«Ώσπερ ξένος και αλήτης»
-Η αναζήτηση του προσώπου του Χριστού στο πρόσωπο του άλλου-
«Σ᾿ αυτόν τον τόπο όσοι αγαπούνε τρώνε βρώμικο ψωμί
Κι οι πόθοι τους ακολουθούνε υπόγεια διαδρομή…»2
« - Ε χριστιανοί, ποιος εδώ, στην ξακουσμένη Ασίζη, μπορεί να μου κάμει ελεημοσύνη; Να φάω, να κοιμηθώ και το πρωί να φύγω;
Με κοίταξαν από κορφής ως τα πόδια, γέλασαν.
- Ποιος είσαι, ομορφονιέ; Μου αποκρίθηκαν χαχαρίζοντας,
για ζύγωσε να σε καμαρώσουμε.
- Μπορεί και να ’μαι ο Χριστός, αποκρίθηκα για να τους τρομάξω, έτσι παρουσιάζεται καμιά φορά στον κόσμο, σα ζητιάνος».3
Το παραπάνω απόσπασμα από το βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Φτωχούλης του Θεού» φανερώνει με τον ομορφότερο τρόπο τη πεμπτουσία της ορθόδοξης θεολογίας όσον αφορά την αντιμετώπιση του άλλου ως εικόνα Χριστού. Ο πρώτος μετανάστης στην Ιστορία της ανθρωπότητας είναι ο Χριστός.4 Μετανάστης στη γέννηση.5 Μετανάστης στη ζωή.6 Μετανάστης στον θάνατο.7 Γεννήθηκε σαν ξένος. Έζησε σαν ξένος. Πέθανε σαν ξένος.8 Αναστήθηκε σαν ξένος όλων.9
Αν αναρωτηθεί κανείς πως πορεύτηκε αυτό το πρόσωπο μέσα στην ανθρώπινη Ιστορία θα καταλάβει πως η ζωή του Χριστού αποτελεί μια ολοζώντανη μαρτυρία αγάπης προς τον άλλον, τον διαφορετικό. Ο Θεάνθρωπος έκανε δικούς του όλους τους ξένους και τους ταπεινούς, τους αφανείς και τους διωγμένους.10 Σ’ έναν άνθρωπο που είναι ολότελα ξένος, καθ’ όλα ξένος σύμφωνα με τα στερεότυπα της εποχής11 φανερώνει τις υψηλότερες θεολογικές αλήθειες.12 Είναι η Σαμαρείτιδα που μεταμορφώθηκε σε ισαπόστολο της αγάπης και της αλήθειας. Ξένος είναι ο κάθε διαφορετικός από εμάς, αυτός που δεν είναι δικός μας και δεν έχουμε καμία σχέση με αυτόν. Μα ο μεγαλύτερος ξένος όλων των εποχών και όλων των αιώνων υπήρξε και υπάρχει ο ίδιος ο Χριστός.
Η Σάρκωση ως κέντρο της Ιστορίας ανά τους αιώνες, η κένωση του Θεού Λόγου, η έξοδος του από τη βεβαιότητα της Αγίας Τριάδας και η είσοδος του στην αβεβαιότητα της δικής μας φύσεως συντελέστηκε με την ολοκληρωτική πρόσληψη της φύσης μας κι αυτή με τη σειρά της, βουτηγμένη στην υποστατική ένωσή της με το άκτιστο, οδήγησε στην ολοκληρωτική καίνωση, τουτέστιν στην ανακαίνιση των πάντων. Η κένωση και η πρόσληψη ως προϋποθέσεις της Σαρκώσεως οδηγούν στην εν Χριστώ οντολογική ανακαίνιση του ανθρώπου και ο νέος άνθρωπος που δημιουργείται εξ’ αυτής είναι φορέας του Χριστού.
