Αναστασία Σκούρτσου:Η προσωπική ευθύνη

«Ν’ αγαπάς την ευθύνη. Να λες: Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης. Αν δε σωθεί, εγώ φταίω».Αυτά μας θυμίζει ο Καζαντζάκης στο βιβλίο του «Ασκητική».
Ένας λογοτέχνης που υπερτονίζει την ευθύνη του καθενός μας για τη ζωή και τον προσωπικό αγώνα που χρειάζεται να δώσει ο καθένας για την επίτευξη των ιδανικών του και τη βελτίωση της κοινωνικής ζωής του συνολικά.
 Κι όμως ο άνθρωπος στο διάβα της ζωής του πολύ εύκολα χάνεται μέσα στην αποφυγή της  προσωπικής του ευθύνης και στην απόδοση ευθυνών στους άλλους, με αποτέλεσμα να παθητικοποιείται, να αδρανοποιείται και να παραδίδει ηθελημένα κι άθελά του τη σκυτάλη της ευθύνης της προσωπικής του ζωής  σε άλλους και ν αποφασίζουν οι άλλοι πριν απ’ αυτόν γι αυτόν. 
Είναι πολύ πιο ευχάριστο να ονειρεύεσαι το ιδανικό αύριο ως θεατής των πραγμάτων μακριά από κάθε δράση, να ασκείς κριτική στους γύρω σου ως ο σοφότερος όλων και να απαιτείς να σε υπηρετούν και να σε κολακεύουν για να νοιώθεις σπουδαίος. 
Είναι πολύ πιο εύκολο να επιδιώκεις με κάθε τρόπο να έλκεις την προσοχή και το ενδιαφέρον των άλλων κι έτσι να γίνεσαι το κέντρο του κόσμου όλου  και να γίνεσαι ετερόφωτο ον πιστεύοντας όμως στο αυτόφωτό σου.
Κι εκεί βρίσκεται η παγίδα σου γιατί αποκοιμιέσαι με την ψευδαίσθηση της αυταξίας σου, αλλά ξεχνάς να προβληματιστείς για την πορεία της ζωής σου, τους στόχους σου, την αυτοβελτίωσή σου κι έτσι τελματώνεις και απλά επιβιώνεις…..αποκοιμισμένος μέσα στη θολούρα της ακοινώνητης κοινωνικότητάς σου.
Και περνούν τα χρόνια της ζωής αναξιοποίητα ,δίχως νόημα και ομορφιά. 
Αν θελήσουμε να ρίξουμε μια ματιά στην πορεία της εξέλιξης του ανθρώπου θα δούμε ότι απ’ την βρεφική ηλικία αρχίζει να χειρίζεται  τους γύρω του και το σημαντικό όπλο του είναι κάποιες φορές-όχι πάντα- το κλάμα του.
 Σαφώς είναι ένδειξη ψυχικής υγείας η ατόφια, η καθαρή εκδήλωση ανάγκης και όχι η κάλυψη της που αργά ή γρήγορα οδηγεί τη ψυχή και το σώμα σε μονοπάτια οδύνης  και στεναγμών.
Εδώ είναι καλό να επισημανθεί η λεπτή ισορροπία ανάμεσα στην αληθινή έκφραση των αναγκών του και στην χειραγώγηση των άλλων μέσω των αναγκών του.
Κι όσο υπάρχει συνεχόμενη και υπερβολικά αγχώδης ανταπόκριση απ’ το περιβάλλον του τόσο τρέφεται αυτή η αντίδραση.
Κι όσο μεγαλώνει το παιδί τόσο πιο δύσκολα ξεμαθαίνει απ’ αυτή τη συμπεριφορά.
Έτσι διογκώνεται η έκφραση των αναγκών –επιθυμιών του, υπερτρέφεται το Εγώ του και τελικά σαν ένας μικρός τύραννος χειραγωγεί τους άλλους μέσω της ατομικής του ικανοποίησης.
Η έλλειψη αυτοπεριορισμού υιοθετείται ως στάση ζωής.
Έτσι στα επόμενα βήματα της ζωής του λειτουργεί μ αυτόν  τον τρόπο, αφού κανείς στο διάβα της ζωής του δεν βρίσκεται να τον οριοθετήσει με σταθερότητα για να μάθει να  αυτοοριοθετείται ως άνθρωπος με αυτοσεβασμό και σεβασμό στους άλλους.
Κι αν κάποιος νοιαστεί γι’ αυτόν και τον συμβουλέψει για τα όρια, ίσως να μην έχει την ωριμότητα να ακούσει κι έτσι πιθανώς να το εκλάβει ως καταπάτηση των δικαιωμάτων του ,οπότε υψώνει το τείχος της άρνησης και της απομόνωσης. 
Γιατί, για να είναι σε θέση να υιοθετήσει την αναγκαιότητα των ορίων στη ζωή του, χρειάζεται να αποδεχτεί το χάος που προκύπτει απ’ την έλλειψή τους, άρα λοιπόν απαιτείται η ωριμότητα για να γίνει η διάκριση.
