...». Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας ήταν λαμπροί και πρωτοπόροι πανεπιστήμονες στην εποχή τους. Ο Μέγας Βασίλειος, οποίος είχε σπουδάσει και θεραπεύσει ουκ ολίγες επιστήμες, μας λέει πως: «την επιστήμη την ενδιαφέρει  το πως έγινε ο κόσμος, ενώ τη θεολογία το ποιος και το γιατί έκανε τον κόσμο...». Κι’ ο αδελφός του, ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης στο έργο του 
Περί κατασκευής ανθρώπου, κινούμενος στην ίδια προοπτική, μιλά για την εξέλιξη των ειδών 
πολλούς αιώνες πριν από το Δαρβίνο. Αλλά και ο ίδιος ο Δαρβίνος είχε σπουδάσει θεολογία. Μας λέει, λοιπόν, ο Γρηγόριος:  «Καθαπερ διά βαθμῶν ἡ φύσις, τῶν τῆς ζωῆς λέγω ἰδιωμάτων, ἀπό τῶν μικρότερων ἐπί τό τέλειον ποιεῖται τήν ἄνοδον». Η αληθινή Εκκλησία είναι μια αέναη αναζήτηση κι’ όχι ένας στείρος εφησυχασμός. Θεός-άνθρωπος-κτίση, λογίζονται και θωρούνται σε μια ενωτική
προοπτική, μέσα σε μια ένωση των πάντων, η οποία συνθέτει την ύπαρξη και ολοκληρώνει τον άνθρωπο. Από την άλλη πλευρά, το σύστημα της θρησκείας και η συνεπακόλουθη εξουσιαστικότητα είναι τα αναχρονιστικά στοιχεία που διαφέρουν από τα ανωτέρω στοιχεία της ζωής. Ας μη συγχέουμε λοιπόν, τις δύο εντελώς διαφορετικές αυτές πραγματικότητες μεταξύ τους, με ισοπεδωτικές γενικότητες.

Η φωνή ενός άλλου τρόπου

     Κι’ όμως η φωνή της αληθινής θεολογίας ουδεμία σχέση έχει  με την αντίδραση αυτή. Η φωνή ενός άλλου τρόπου, αληθινού και ανθρώπινου, παλεύει να φέρει στο φως την αλήθεια ενός άλλου ήθους. Ο δάσκαλός μας κ. Χρυσόστομος Σταμούλης στο τελευταίο βιβλίο του Έρως και Θάνατος. Δοκιμή για έναν πολιτισμό της σάρκωσης, σημειώνει πως: «Σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί έργο της θεολογίας ο επιστημονικός ορισμός του πως της δημιουργίας. Πράγμα που σημαίνει, πως και οι βιβλικές περιγραφές και εικόνες τούτου του πως, δεν αποτελούν παρά συγχρονικές ερμηνείες, που σχετίζονται άμεσα και συνεπώς προϋποθέτουν τις επιστημονικές γνώσεις της εποχής τους. Γνώσεις που σήμερα έχουν ξεπεραστεί και ως εκ τούτου ακυρωθεί. Είναι σαφές, πως οι περιγραφές της δημιουργίας στη Γένεση, όπως και στην Εξαήμερο για παράδειγμα, του Μεγάλου Βασιλείου, παραπέμπουν στο κοσμοείδωλο της εποχής τους. Σε ένα επιστημονικό συμπέρασμα, που υιοθέτησε η θεολογία –και καλώς έκανε– προκειμένου να αρθρώσει λόγο θεολογικό, που ξεκινά εκεί που τελειώνει η επιστήμη, δηλαδή το πώς, και ορίζεται από τα οντολογικά ερωτήματα του ποιος και του γιατί. Ερωτήματα, που έχω την αίσθηση, πως όσο και αν αναζητήσει η επιστήμη, υπερβαίνοντας τα εσκαμμένα όρια που θέτει η μεθοδολογική της –εξάπαντος πλουραλιστική– «νομιμότητα», θα οδηγηθεί σε απώλεια του σκοπού της και μαζί σε μια τραγική για την ίδια, μα και το σύνολο του πολιτισμού, συνουσία με τα τέρατα του απόλυτου δογματισμού και του ανάλγητου φονταμενταλισμού. Για όλους αυτούς τους λόγους, θέλω να πιστεύω, πως ήλθε η στιγμή να αναδείξουμε τούτη τη σπουδαία μα και ξεχασμένη αφετηρία των πατέρων της Εκκλησίας, σε βασική, κυρίαρχη αρχή, των μεθοδολογικών προτέρων, τόσο της σύγχρονης θεολογίας όσο και της νεώτερης επιστήμης, στη βάση της οποίας θα χτιστεί πέτρα πέτρα το μυστήριο της ανθρωπικής συμβολής του καιρού μας. Και είναι σαφές πως μια τέτοια αρχή θα δώσει τη δύναμη σε θεολογία και Εκκλησία να ομολογήσουν μαζί με τον Βασίλειο, ότι: “Οὐ γάρ ἐλαττοῦται ἡ ἐπί τοίς μεγιστοις ἔκπληξις, ἐπειδαν ὁ τρόπος καθ’ ὄν γίνεται τί τῶν παραδόξων ἐξευρέθη∙ εἰ δέ μή ἀλλά τό ἁπλουν τῆς πίστεως ἰσχυρότερον ἔστω τῶν λογικῶν ἀποδείξεων”. Πράγμα, που λύνει την παρεξήγηση και επιτρέπει δίχως άλλο τη δυνατότητα ενός διαλόγου για τον πλανήτη της Χρυσομαλούσσης, αλλά και οποιασδήποτε Χρυσομαλούσσης, με χαρακτηριστικά υπαρξιακής ανοιχτότητας, πέρα και έξω από κάθε απολογητική υστερία, και με εισηγητή τον άγιο από την Καππαδοκία, που αποδεικνύει πως η ζωή αληθεύει μόνο όταν εκπλήσσεται και εκπλήσσει, μόνο όταν μένει ανοιχτή στο θαύμα που βγάζει τον άνθρωπο από το οχυρό του κλειστού και ως εκ τούτου βέβαιου εαυτού. Μια τέτοια ζωή δίνει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να θεωρήσει την ανθρώπινη δημιουργικότητα, συνεπώς και την επιστήμη, προέκταση της θαυματουργίας του Θεού στον κόσμο, και τον εαυτό του συνεχιστή και συνδημιουργό στην εξέλιξη του σχεδίου της θείας Οικονομίας . Πράγμα “ζόρικο”, καταπώς θα έλεγε ο ποιητής, καθώς διεκδικεί το σύνολο της ευθύνης, και συνεπώς την οριστική εγκατάλειψη εκ μέρους του ανθρώπου του ανέξοδου “θρόνου” του παρατηρητή και του σχολιαστή, που αναζητά παντού και πάντα τον αίτιο, τους αιτίους, της οποιασδήποτε αδυναμίας ή αστοχίας της ζωής, πέρα και έξω από τον εαυτό του».[1]