Ο Εσταυρωμένος Έρωτας με την ανιδιοτέλεια της αγάπης του, παγίδευσε τον ιδιοτελή θάνατο. Η νίκη του επί του τείχους του θανάτου ξεκινά με τη Σάρκωση η οποία αποτελεί την αρχή του τέλους του θανάτου, με την έξοδο του Λόγου από τη βεβαιότητα της αγιοτριαδικής κοινωνίας και τη πορεία προς το αδύναμο, ώστε αυτό να γίνει δυνατό. Ο Χριστός προσέλαβε τον όλο άνθρωπο, τον ανθρώπινο πόνο από απέραντη αγάπη προς το εκπεσόν δημιούργημα του. Ο πόνος μέσα μας είναι ουσιαστικά το μέτρο της αγάπης και της συνάντησης με τον άλλον. Η πρόσληψη του άλλου, του διαφορετικού, η απόλυτη πρόσληψη και όχι η εγωκεντρική έκφραση της αδιαφορίας μας, η κένωση του εγωισμού μας και η αλληλοπεριχώρηση του άλλου, δύνανται να επιτευχθούν ακολουθώντας τα βήματα Εκείνου που πρώτος βροντοφώναξε «Δος μοι τούτον τον ξένον».13
Ο Τριαδικός Θεός είναι Θεός αγάπης και ταπείνωσης και το ίδιο οφείλει να κάνει και ο άνθρωπος: να ταπεινωθεί και ν’ αγαπήσει.14 Ο άνθρωπος, πάνω απ’ όλα και το ανθρώπινο πρόσωπο πάντα προηγείται ως το μοναδικό και ανεπανάληπτο εκείνο πορευόμενο πρόσωπο στην ανθρώπινη Ιστορία σύμφωνα με την Υποστατική αρχή ή την αρχή του προσώπου15 κατά τον γέροντα Σωφρόνιο.
Ας σκεφτούμε πως ο απάνθρωπος ρατσισμός,16 η αλαζονεία και ο εγωκεντρισμός17 μας αποτελούν ύβρη κατά της ίδιας της ανθρωπότητας, της ανθρώπινης ύπαρξης.18 Ύβρη εναντίον όχι μόνο του ανθρώπου ο οποίος είναι πλασμένος κατ’ εικόνα και ομοίωση Θεού, μα και ύβρη κατά του ίδιου του Θεού Δημιουργού, του σοφού Ποιητή του σύμπαντος κόσμου. Για να αλλάξει όμως ο κόσμος οφείλουμε να αλλάξουμε πρώτα εμείς.19 Το «εγώ» μέσα μας πνίγει τον Χριστό εντός μας και δεν αφήνει χώρο για τον άλλον, τον μακρινό μας πλησίον και αδελφό. Η συνειδητοποίηση της κοινής ανθρώπινης μοίρας έναντι του θανάτου αποδεικνύει πως είμαστε όλοι ίσοι ενώπιον του κοινού εχθρού. Εκεί όπου όλα εξισώνονται κάτω από τη φοβερή κυριαρχία του Θανάτου, του φοβερού εχθρού που νικήθηκε κατά κράτος από τον Αρχηγό της Ζωής….
Η Σάρκωση το μέγα και παράδοξο μυστήριο της ένωσης κτιστού-άκτιστου αποτελεί επανάκληση του ανθρώπινου γένους στη ζωή, κοινό ιδεώδες και οικουμενικό γεγονός, όπου όλοι και όλα χωρούν στη παγκόσμια σάρκα του Λόγου.20 Ο Λόγος προσέλαβε το εντελώς διαφορετικό, το κτιστό και χωρίς την εξαφάνιση της ιδιαιτερότητας της ανθρώπινης φύσης οδήγησε τον άνθρωπο στην οντολογική μεταμόρφωση και στη ζωή. Αυτό που ζητά ο ίδιος ο Χριστός από τον άνθρωπο είναι η αναζήτηση και η εύρεση του προσώπου του στο πρόσωπο του άλλου.21
Ας μπούμε για λίγο στη θέση των μεταναστών και των διωκόμενων ανθρώπων, ας γίνουμε κι εμείς μετανάστες κι ας αναλογιστούμε πως είμαστε όλοι μετανάστες και παρεπίδημοι σ’ αυτόν τον κόσμο, σαν τους χριστιανούς της Προς Διόγνητον επιστολής.22 Διαβάζουμε σχετικά: «Οι Χριστιανοί δεν διακρίνονται των άλλων ανθρώπων, ούτε κατά την πατρίδα, ούτε κατά τη φωνή, ούτε κατά τα ήθη και τα έθιμα….. Πατρίδες κατοικούν τις δικές τους αλλά σαν να είναι πάροικοι. Συμμετέχουν σε όλα ως πολίτες και υπομένουν τα πάντα ως ξένοι. Κάθε ξενιτιά είναι πατρίδα τους και κάθε πατρίδα τους είναι ξένη γι’ αυτούς».