Κι εδώ γεννιέται το ερώτημα της ευθύνης των ενηλίκων  προς στα παιδιά. Όσο ο ενήλικας διατηρεί μια ανωριμότητα στο θέμα της ανάληψης της ευθύνης του, τόσο περνά το ίδιο μήνυμα και στην επόμενη γενιά.
Κι η μεγάλη παράνοια παρατηρείται όταν αναζητάμε ευθύνες  απ’ τους άλλους χωρίς να τους έχουμε διδάξει στοιχειωδώς μέσα από την δική μας στάση ζωής τον ανάλογο τρόπο.
Αυτή η αντίφαση γίνεται ορατή όταν ο γονιός παύει να είναι υγιές πρότυπο ζωής στο παιδί του, αλλά ο ίδιος  το κατηγορεί για όσα δεν το δίδαξε με το παράδειγμα ζωής του.
Κι εκεί αρχίζει ο φαύλος κύκλος της ευθύνης για την λιγότερη η την περισσότερη ευθύνη χωρίς αρχή και τέλος. 
Συχνά λέγεται «δεν φταίω εγώ αλλά οι γονείς μου», κι οι γονείς αναμασάνε το ίδιο και  έτσι φτάνουμε στην απαρχή του ανθρώπινου γένους.
Απ’ τη μια  ο άνθρωπος δεν έχει μάθει να παίρνει την ευθύνη του και απ’ την άλλη δεν επιδιώκει κάποτε να την αναλάβει, γιατί όλη αυτή η διαδικασία έχει κάποιο κόστος στον προσωπικό χρόνο, έχει κάποια θυσία προσωπικών φιλοδοξιών, ενέχει υπέρβαση μικροτήτων και φυσικά υπέρβαση του εγωισμού. 
Αλλά κάποια στιγμή σπάει κάποιος αυτή την ατέρμονη αλυσίδα της ανευθυνότητας και παραδέχεται τα λάθη του κι αναλαμβάνει την προσωπική του ευθύνη κι αρχίζει να συμβάλλει στη βελτίωσή του, βάζοντας έτσι κι ένα λιθαράκι στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. 
Ας μην κλαιγόμαστε λοιπόν για τη μοίρα της ζωής μας, μιας ζωής που ποτέ δεν την σεβαστήκαμε ως δώρο, μιας ζωής που δεν την αξιοποιήσαμε με τον καλύτερο τρόπο  αδράττοντας την ευκαιρία της κάθε μέρας δίνοντάς της  πιο ουσιαστικό νόημα. 
Εξάλλου το απαραίτητο βήμα  για να μιλήσουμε για συλλογική ευθύνη είναι να θίξουμε πρώτα την ατομική –προσωπική ευθύνη. 
Γιατί αν μπεις πρώτα στον χώρο αυτόν, τον προσωπικό, μετριάζεται η κριτική για τους άλλους ή μάλλον τροποποιείται κι από κακή γίνεται καλοπροαίρετη με στόχο την βελτίωση των ανθρωπίνων σχέσεων και της ποιότητας της ίδιας της ζωής μας. 
«Χρέος έχεις και μπορείς στο δικό σου τον τομέα να γίνεις ήρωας» μας υπενθυμίζει ο Καζαντζάκης στο βιβλίο του «Ασκητική».
Ας μην ξεχνάμε λοιπόν το Χρέος μας. 
Με αφορμή την αρχή της Σαρακοστής ας αναλογιστεί ο καθένας  από μας την προσωπική του ευθύνη, τον προσωπικό αγώνα που χρειάζεται να δώσει αυτές τις μέρες για να εγκρατευτεί, να αυτοπεριοριστεί και φυσικά να αγαπήσει τον κάθε συνάνθρωπο πέρα από κάθε περιορισμό και ιδιοτέλεια.
 Και μέσα από το διάβα της απεριόριστης αγάπης θα είναι έτοιμος να συναντήσει το  πρόσωπο του Χριστού, αφού θα έχει συναντήσει το πρόσωπο του καθενός συνανθρώπου.
Κι αυτή η συνάντηση και η οικειοθελής επιλογή είναι θέμα προσωπικής ευθύνης.
Όλοι είμαστε άξιοι και ικανοί να βαδίσουμε αυτόν τον δρόμο, τον δρόμο που έχει μια κατεύθυνση, μια προοπτική, ένα τέρμα, έναν στόχο ζωής.
Ας πάψουμε να κωλυσιεργούμε περιμένοντας πάντα κάποιον άλλον να κάνει το πρώτο βήμα. 
Όλοι είμαστε «εν δυνάμει» άγιοι.
Ο Χριστός περιμένει το καθένα μας να πάμε κοντά Του.
Άραγε είμαστε έτοιμοι γι’ αυτό; Θέλουμε πραγματικά αυτήν την εμπειρία σχέσης; 
Είναι καλό να γνωρίζουμε όμως ότι οι πραγματικές, αυθεντικές, εγκάρδιες σχέσεις απαιτούν υπέρβαση του ατομισμού, του εγωκεντρισμού, του προσωπικού εφησυχασμού και γεννούν άνοιγμα καρδιάς, πληρότητα ζωής, ολοκλήρωση ανθρώπου με στόχο την «θέωση».
Ας μπούμε από καρδιάς σ’ αυτή τη διαδικασία!


Καλή Σαρακοστή!




Η Αναστασία Σκούρτσου είναι Θεολόγος καθηγήτρια στη Μυτιλήνη.