     Κατά τον αξιόλογο Έλληνα συγγραφέα Χρήστο Χωμενίδη, το πρόσωπο του Θεού μπορεί να ξεπροβάλλει από κάθε χαραμάδα της ύπαρξης, ακόμη και της ανυπαρξίας, αφού όπως μας λέει: «Εάν ήμουν ιερέας, δηλαδή ποιμένας των πιστών, όχι απλώς δεν θα κατακεραύνωνα τους επιστήμονες αλλά και θα επιχειρούσα προς όποια ανακάλυψη ενισχύει τη θεωρία του Big Bang. Εάν το σύμπαν δεν είναι αέναο και άπειρο, εάν ο χρόνος και ο χώρος ξεκίνησε σε μια στιγμή, τότε ανάμεσα στο τίποτα και στο παν ανοίγει μία χαραμάδα απ’ την οποίαν θα μπορούσε κάλλιστα να ξεπροβάλλει το πρόσωπο του Θεού». Η υπέροχη τούτη σκέψη, έρχεται να μας φανερώσει πως το πρόσωπο του Θεού φανερώνεται ακέραιο μέσα από την απεραντοσύνη του Σύμπαντος, ακόμη και κατά τις στιγμές που αισθανόμαστε μόνοι, ειδικά εκείνες τις στιγμές, μπροστά στην απεραντοσύνη του σύμπαντος.

     Ο σπουδαίος ακαδημαϊκός Δημήτρης Νανόπουλος, του οποίου η συμβολή υπήρξε καθοριστική προς την κατεύθυνση αυτής της μεγάλης έρευνας,  καθώς με δυο εργασίες του πάνω στον πειραματικό εντοπισμό του μποζονίου, μιλώντας στο Βήμα της Κυριακής, δήλωσε με ποιητικό τρόπο πως: «Δεν ξέρω κανένα “σωματίδιο του Θεού” ούτε του Διαβόλου. Οι επιστήμονες δεν χρησιμοποιούν τέτοιες εκφράσεις. Αυτό που βρέθηκε λέγεται “σωματίδιο του Higgs” και σήμερα, παρ’ ότι ήμουν σίγουρος εδώ και χρόνια, αυτό που άκουσα ήταν μουσική στα αυτιά μου. Είναι η πιο ευτυχισμένη μέρα της δικής μου ζωής αλλά και πάρα πολλών ακόμη επιστημόνων σε ολόκληρο τον πλανήτη». Και συνεχίζοντας στο ίδιο πνεύμα μας λέει: «Σίγουρα η παρέα Θαλής, Ηράκλειτος, Αναξίμανδρος, Πυθαγόρας και Δημόκριτος θα ήταν εκστασιασμένη σήμερα [...] Και από τους νεότερους ο Αϊνστάιν». Κατά το διάσημο Έλληνα επιστήμονα, η συμβολή των Ελλήνων ήταν για ακόμη μία φορά καθοριστική καθώς, «Χαίρομαι πάρα πολύ που εμείς οι Έλληνες είμαστε στο κέντρο των πραγμάτων και στις προβλέψεις για τη μάζα του μποζονίου του Higgs αλλά και πειραματικά. Και νομίζω ότι αυτό πρέπει να μας κάνει υπερήφανους και να μας ανεβάσει κάπως ψυχολογικά», όπως τονίζει ο ίδιος. Επίσης όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, «όλος ο κόσμος ζει σε μια πραγματικά δύσκολη εποχή και τουλάχιστον συμβαίνουν τέτοια γεγονότα για να αποδεικνύουν τη μεγαλοσύνη του ανθρώπου». Τούτη η ανακάλυψη θα ενοποιήσει τον κόσμο, όπως τονίζει ο κ. Νανόπουλος καθώς, «Η επιστήμη είναι ανεξάρτητη και τέτοιες ανακαλύψεις που αποδεικνύουν τη μεγαλοσύνη του ανθρωπίνου πνεύματος μας αγκαλιάζουν όλους. Η επιστήμη παίζει –και πρέπει να παίζει– τεράστιο ρόλο σε αυτή την ενοποίηση των ανθρώπων» και προσθέτει: «Ενώ είμαστε αυτά τα ανθρωπάκια, μπορούμε και συλλαμβάνουμε όλα αυτά και μπορούμε να εξηγούμε τι γίνεται στην άλλη μεριά του Σύμπαντος».

     Κανένας λόγος ανησυχίας λοιπόν και αντίδρασης, απέναντι στις κατακτήσεις της σύγχρονης επιστήμης, αλλά μονάχα η κυριαρχία του θαυμασμού απέναντι στην ανθρώπινη διανόηση, η οποία κατά την επιστήμη της θεολογίας, φωτίζεται από τον Κύριο των Πάντων.

---

[1] Χρυσόστομου Σταμούλη, Έρως και Θάνατος. Δοκιμή για έναν πολιτισμό της σάρκωσης, εκδ. Ακρίτας, Αθήνα 2009.

Συνάντηση του Δ.Σ. του ΚΑΙΡΟΥ με το Πολιτικό Γραφείο της "Χριστιανικής Δημοκρατίας"

                                       

                                                 Χολαργός  13-7-2012 

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Στο πλαίσιο της υλοποίησης  συγκεκριμένου προγράμματος επαφών, κλιμάκιο του Διοικητικού Συμβουλίου αποτελούμενο από τους Ανδρέα Αργυρόπουλο(Πρόεδρο), Γεώργιο Παπαδόπουλο (Γ.Γραμματέα) και Δημήτριο Μόσχο (μέλος), επισκέφτηκε στις 10-7-2012, τα γραφεία της Χριστιανικής Δημοκρατίας στην Αθήνα και είχε μία ενδιαφέρουσα συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων με τον πρόεδρο (Μ. Μηλιαράκη) και τα μέλη (Θ. Κουρταλίδη, Ι. Ζερβό, Δ. Πισίνα και Γ. Σέμπο) καθώς και με τον Κ. Μπλάθρα (Διευθυντή της  εφημερίδας «Χριστιανική»).

Τα μέλη του ΔΣ παρουσίασαν εκτενώς τις θέσεις του συλλόγου μας για το περιεχόμενο  της θρησκευτικής εκπαίδευσης στη χώρα μας καθώς και τις προτάσεις τους για την ουσιαστική αναβάθμισή της, ενώ παράλληλα, απαντώντας σε καίρια ερωτήματα των συνομιλητών τους, εξέθεσαν τους προβληματισμούς τους για την ποιότητα και το επίπεδο τόσο του εκφερόμενου θεολογικού λόγου όσο και του διεξαγόμενου διαλόγου στους κόλπους της θεολογικής εκπαιδευτικής κοινότητας.