Το εύλογο ερώτημα που προκύπτει είναι εάν μπορεί ο πολιτισμός της Σάρκωσης ν’ αλλάξει τον κόσμο. H Αγία Ευαισθησία όμως και η βίωσή της θα οδηγήσει σ’ έναν θεοκεντρικό ανθρωπισμό, σε μια δυναμική της αγάπης, σε μια κενωτική αγάπη αλληλοσεβασμού και αλληλοκατανόησης.23 Η ορθόδοξη θεολογία αποτελεί την κατεξοχήν θεολογία ολισμού και όχι διαιρέσεως, καθώς η ορθόδοξη αλήθεια αποτελεί δυναμικό και εξελισσόμενο μέγεθος στηριζόμενο στην οικουμενικότητα του Ευαγγελίου.24 Ο Χριστός βρίσκεται πέρα και πάνω από κάθε ανθρώπινο πολιτισμό, μα και ταυτοχρόνως μέσα σε κάθε άνθρωπο:
«Δε γνωρίζω Χριστό Έλληνα, Ρώσο, Άγγλο, Άραβα…
Ο Χριστός είναι για μένα το παν, το υπερκόσμιο Είναι» 25
μας φανερώνει με απαράμιλλο τρόπο ο γέροντας Σωφρόνιος του Έσσεξ αποκαλύπτοντας μας την όντως Θεολογία. Η Εκκλησία αποτελεί μια οικουμενική πραγματικότητα που χωρά τους πάντες και τα πάντα και η αληθινή Θεολογία, η όντως Θεολογία δεν επιζητά τη διάσπαση της υπάρξεως, μα το αντίθετο, όντας ανοιχτή προς τον κάθε άνθρωπο, μέσω της μεθοδολογίας της οικείωσης του φωτός.
Αυτή την εισήγηση την έγραψα τη νύχτα της Αναστάσεως του Κυρίου. Και δεν επέλεξα τυχαία τη νύχτα κατά την οποία ο αδηφάγος Θάνατος νικήθηκε κατά κράτος από τον Αρχηγό της Ζωής. Η Ανάσταση του Κυρίου αποτελεί την ύψιστη έκφραση της αγάπης του Χριστού για τον άνθρωπο, μα και την ταυτόχρονη νίκη του Φωτός εναντίον του σκότους. Του κάθε σκότους που αποπροσανατολίζει τον άνθρωπο από τη βίωση της αληθινής ζωής. Ας γίνουμε οι ίδιοι Ανάσταση!
Θα ήθελα να κλείσω αυτές τις σκέψεις μου με τα λόγια του μεγάλου μας εικαστικού και ακαδημαϊκού δασκάλου κ. Γιώργου Κόρδη. Πιστεύω είναι το ομορφότερο και καταλληλότερο κλείσιμο για μια εισήγηση που πραγματεύεται ένα τέτοιο ευαίσθητο θέμα.
«Ξέρεις, αν θα ’θελα κάποτε να μιλήσω για μετανάστες θα μιλούσα για τα σπουργίτια... μια στο σπυρί και μια στο φόβο...
Αυτή είναι η κίνηση τους, αυτή η ζωή τους, αυτή η ευλογημένη αβεβαιότητα τους που τους κάνει να μοιάζουν στο Χριστό,
στους αγίους, στη θάλασσα, στους ερωτευμένους, στον άνεμο,
στο θάνατο και στην Ανάσταση. Αν ήταν να μιλούσα για μετανάστες θα φώναζα ένα σπουργίτι κατάματα να κοιτάξει τους βέβαιους του κόσμου τούτου και να δείξει απλά πως φοβάται... Τι να πει κανείς για το φόβο!!!».