Από την πλευρά τους τα μέλη του πολιτικού Γραφείου της «Χριστιανικής Δημοκρατίας» συμφώνησαν  πως  για την θετική έκβαση των  προσπαθειών με στόχο την ανάδειξη του ρόλου του μαθήματος των Θρησκευτικών στο σύγχρονο σχολείο, απαιτείται συντονισμός  ενεργειών από τους συλλογικούς φορείς του θεολογικού κόσμου, οι οποίοι παρά τις εμφανείς διαφορές τους σε ουσιώδη ζητήματα, οφείλουν σεβασμό σε αρχές και κανόνες για την λειτουργία ενός δημόσιου λόγου σοβαρού και υπεύθυνου.

Οι εκπρόσωποι του συλλόγου μας αφού ευχαρίστησαν τα μέλη του Πολιτικού Γραφείου  για την φιλοξενία και ευμενή υποδοχή των απόψεών τους αποδέχθηκαν πρότασή τους για διατήρηση μιας «ανοικτής γραμμής» επικοινωνίας με το συγκεκριμένο πολιτικό φορέα ώστε μέσω και της τακτικής του έκδοσης να αναδεικνύονται θέματα και προβληματισμοί για το περιεχόμενο και το μέλλον της θρησκευτικής εκπαίδευσης, ζητήματα δηλαδή που αφορούν κάθε ενεργό και σκεπτόμενο πολίτη και ταυτόχρονα συνειδητοποιημένο μέλος της ορθόδοξης εκκλησιαστικής μας κοινότητας.

Από το Δ. Σ

Θανάσης Ν. Παπαθανασίου:Εποχή πνευματικής και υλικής χρεοκοπίας στην Ευρώπη; Μια πολύτιμη ευκαιρία για να αναδυθεί το "Νόημα"

Θανάσης Ν. Παπαθανασίου                                                                               

Δρ. Θεολογίας, αρχισυντάκτης του περιοδικού Σύναξη

Καθηγητής στο Λύκειο Ζεφυρίου Δυτ. Αττικής

paptam@windowslive.com

Εποχή πνευματικής και υλικής χρεοκοπίας στην Ευρώπη;

 Μια πολύτιμη ευκαιρία για να αναδυθεί το "Νόημα" *

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Manifesto 35 (2012), σσ. 32-36.

Ακούστε τη  μουσική που δυναμώνει πάνω από την Ευρώπη! Βαλκυρίες - η όπερα του Βάγκνερ! Πολεμικές θεότητες της σκανδιναβικής και γερμανικής ιθαγένειας, νεκροπομποί των μαχητών που έπεφταν στις μάχες, οι Βαλκυρίες προσωποποιούν εμβληματικά το μεδούλι του παγανισμού τους: τη δίψα για ισχύ. Την ίδια εποχή με τον Βάγκνερ, αυτό το παγανιστικό μεδούλι το αναδιατύπωσε με έναν συνταρακτικό φιλοσοφικό λόγο ο Νίτσε, στους περίφημους αφορισμούς του για την αποθέωση της ισχύος. Kαι μισόν αιώνα αργότερα, μέσα από περίεργες διαδρομές της ιστορίας[1] Βάγκνερ και Νίτσε αποτέλεσαν πηγές έμπνευσης για την τρομακτικότερη έκφραση της ισχύος στην πολιτική: τον Ναζισμό. Κι άλλα πενήντα χρόνια αργότερα, ακριβώς με τις Βαλκυρίες του Βάγκνερ έντυσε ο Φράνσις Φορντ Κόπολα την κλασική σκηνή του κινηματογραφικού του έργου "Αποκάλυψη τώρα", όπου στον ορίζοντα αναδύονται αμερικανικά αεροπλάνα για να ρίξουν βόμβες ναπάλμ στο βιετναμέζικο χωριό.

Οι Βαλκυρίες ουδέποτε σίγησαν στο διάβα των αιώνων. Σήμερα όμως ακούγονται εκκωφαντικά πάνω από την Ευρώπη και απειλούν να καλύψουν άλλες μουσικές της. Πρόκειται για έναν διχασμό που αφορά την ίδια την ψυχή της Ευρώπης. Είναι ο ίδιος διχασμός που εντόπισε ο Ρενέ Ζιράρ αναλύοντας το φαινόμενο του Ναζισμού. Ο Ναζισμός, είπε, έσπασε προγραμματικά την παράδοση της αλληλεγγύης προς τα θύματα της ζωής, παράδοση την οποίαν είχε εμφυτεύσει στην Ευρώπη ο Χριστιανισμός[2]. "Τι είναι βλαβερότερο από οποιαδήποτε διαστροφή;". Είχε μονολογήσει ο Νίτσε. "Η ενεργός συμπόνια προς όλους τους εκφυλισμένους και τους αδύναμους – ο Χριστιανισμός»[3].

Σήμερα, λοιπόν, ζούμε ακριβώς αυτό: την αρχέγονη σύγκρουση παγανισμού και Χριστιανισμού, ειδώλων και ευαγγελίου, ισχύος και αγάπης. Οι Βαλκυρίες επελαύνουν με τη μορφή του νεοφιλελευθερισμού και των αγορών, δηλαδή των δυνάμεων που μετατρέπουν τα πάντα σε εμπόρευμα, έχουν μόνη αρχή την κατίσχυση και  εμπεριέχουν την ανθρωποθυσία χάριν της φυσικής τάξης. Να το πούμε αυτό με βιβλική γλώσσα; Αντεπιτίθεται η κατ' εξοχήν αντίθεη θρησκεία: η θρησκεία του Μαμωνά.

Θέατρο της σύγκρουσης αυτής είναι ολόκληρος ο αναπτυγμένος κόσμος. Μα η Ευρώπη είναι εκ των πραγμάτων σπιτικό μας, και γι' αυτό επικεντρώνω σ' αυτήν και στο ειδικό της βάρος. Στην προαναφερθείσα επισήμανσή του ο Zιράρ είπε το αυτονόητο: Την αλληλεγγύη την είχε εμφυτεύσει στην Ευρώπη ο Χριστιανισμός. Ο Χριστιανισμός, με άλλα λόγια, υπήρξε ένας ταξιδιώτης και ένας νεωτεριστής που ρηγμάτωσε ποικιλοτρόπως την πατρογονική ευρωπαϊκή ταυτότητα (τη διέκοψε ή τη μπόλιασε, κατά περίπτωση). Εδώ λοιπόν ερχόμαστε στο πρώτο κρίσιμο σημείο: στη θέση που κατέχει η εντοπιότητα, η ιθαγένεια. Στην παγανιστική οπτική ο άνθρωπος αληθεύει μένοντας για πάντα αυτό που έτυχε να γεννηθεί, αυτό που ήταν ανέκαθεν ο λαός του, η γη του, το αίμα του. Για τον παγανισμό, δηλαδή, κριτήριο της αληθείας είναι η ιθαγένεια. Για τον Χριστιανισμό, όμως, πηγή της αληθείας δεν είναι η ιθαγένεια, ούτε και αποτελούν συμπαγή ενότητα ο πολιτισμός και η θρησκεία. Ο Χριστιανισμός έφερε μιαν επανάσταση: αναγνώρισε τη δυνατότητα του υποκειμένου (δηλαδή του κάθε ανθρώπου) να επιλέξει μιαν άλλη αλήθεια από την πατρογονική, να μετασχηματίσει τον πολιτισμό του, ακόμα και να έρθει σε ρήξη με τα πατρογονικά του χάριν της αληθείας που επέλεξε. Για τον Χριστιανισμό η αλήθεια έρχεται από έξω· είναι ο ερχόμενος Θεός. Κι έτσι, αληθεύω όταν ανταμώνω τον ριζικά Άλλον - όχι τα ίδια μου τα σωθικά! Ο Χριστιανισμός, συνεπώς, δώρισε στην ανθρωπότητα την απάντηση στο αδιέξοδο που είχε έξοχα καταγράψει η αρχαιοελληνική τραγωδία. Δώρισε το άλμα στην ελευθερία: τη δυνατότητα του ανθρώπου να επιλέξει την αλήθεια χωρίς να δεσμεύεται από το αίμα του κι από το παρελθόν του[4].

Οι Βαλκυρίες κραδαίνουν υπέρ αυτών το χθόνιο, το πατροπαράδοτο, την ιθαγένεια με την χονδροειδή έννοια του "αίματος και της γης" (του Blut und Boden των Ναζί). Οι αγορές και οι χρηματιστηριακές συναλλαγές, όμως; Αυτές δεν δεσμεύονται πλέον από εθνικά σύνορα, κι έτσι μοιάζει να μη σχετίζονται διόλου με την έννοια της ιθαγένειας. Και όμως! Οι αγορές και οι κερδοσκοπικές χρηματιστηριακές συναλλαγές εκπροσωπούν την ιθαγένεια στην εξτρεμιστικότερη μορφή της: στην απόλυτη αυτονόμηση του ατόμου, την κυνική δικαίωση του εγωισμού και την αντιμετώπιση των πάντων (πραγμάτων και ανθρώπων) ως αναλώσιμων. Ο εγωισμός είναι η αρχαία ιθαγένεια του ανθρώπου. Είναι το να αντλείς νόημα από τον ίδιο σου τον εαυτό - από το χώμα που είσαι φτιαγμένος.

Σήμερα οι Ευρωπαίοι έχουν να αποφασίσουν αν την ψυχή τους θα την εκφράσει η γηγενής θρησκεία της ισχύος ή η ταξιδιωτική πίστη που ισχυρίζεται ότι ο τόπος συνάντησης ανθρώπου και Θεού  είναι το πρόσωπο των ανίσχυρων. Βασικό, λοιπόν, κλειδί για την αποκρυπτογράφηση της σημερινής συγκυρίας, θεωρώ το να δούμε τη ευρωπαϊκή ψυχή σε διχασμό. Η Ευρώπη δεν είναι ένα πράγμα, η Δύση δεν είναι ένα πράγμα, όπως συχνά αφελώς και αυτοδοξαστικά νομίζουμε. Δεν είναι μόνο το βασίλειο του ορθολογισμού. Είναι και η αμφισβήτηση του διαφωτισμού[5]. Δεν είναι μόνο η μήτρα του αποικιοκρατικού Χριστιανισμού. Είναι και η κοιτίδα του πιο ανελέητα αυτοκριτικού Χριστιανισμού[6]. Επιτρέψτε μου ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της συνθετότητας: Τον Φεβρουάριο 2003 δυο κορυφαίοι ευρωπαίοι φιλόσοφοι, ο Γερμανός Γιούργκεν Χάμπερμας και ο Γάλλος Ζακ Ντεριντά συνυπέγραψαν μια διακήρυξη για το ηθικό χρέος της Ευρώπης. Βασικό ερώτημα στο οποίο επιχείρησε να απαντήσει το κείμενο είναι αν η Ευρώπη έχει πλέον να δώσει κάτι, και αν δύναται πια να μιλά για ιδιαίτερη ταυτότητά της, αφού "η δυτική νοοτροπία, που έχει τις ρίζες της στην ιουδαϊκή-χριστιανική παράδοση" έχει πλέον γίνει παγκόσμια πραγματικότητα. Η διακήρυξη απαντά πως, ναι, υπάρχουν σημαντικά στοιχεία ευρωπαϊκής ιδιοπροσωπίας, όπως, λόγου χάριν, η προθυμία να διδαχτεί κανείς από τα ιστορικά του λάθη, η αποδοχή της διαφορετικότητας, ο σκεπτικισμός απέναντι στις αγορές και την τεχνολογική πρόοδο, η δυσανεξία απέναντι στη βία και η προτίμηση της αλληλεγγύης υπό την επίδραση "των εργατικών κινημάτων και των χριστιανικών-κοινωνικών παραδόσεων"[7].

Η διακήρυξη είναι, προδήλως, αισιόδοξη και έχει στραμμένο το βλέμμα μάλλον στη φωτεινή πλευρά της ευρωπαϊκής ψυχής. Από την άλλη, όμως, είναι πραγματικότητα και η φαιά Ευρώπη, που κλίνει γόνυ στην ισχύ. Το 1996 ο Παναγιώτης Κονδύλης είχε γράψει τα εξής, σχεδόν προφητικά:

"Οι καταστάσεις ανάγκης και οι κρίσεις μπορούν να ενεργοποιήσουν τόσο κεντρομόλες όσο και φυγόκεντρες δυνάμεις, να γεννήσουν τόσο αλληλεγγύη όσο και διαμάχη [...]. Η αλληλεγγύη (με την κοινωνιολογική, όχι με την ψυχολογική έννοια) προκύπτει όταν το πρόβλημα της λήψεως αποφάσεων λύνεται δεσμευτικά [...]. Αλλιώς είτε δημιουργείται άμεση σύγκρουση, είτε επικρατούν οι κεντρόφυγες δυνάμεις με βάση την αρχή 'ο σώζων εαυτόν σωθήτω'.  Ποιον απ' τους δύο δρόμους θα πάρει η Ευρώπη δεν μπορεί ακόμα να λεχθεί με έσχατη βεβαιότητα. Πριν από λίγον καιρό ακόμη ήταν δυνατό να κατανέμεται η ευημερία, και απ' αυτό επωφελήθηκαν όλοι σε απόλυτα μεγέθη, μολονότι μερικοί επωφελήθηκαν περισσότερο συγκριτικά με άλλους. Όμως η ώρα της αλήθειας θα σημάνει όταν στην ημερήσια διάταξη δεν θα βρίσκεται πλέον η κατανομή της ευημερίας, αλλά η κατανομή σημαντικών βαρών. Η ένοχη συνείδηση, η οποία, έμμεσα τουλάχιστον, απετέλεσε ίσαμε σήμερα το κίνητρο της γερμανικής ταμειακής γενναιοδωρίας, θα μπορούσε να μετατραπεί σε απροθυμία ή και σε επιθετικότητα, αν η χαμηλή απόδοση των άλλων θα απαιτούσε από τη Γερμανία εξαιρετικές θυσίες ως αντιστάθμισμα σε πανευρωπαϊκή κλίμακα. Ίσαμε σήμερα δεν υπάρχουν ενδείξεις εκ μέρους άλλων ευρωπαϊκών εθνών ότι είναι διατεθειμένα να κάνουν θυσίες για χάρη τρίτων· και η έφεση προς αλληλέγγυα συμπεριφορά εξασθενίζει σήμερα και στο εσωτερικό των διαφόρων ευρωπαϊκών εθνών"[8].