Αυτή είναι η κίνηση τους, αυτή η ζωή τους, αυτή η ευλογημένη αβεβαιότητα τους που τους κάνει να μοιάζουν στο Χριστό,
στους αγίους, στη θάλασσα, στους ερωτευμένους, στον άνεμο,
στο θάνατο και στην Ανάσταση. Αν ήταν να μιλούσα για μετανάστες θα φώναζα ένα σπουργίτι κατάματα να κοιτάξει τους βέβαιους του κόσμου τούτου και να δείξει απλά πως φοβάται... Τι να πει κανείς για το φόβο!!!».
Μαρία Χατζηαποστόλου
Ένα μοναδικό τραγούδι του Διονύση Σαββόπουλου. Η πρώτη εκτέλεση του τραγουδιού έγινε στον δίσκο "Βρώμικο Ψωμί" με την συγκλονιστική ερμηνεία της μεγάλης ρεμπέτισσας Σωτηρίας Μπέλλου.
Νίκου Καζαντζάκη, Ο Φτωχούλης του Θεού, σελ. 13, εκδ. Καζαντζάκη, Αθήνα 2008.
Χρυσόστομου Σταμούλη, Έρως και Θάνατος, σ. 338, εκδ. Ακρίτας, Αθήνα 2009
«Ο Θεός Λόγος σαρκούμενος προσέλαβε το ξένο, το άλλο, το διαφορετικό. Βγήκε από τον εαυτό του, παραμένοντας ταυτόχρονα ο εαυτός του, προκειμένου η αγάπη του, που χωρά τους πάντες και τα πάντα, να κατορθώσει το ακατόρθωτο, να αντλήσει ύδωρ εκ της πέτρας. Προσέλαβε τη διαβρωμένη από την αμαρτία ανθρώπινη φύση, προσέλαβε τον εκδιωγμένο από τον παράδεισο Αδάμ, τον πλάνητα και αλήτη, για να τον γιατρέψει από την ασθένεια του. Και ακόμη περισσότερο, έγινε ο ίδιος ξένος και αλήτης, έτσι ώστε δια της “συμπαθείας” και της οικειότητας να φανερώσει το μυστήριο της αγάπης που φτάνει μέχρι το Σταυρό. Το μυστήριο του εκστατικού έρωτας που κάνει το κτίσμα να αναφωνεί ότι “ο εμός έρως εσταύρωται”».
Ματθ. 2, 13-18. «Ἀναχωρησάντων δὲ αὐτῶν ἰδοὺ ἄγγελος Κυρίου φαίνεται κατ' ὄναρ τῷ Ἰωσὴφ λέγων· Ἐγερθεὶς παράλαβε τὸ παιδίον καὶ τὴν μητέρα αὐτοῦ καὶ φεῦγε εἰς Αἴγυπτον, καὶ ἴσθι ἐκεῖ ἕως ἂν εἴπω σοι· μέλλει γὰρ Ἡρῴδης ζητεῖν τὸ παιδίον τοῦ ἀπολέσαι αὐτό. ὁ δὲ ἐγερθεὶς παρέλαβεν τὸ παιδίον καὶ τὴν μητέρα αὐτοῦ νυκτὸς καὶ ἀνεχώρησεν εἰς Αἴγυπτον,
καὶ ἦν ἐκεῖ ἕως τῆς τελευτῆς Ἡρῴδου· ἵνα πληρωθῇ τὸ ῥηθὲν ὑπὸ Κυρίου διὰ τοῦ προφήτου λέγοντος· Ἐξ Αἰγύπτου ἐκάλεσα τὸν υἱόν μου».
καὶ ἦν ἐκεῖ ἕως τῆς τελευτῆς Ἡρῴδου· ἵνα πληρωθῇ τὸ ῥηθὲν ὑπὸ Κυρίου διὰ τοῦ προφήτου λέγοντος· Ἐξ Αἰγύπτου ἐκάλεσα τὸν υἱόν μου».