Η συγκυρία είναι πράγματι περίεργη. Η Ευρώπη στατιστικά αποχριστιανοποιείται, και το δημογραφικό κέντρο βάρους του Χριστιανισμού έχει μετακινηθεί στον Τρίτο Κόσμο. Ωστόσο, ακριβώς αυτή τη συγκυρία, η Ευρώπη οφείλει να τη ζήσει ως οδυνηρή ευκαιρία για αναπροσανατολισμό.

Εδώ η Ορθοδοξία αντιμετωπίζει άλλη μια φορά το αιώνιο στοίχημά της: να κατορθώσει να συζητήσει μέσα στη συγκεκριμένη συγκυρία. Όχι απλώς "να ακουστεί". Και το παραλήρημα ακούγεται, και το ροχαλητό ακούγεται! Το θέμα είναι, η Ορθοδοξία να γίνει συνομιλητής του σήμερα και να μαρτυρήσει την αλήθεια της με τη γλώσσα του σήμερα. Πράγμα που σημαίνει να μην είναι αντίλαλος μιας φωνής που κάποτε είχε ξεστομιστεί, επιτυχημένα πιθανότατα, αλλά κάποτε. Καυχώμαστε, για παράδειγμα, ότι είμαστε η Εκκλησία των συνόδων. Σήμερα όμως αγκομαχάμε για να πραγματοποιήσουμε μια πανορθόδοξο σύνοδο. Γιατί; Αδυνατούμε να αναχαιτίσουμε τον ενδορθόδοξο εθνικοθρησκευτικό ανταγωνισμό. Γιατί; Χρειάζεται να απαντήσουμε ταπεινά σε τέτοια ερωτήματα, κι όχι να διατυπώνουμε έναν λόγο «ζητωρθόδοξο» (όπως θα έλεγε ο δάσκαλός μου Παναγιώτης Νέλλας), έναν λόγο ναρκισσιστικό, που κομπάζει αυτιστικά για την υπεροχή της Ορθοδοξίας και εν τέλει θέτει την Ορθόδοξη παρουσία έξω από την ιστορία.

Στη σημερινή αναμέτρηση, λοιπόν, χρειάζεται να δούμε στοχαστικά, εξομολογητικά και μετανοητικά ποιες παρουσίες συνθέτουν τους δύο τρόπους υπάρξεως, τον παγανιστικό αφ' ενός και τον ευαγγελικό αφ' ετέρου. Η ένταξη σε καθένα απ' αυτά τα δύο μέτωπα δεν είναι θέμα ταμπέλας, αλλά τρόπου ζωής. Κάθε μορφή εξουσιαστικού και ιεροεξεταστικού Χριστιανισμού ανήκει στον παγανισμό. Πολλές φορές στην ιστορία αυτό που λογίζεται ως χριστιανική επικράτηση δεν ήταν παρά νίκη του παγανισμού κατ' ουσίαν. Το "κατακυριεύειν" και "κατεξουσιάζειν" ο Χριστός το απέδωσε ρητά στους άρχοντες των εθνών και αντιδιέστειλε ευθέως τους μαθητές του απ' αυτό[9]. Και παρόμοια, παγανισμό και μαγεία διδάσκουμε όταν υποστηρίζουμε ότι τα μυστήρια δύνανται να τελεστούν καθ' αυτά, σαν χημικές διαδικασίες ερήμην της έγνοιας για την αγάπη.[10] Αυτές οι αντιδιαστολές φρονώ ότι οφείλουν να ορίσουν τη στάση των Ορθοδόξων σε τρία χαρακτηριστικά πεδία της σημερινής ευρωπαϊκής συγκυρίας: Την οικονομία, την πολιτική και τις σπουδές.

Πώς αντιλαμβανόμαστε, άραγε, την οικονομική κρίση; Ως ένα ατύχημα; Είναι μια βλάβη, που αίφνης έπληξε έξωθεν το καλοκουρδισμένο σύστημα της ελεύθερης αγοράς; Ή μήπως, αντιθέτως, καθαυτό το σύστημα (ακόμα δηλαδή και όταν λειτουργούσε ρολόι) αποτελεί ανθρωπολογική βλάβη; Τι άλλο, παρά βλάβη, είναι ένα σύστημα που έχει στη φύση του την αποθέωση του ατομικού κέρδους, τον θαυμασμό προς τον πλουτισμό, την αντιμετώπιση του κόσμου ως ιδιοκτησίας και την αποδοχή της αδικίας ως θεμιτής παράπλευρης απώλειας; Το καθεστώς που κυριάρχησε μέχρι τώρα, και το οποίο ο Κονδύλης είχε ονομάσει "μαζική δημοκρατία", εδράστηκε σε κάτι πρωτόφαντο στην ιστορία: στη δυνατότητα για συνεχή αύξηση των υλικών προσδοκιών. Έτσι, τα βασικά χαρακτηριστικά του είναι η μαζική παραγωγή, η μαζική κατανάλωση, η εννόηση του πολίτη ως καταναλωτή. Η ίδια η πραγμάτωση του ανθρώπου θεωρήθηκε δυνατή μόνο υπό όρους αφθονίας και κατανάλωσης.[11] Αλλά την πλεονεξία η Πατερική παράδοση δεν την θεωρεί ηθικό παράπτωμα. Την θεωρεί άλλη θρησκεία, στοιχούμενη στην επισήμανση του Παύλου ότι η πλεονεξία "εστίν ειδωλολατρία"![12]

Είναι χαρακτηριστικό ότι αρκετοί εκκλησιαστικοί λόγιοι ασκούν στον καπιταλισμό όση κριτική τους επιτρέπει η χαρά που ένιωσαν ανακαλύπτοντας στον Μαξ Βέμπερ και στον συσχετισμό Καλβινισμού και καπιταλισμού μια συνηγορία κατά των αιρετικών. Αλλά πέραν αυτού του αυτοδοξασμού, μυωπάζουν μπροστά στην ανάπτυξη ενός ενδορθόδοξου καλβινισμού! Επικαλούνται μεν διάφορα κείμενα των Πατέρων της Εκκλησίας, που μιλούν για την φιλανθρωπία, αποσιωπούν όμως τα συγκλονιστικά πατερικά κείμενα τα οποία προχωρούν βαθύτερα, κρίνουν τις δομές, αποτρέπουν από συναλλαγές με τους ισχυρούς, αποδοκιμάζουν το πιστωτικό σύστημα, μαστιγώνουν την τοκογλυφία (σύννομη και παράνομη), καταδικάζουν ως φόνο την αποστέρηση του εργατικού μισθού κλπ[13]. O καψερός ο Βέμπερ πολλά θα είχε να μάθει από σημερινούς Ορθοδόξους που είναι ανενδοίαστα επιδέξιοι και σε μπίζνες και σε ευχέλαια. Σε έναν παγανισμό, δηλαδή, μεταμφιεσμένο σε Χριστιανισμό!

Σύμφυτο με την οικονομική κρίση είναι ένα πρόβλημα στο δεύτερο εκ των τριών πεδίων που ανέφερα. Ένα πρόβλημα απολύτως επίκαιρο και ζωτικής κρισιμότητας για την Ευρώπη: η έκλειψη της πολιτικής. Πολιτική είναι να δρας με όραμα και να κάνεις αυτό που, αν δεν το κάνεις, δεν θα γίνει ποτέ από μόνο του. Αντιθέτως, όμως, τώρα σαρώνει η πεποίθηση ότι η οικονομία δεν είναι θέμα οράματος και επιλογής, αλλά μια λογιστική διαδικασία, η οποία έχει έναν και μόνο μόνο τρόπο χειρισμού όπως, για παράδειγμα, η πρόσθεση γίνεται μόνο με έναν τρόπο! Υπό τη δεσποτεία αυτής της πεποίθησης, η πολιτική συνεχίζει μεν να υπάρχει, αλλά απλώς ως φάντασμα: ως γραφείο διεκπεραίωσης των εντολών του κερδοσκοπικού κεφαλαίου. Εδώ, λοιπόν, οφείλει να είναι αποφασιστική η συμβολή των Χριστιανών, ως συνηγορία υπέρ της πολιτικής: υπέρ της ευθύνης, δηλαδή, του ανθρώπου να  αλλάζει τον κόσμο με τις επιλογές και τις πράξεις του. Στην ιθαγένεια των Βαλκυριών πλησίον είναι εξ ορισμού ο όμαιμος, και στην ιθαγένεια του νεοφιλελευθερισμού πλησίον είναι μόνος ο εαυτός. Στον Χριστιανισμό, όμως, ο πλησίον δεν "είναι". "Γίνεται"! Αυτό μας λέει η παραβολή του καλού Σαμαρείτη. Η παραβολή ξεκίνησε με την ερώτηση του κόσμου "τις εστίν ο πλησίον;", και έκλεισε με την αντερώτηση του Χριστού "Τις εγένετο ο πλησίον;"[14]. Η εγγύτητα δεν υπάρχει, αλλά φτιάχνεται μέσα από την αληλέγγυα πράξη, από το μυστήριο του να αναγνωρίζεις τον Κύριό σου στο πρόσωπο οιουδήποτε ελαχίστου. Μιλώντας, λοιπόν, για πολιτική, δεν μιλώ για κομματική υποτέλεια και για την κομματοκρατία που αποσαθρώνει κοινωνίες. Μιλώ για τη συμμετοχή στη συνάρθρωση του κοινού βίου και για το μεδούλι της χριστιανικής ύπαρξης: να ρηγματώνεις το γκρίζο της καθημερινότητας με το φως της Ανάστασης. Αλλά αυτό τι σημαίνει στην πράξη; Δύνανται, άραγε, σήμερα οι Ορθόδοξοι να μην κομπορρημονούν για την προίκα τους, αλλά να τη δοκιμάσουν στο χτίσιμο νέων πολιτικών μορφών, κοντά στην άμεση δημοκρατία, στα κοινωνικά κινήματα και την προσωπική ευθύνη; Ή αδιάκοπα οι "υιοί του αιώνος τούτου" θα αποδεικνύονται "φρονιμότεροι υπέρ τους υιούς του φωτός";

Ο δημόσιος χώρος οφείλει να είναι το φόρουμ όπου κατατίθενται, εκτίθενται και λογοδοτούν όλες οι προτάσεις νοηματοδότησης της ανθρώπινης ζωής, άρα και οι θρησκείες. Οι θρησκείες δεν μπορούν να εγκιβωτίζονται στην ιδιωτική σφαίρα, όπως υποστηρίζουν οι θιασώτες της ακραίας  laïcité.  Ούτε όμως και να μετατρέπονται σε κρατικές υπηρεσίες. Στον δημόσιο χώρο, λοιπόν! Αλλά το ζήτημα είναι πώς ίστασαι στον δημόσιο χώρο. Η ταυτότητα κάθε θρησκείας δεν αποτελεί έναν φυσικό αριθμό, αλλά ένα πηλίκον: ένα κλάσμα, δηλαδή μια σχέση, μεταξύ του θρησκευτικού ένδον αφενός και της άποψής του για τον γύρω κόσμο αφετέρου.

Σε κάθε εποχή οι μαθητές του Χριστού πολιορκούνται από τον πειρασμό της "υπερευσέβειας". Θυμηθείτε το ευαγγελικό περιστατικό με την κωμόπολη των Σαμαρειτών. Όταν οι Σαμαρείτες αρνήθηκαν να δεχτούν τον Χριστό και τη συντροφιά του, οι μαθητές ζήτησαν από τον Χριστό να κατεβάσει φωτιά από τον ουρανό και να κάψει τους αντιρρησίες. Ο Χριστός όμως τους επετίμησε: "Ξεχάσατε ποιο πνεύμα κατευθύνει τη ζωή σας· ο υιός του ανθρώπου δεν ήρθε να καταστρέψει ανθρώπους, αλλά να τους σώσει"[15]. Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι με βάση μια φονταμενταλιστική λογική, το δίκιο το είχαν οι μαθητές! Διότι προφανώς είχαν κατά νου το περιστατικό με τον προφήτη Ηλία, ο οποίος είχε κατεβάσει φωτιά από τον ουρανό και κατέσφαξε τους ιερείς του Βάαλ. Αλλά ο Χριστός δεν έφερε την ειδωλολατρία των χωρίων! Έφερε μια νέα θέαση των πραγμάτων, η οποία τη θεοκρατία δεν τη θεωρεί αρετή, αλλά βλασφημία. Αυτή η διελκυστίνδα, λοιπόν, μαθητών - Χριστού, γίνεται ιδιαίτερα επίκαιρη στις μέρες μας. Διάφοροι θρησκευτικοί κύκλοι διατυπώνουν έναν λόγο μαχητικό, κοινωνικά ριζοσπαστικό, ακόμα και επικριτικό προς το πολιτικό σύστημα. Αλλά εδώ ακριβώς χρειάζεται να στήσουμε προσεκτικό αυτί! Συχνά πρόκειται για έναν λόγο ο οποίος χαίρεται με την εξαχρείωση της δημοκρατίας, διότι ουδέποτε αγάπησε τη δημοκρατία και κρυφονοσταλγεί την άρση της. Ο λόγος αυτός εισέρχεται μεν στον δημόσιο χώρο για να ακουστεί, επικαλείται τη δημοκρατία για να ακουστεί, αλλά ονειρεύεται να βγάλουν τον σκασμό όλοι οι άλλοι. Όμως ο κοινωνικός ριζοσπαστισμός που παίρνει διαζύγιο από την ελευθερία είναι πάντα μήτρα ολοκληρωτισμού. Είτε του ολοκληρωτισμού τον οποίον λαχταρούν λαϊκιστικά μισαλλόδοξα ευρωπαϊκά πολιτικά κινήματα, είτε του ολοκληρωτισμού τον οποίον καλλιεργούν στο εσωτερικό τους οι θεοκρατικές κοινότητες. Για παράδειγμα, ένα από τα οξύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη είναι η διελκυστίνδα δημοκρατικών αξιών αφενός και σαρίας αφετέρου, στην περίπτωση φανατικών μουσουλμανικών κοινοτήτων που επιθυμούν να είναι περίκλειστες, αδιάβροχες από το φως του δημοσίου χώρου, ανέγγιχτες από την κριτική σκέψη και ανέπαφες από πανανθρώπινα δικαιώματα[16]. Αλλά το κρίσιμο για μας εδώ δεν είναι να καταδείξουμε τον εφιάλτη του φανατικού Ισλάμ. Αυτό είναι εύκολο. Το κρίσιμο είναι να απορρίψουμε κάθε φανατισμό ως βλασφημία κατά του ζώντος Θεού.