6 Ματθ. 8, 20. «Αἱ ἀλώπεκες ἔχουσι φωλεάς καί τά πετεινά τοῦ οὐρανοῦ κατοικίας, ὁ δέ Υἱός τοῦ ἀνθρώπου δέν ἔχει ποῦ τήν κεφαλήν κλῖναι».
7 Ιωάν. 19, 38-42. «Μετὰ δὲ ταῦτα ἠρώτησε τὸν Πιλᾶτον Ἰωσὴφ ὁ ἀπὸ Ἀριμαθαίας, ὢν μαθητὴς τοῦ Ἰησοῦ, κεκρυμμένος δὲ διὰ τὸν φόβον τῶν Ἰουδαίων, ἵνα ἄρῃ τὸ σῶμα τοῦ Ἰησοῦ· καὶ ἐπέτρεψεν ὁ Πιλᾶτος. Ἦλθεν οὖν καὶ ἦρε τὸ σῶμα τοῦ Ἰησοῦ. Ἦλθε δὲ καὶ Νικόδημος ὁ ἐλθὼν πρὸς τὸν Ἰησοῦν νυκτὸς τὸ πρῶτον, φέρων μῖγμα σμύρνης καὶ ἀλόης ὡς λίτρας ἑκατόν. Ἔλαβον οὖν τὸ σῶμα τοῦ Ἰησοῦ καὶ ἔδησαν αὐτὸ ἐν ὀθονίοις μετὰ τῶν ἀρωμάτων, καθὼς ἔθος ἐστὶ τοῖς Ἰουδαίοις ἐνταφιάζειν. Ἦν δὲ ἐν τῷ τόπῳ ὅπου ἐσταυρώθη κῆπος, καὶ ἐν τῷ κήπῳ μνημεῖον καινόν, ἐν ᾧ οὐδέπω οὐδεὶς ἐτέθη· ἐκεῖ οὖν διὰ τὴν παρασκευὴν τῶν Ἰουδαίων, ὅτι ἐγγὺς ἦν τὸ μνημεῖον, ἔθηκαν τὸν Ἰησοῦν».
8 Ο Άγιος Επιφάνιος, Αρχιεπίσκοπος Κύπρου (4ος - 5ος αι.), στον λόγο του στη θεόσωμη ταφή του Κυρίου, με άκρως ποιητικό τρόπο επαναλαμβάνει την φράση: «δος μοι τούτον τον ξένον». Φαντάζεται τον Ιωσήφ την ώρα, που προσέρχεται προς τον Πιλάτο για να ζητήσει το πανακήρατο Σώμα του Ιησού προς ενταφιασμό και βάζει στο στόμα του τα εξής υπέροχα λόγια: «Αλλά τι; Αίτησίν τινα οικτράν, ω κριτά, και τοις πάσι μικράν αιτούμενος προς σε παραγέγονα· δος μοι νεκρόν προς ταφήν το σώμα εκείνου, του παρά σου κατακριθέντος Ιησού του Ναζωραίου, Ιησού του πτωχού, Ιησού του αποίκου, Ιησού του γυμνού, Ιησού του ευτελούς, Ιησού του τέκτονος υιού, Ιησού του δεσμίου, Ιησού του αιθρίου, Ιησού του ξένου και επί ξένοις αγνωρίστου και ευκαταφρονήτου και επί πάσι κρεμαμένου.
Δος μοι τούτον τον ξένον· τι γαρ σε λοιπόν ωφελεί το σώμα αυτού;
Δος μοι τούτον τον ξένον· εκ μακράς γαρ ήλθε της χώρας ώδε, ίνα σώση τον ξένον.
Δος μοι τούτον τον ξένον· κατήλθε γαρ εις γην σκοτεινήν ανενέγκαι τον ξένον.
Δος μοι τούτον τον ξένον· αυτός γαρ και μόνος υπάρχει ξένος. Δος μοι τούτον τον ξένον, ούτινος την χώραν αγνοούμεν οι ξένοι. Δος μοι τούτον τον ξένον, ούτινος τον Πατέρα αγνοούμε οι ξένοι.
Δος μοι τούτον τον ξένον, ούτινος τον τόπον και τον τόκον και τον τρόπον αγνοούμεν οι ξένοι.