Και εδώ αναδύεται το τρίτο χρέος: Η θεολογία πρέπει να κατορθώσει να συμμετάσχει στη συγκρότηση ενός επείγοντος μετώπου: του μετώπου των σπουδών στοχασμού. Δεν είναι τυχαίο ότι η νεοφιλελεύθερη επίθεση συνοδεύτηκε από συρρίκνωση των ανθρωπιστικών σπουδών και από ενίσχυση των τεχνοκρατικών, δηλαδή των σπουδών εκείνων που αντιλαμβάνονται τον άνθρωπο απλώς ως διαχειριστή ενός μηχανισμού, η ύπαρξη του οποίου φαντάζει δεδομένη και αναντίρρητη. Αυτό που υποστηρίζω είναι ότι οι σπουδές στοχασμού δεν χρειάζεται να είναι μια ιδιαίτερη ομάδα, αντίπαλη προς τις τεχνολογικές σπουδές, αλλά ένα ζωογόνο νεύρο που θα διαπερνά όλες τις σπουδές, τεχνολογικές και ανθρωπιστικές. Αλλά για να μπορέσει να συμμετάσχει η θεολογία σε ένα τέτοιο μέτωπο, θα πρέπει να απαλλαγεί από κάθε αυτισμό, και να κατορθώσει να δείξει στους εταίρους της ότι έχει θέση ανάμεσά τους. Θα πρέπει να κατορθώσει να μιλήσει μια κοινή γλώσσα: να δείξει ότι κάθε άποψη περί νοηματοδοτήσεως του ανθρωπίνου βίου δεν βρίσκεται με "χημεία", όπως άλλωστε δεν πρόκειται να βρούμε ανάμεσα στα συστατικά ενός αυτοκινήτου την επιλογή του οδηγού για το πού θα πάει. Το νόημα δεν φυτρώνει· φτιάχνεται ή επιλέγεται από το άνθρωπο, βάσει της ελευθερίας του να στοχαστεί μέσω κάθε δυνατότητας της ύπαρξής του, να ερμηνεύσει τον κόσμο και να τον οραματιστεί σε άλλη μορφή, πέρα από την τωρινή.

Πάνω από την Ευρώπη οφείλουν να ενταθούν άλλες μουσικές, οι οποίες δύνανται να διαψεύσουν την ακροτελεύτια φράση του Κονδύλη. Να ενταθούν οι μπαλάντες των Κελτών μοναχών που παρενέβαιναν στην πολιτική εξουσία για να απελευθερώσουν αιχμαλώτους, όπως ο βυζαντινός άγιος Ακάκιος είχε διαθέσει τα ιερά σκεύη των εκκλησιών για να θρέψει Πέρσες αιχμαλώτους. Να ακουστεί το ριζίτικο του φραγκισκανού Μαξιμίλιαν Κόλμπε, που περιέθαλπε Εβραίους και πήρε εκούσια τη θέση ενός αγνώστου του για να εκτελεστεί στο Άουσβιτς, όπως ο Μητροπολίτης και ο δήμαρχος της Ζακύνθου έγραψαν τα δικά τους ονόματα στη λίστα των Εβραίων του νησιού, που τους είχαν ζητήσει οι Ναζί. Πάνω από την Ευρώπη οφείλει να ακουστεί το σιγόντο των Ευρωπαϊκών Εκκλησιών, που το 1997, δέκα χρόνια πριν το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης ζήτησαν να αποκατασταθεί η "προτεραιότητα του ανθρωπίνου προσώπου από τα οικονομικά συμφέροντα" και "να αφεθούν τα χρέη των πτωχών κρατών"[17]. Πάνω από την Ευρώπη οφείλει να ακουστεί το τραγούδι του αγίου Σιλουανού του Αθωνίτη, όπως μας το τραγούδησε το πολυεθνικό Ορθόδοξο μοναστήρι στην καρδιά της Βρετανίας: "Πολλοί έλαβαν τη χάρη, κι όχι μόνον απ' όσους μένουν στην Εκκλησία, αλλά κι απ' όσους βρίσκονται έξω απ' αυτήν - γιατί δεν υπάρχει προσωποληψία στον Κύριο [...]. Αν αγαπάμε αλλήλους με απλότητα καρδιάς, θα μας δείξει ο Κύριος πολλά θαύματα με το Άγιο Πνεύμα και θα μας αποκαλύψη μεγάλα μυστήρια [...]. Ο Θεός είναι Αγάπη αχόρταγη..."[18]. Είναι λάθος να νομίσουμε ότι απέναντι στον αχόρταγο νεοφιλελευθερισμό μπορούν να αντιπαραταχθούν χορτάτοι. Αχόρταγοι πρέπει να αντιπαρατεθούν! Οι πεινώντες και διψώντες τη δικαιοσύνη, οι διάκονοι ενός Θεού που δεν χορταίνει την αγάπη!

---

*    Εισήγηση στο 4^ο Συνέδριο Ελληνορθόδοξης Παιδείας και Τεχνολογίας (Πολιτισμικό Σπουδαστήριο Αγίου Νικολάου Έγκωμης), με θέμα «Κύπρος και Ευρώπη σε δίσεκτους χρόνους», Λευκωσία, Κυριακή 11 Μαρτίου 2012 .

[1]    Μιλώ για "περίεργες διαδρομές της ιστορίας", διότι η στάση του Νίτσε απέναντι στον Βάγκνερ πέρασε από τον  θαυμασμό στην εναντίωση. Βλ. ενδεικτικά Joachim Köhler, Nietzsche and Wagner. A Lesson in Subjugation, εκδ. Υale University Press, New Haven and London 1998. Από την άλλη, έχει υποστηριχτεί και ότι ο Ναζισμός στην πραγματικότητα χρησιμοποίησε τον Νίτσε διαστρέφοντάς τον. Βλ. λ.χ. H.- G. Gadamer, T. W. Adorno, M. Horkheimer, Για τον Νίτσε (μτφρ. Λευτέρης Αναγνώστου), εκδ. Ίνδικτος, Αθήνα 2003.

[2]    René Girard, Εθεώρουν τον Σατανάν ως αστραπήν… (μτφρ. Ευγενία Γραμματικοπούλου), εκδ. Εξάντας-Νήματα, Αθήνα 2002, σσ. 29-33.

[3]    Friedrich Nietzsche, Ο Αντίχριστος. Aνάθεμα κατά του Χριστιανισμού (μτφρ. Βαγγέλης Δουβαλέρης), εκδ. Ιδεόγραμμα, Αθήνα 2007,  σ. 36.

[4]    Για το ζήτημα της ιθαγένειας βλ. το ημέτερο "Η κοινότητα ως βρόχος. Η αποστολή της Εκκλησίας στη σκοτεινή πλευρά της σελήνης", στο: "Πολιτισμός και Διαφορετικότητα. Εμείς και οι άλλοι" (επιμ. Δημήτριος Γ. Μαγριπλής), εκδ. Αντ. Σταμούλης, Θεσσαλονίκη 2011, σσ. 333-352.

[5]    Κλασσικό παράδειγμα το έργο των Μαξ Χορκχάιμερ και Τέοντορ Αντόρνο, Η διαλεκτική του Διαφωτισμού (μτφρ. Ζήσης Σαρίκας), εκδ. Ύψιλον / Βιβλία, Αθήνα 1986. Βλ. και Δημήτριος Ουλής, "Ορθός λόγος και διαφωτισμός. Αποφατικός και εσχατολογικός λόγος", στο: Ορθοδοξία και Νεωτερικότητα (επιμ. Παντελής Καλαϊτζίδης και Νίκος Ντόντος), εκδ. Ίνδικτος, Αθήναι 2007, σσ. 55-77.

[6]    Θανάσης Ν. Παπαθανασίου, "(Ιερ)αποστολ(ικ)ή: Μια υπόθεση με πάρα πολλές παρενθέσεις. Ζητήματα σπουδής, από την Ευρώπη μέχρι τον Τρίτο Κόσμο σήμερα", Σύναξη 103 (2007), σσ. 67-76.

[7]    Γιούργκεν Χάμπερμας, Η διάσπαση της Δύσης (μτφρ. Αναστασία Δασκαρόλη), εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 2007, σσ. 87-96.

[8]    Παναγιώτης Κονδύλης, Από τον 20ό στον 21ο αιώνα. Τομές στην πλανητική πολιτική περί το 2000, εκδ. Θεμέλιο ²1998, σ. 104. Ο Κονδύλης υποστήριξε, με έναν πεσιμιστικό τόνο, ότι η ανατολή του 21ου αιώνα βρήκε το ειδικό βάρος της Ευρώπης σε υποχώρηση. Παλιότερα ολόκληρος ο πλανήτης συνομαδωνόταν πέριξ των ενδοευρωπαϊκών ανταγωνισμών. Στους δύο παγκοσμίους πολέμους, για παράδειγμα, ολόκληρος ο κόσμος χόρεψε σε ρυθμούς που έπαιζε η Ευρώπη. Τώρα όμως τα ευρωπαϊκά έθνη καλούνται να συνομαδωθούν βάσει των πλανητικών ανταγωνισμών και των τεκταινομένων αλλού, όπως στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα. (ό.π., σ. 98.).

[9]    Ματθ. 20: 25-26.

[10]  Βλ. τα μελετήματά μου "Οι εικόνες της Βασιλείας. Κάποια αθέατα του Καβάσιλα και κάποιοι πειρασμοί της Ευχαριστιακής μας θεολογίας", Σύναξη 114 (2010), σσ. 13-21, και "Η Εκκλησία ως αποστολή. Ένα κριτικό ξανακοίταγμα της λειτουργικής θεολογίας του π.Αλεξάνδρου Σμέμαν", Θεολογία 80 (2009), σσ. 67-108.

[11]  Βλ. Παναγιώτης Kονδύλης, Η παρακμή του αστικού πολιτισμού. Από τη μοντέρνα στη μεταμοντέρνα εποχή και από το φιλελευθερισμό στη μαζική δημοκρατία, εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα 2000, σσ. 231-235.

[12]  Κολ. 3:5. Ο καθηγ. Σωτήρης Δεσπότης μου επεσήμανε (και τον ευχαριστώ γι' αυτό) ότι η έρευνα έχει δείξει πως στο συγκεκριμένο χωρίο  η "πλεονεξία" αφορά μάλλον σε σεξουαλικά πάθη (πρβλ. Εφεσ. 5:3-5 κ.ά.). Σε κάθε περίπτωση, πάντως, νομίζω ότι παραμένει πολύτιμη η προθυμία των Πατέρων (οι οποίοι εννόησαν το χωρίο αυτό ως καταδίκη της πλεονεξίας με την τρέχουσα έννοια) να καταδείξουν το ασύμβατο χριστιανικής ταυτότητας και πλουτοκρατίας. Βλ. χαρακτηριστικά Μ. Βασίλειος, Εις τον προφήτην Ησαΐαν, 1, PG 30, 212 CD .

[13]  Βλ. Θανάσης Ν. Παπαθανασίου, Κοινωνική δικαιοσύνη και Ορθόδοξη θεολογία, εκδ. Ακρίτας, Αθήνα ³2006.

[14]  Αντίστοιχα: "Και τις εστί μου ο πλησίον;" και "Τις... πλησίον δοκεί σοι γεγονέναι του εμπεσόντος εις τους ληστάς;" (Λουκ. 10: 29, 36).

[15]  Λουκ. 9: 55-56. Για τη διαχρονική δυσκολία αυτού του χωρίου βλ. Θανάσης Ν. Παπαθανασίου, Η Εκκλησία γίνεται όταν ανοίγεται. Η ιεραποστολή ως ελπίδα και ως εφιάλτης, εκδ. Εν Πλω, Αθήνα ²2009, σσ. 249-250.

[16]  Βλ. Νίκος Κοτζιάς, "Αντιλήψεις για τις διατλαντικές σχέσεις και ο μέλλον τους", πρόλογος στο: Χάμπερμας, ό.π., ιδίως σσ. 28-33.

[17]  Γρηγόριος Λαρεντζάκης, "Θρησκεία και πολιτική στη νέα Ευρώπη", στο: Πολιτική και θρησκείες (επιμ. Κωσταντίνος Β. Ζρμπάς), εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 2007, σσ. 259-260.

[18]  αρχιμ. Σωφρονίου, Ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης, εκδ. Ι. Μονής Τιμίου Προδρόμου, Έσσεξ Αγγλίας ⁴1988, σσ. 192 και 78.