Δος μοι τούτον τον ξένον, τον ξένην ζωήν και βίον ζήσαντα επί ξένης.
Δος μοι τούτον τον ξένον, τον μη έχοντα ώδε που την κεφαλήν κλίνη.
Δος μοι τούτον τον ξένον, τον ως ξένον επί ξένης άοικον και επί φάτνης τεχθέντα.
Δος μοι τούτον τον ξένον, τον εξ αυτής της φάτνης ως ξένον εξ Ηρώδου φυγόντα.
Δος μοι τούτον τον ξένον, τον εξ αυτών των σπαργάνων εν Αιγύπτω ξενωθέντα.
Δος μοι τούτον τον ξένον, τον ου πόλιν, ου κώμην, ουκ οίκον, ου μονήν, ου συγγενή, επ’ αλλοδαπής δε χώρας την οίκησιν έχοντα και τα πάντα κατέχοντα».
«Και εάν αυτή η ερωτικότητα είναι η καλλίστη έκφραση αναγνώρισης της σαρκωμένης αγάπης, η επί της γης πορεία του Ιησού δεν ήταν εύκολη, υπήρξε πορεία τραγική. Υπήρξε πορεία απόρριψης και υπαρξιακής μοναξιάς. Ξένος για τους ομόφυλους ξένους, που τον μίσησαν και τον θανάτωσαν σαν ξένο. Ξένος για τους δικούς του μαθητές, που σε μια συνεχή πορεία προς τους Εμμαούς αρνήθηκαν, αμφισβήτησαν και δοκίμασαν την ξένη αλήθεια του. Ξένος για την ίδια του τη μητέρα, της οποίας η ρομφαία λάβωσε την ασφάλεια της μητρικής οικειότητας και δημιούργησε ρωγμές στη βεβαιότητα της πολλαπλά προσφερόμενης αποκάλυψης. Ξένος για την κτίση ολάκερη, τη δικιά του κτίση, της οποίας γιάτρεψε τις ρωγμές και τις ατέλειες. Ξένος για τη ζωή, μα ξένος και για το θάνατο τον οποίο ξάφνιασε, ξένισε και νίκησε μια για πάντα. Και όλα αυτά δια της σάρκωσης. Όλα αυτά μέσα από τη μετανάστευση της αγάπης. Και δεν χωρά καμία αμφιβολία ότι η ενανθρώπηση του Λόγου του Θεού Πατέρα είναι η κατεξοχήν μετανάστευση, η όντως μετανάστευση. Αυτή που νοηματοδοτεί κάθε μετανάστευση, κάθε έξοδο στη γη της προσμονής, στη γη της επαγγελίας».
Χρυσόστομου Σταμούλη, Έρως και Θάνατος, σ. 341, εκδ. Ακρίτας, Aθήνα 2009
«Να, λοιπόν, η σάρκωση, που φανερώνεται ως πράξη απόλυτου σεβασμού, άκρας κατάφασης, του Θεού προς τον άνθρωπο. Ο Λόγος μεταναστεύει αγαπητικά προς το ποθούμενο. Ενώνεται μαζί του πραγματικά και αληθινά. Προσλαμβάνει όλη του τη φύση και γίνεται γι’ αυτό ένδυμα και στολή, μετανάστης και ξενοδόχος, παρηγοριά και παραμυθία. Ντύνει τη γύμνια του και ξεδιψά τη δίψα του. Και όλα αυτά με τρόπο μοναδικό. Απέναντι στους ηθικισμούς και τις ψυχολογικές εκρήξεις καθαρότητας μονοφυσιτών και δυοφυσιτών κάθε εποχής, που θέλουν οτιδήποτε μετά την πτώση ταυτόσημο με την αμαρτία, συνεπώς ακάθαρτο και άρα απορριπτέο, η εκκλησιαστική αυτοσυνειδησία, έτσι όπως εκφράσθηκε από τους φίλους Θεού, τους αγίους της, αποκαλύπτει ότι η κατάφαση του Θεού στον άνθρωπο είναι ολοκληρωτική και για τον λόγο αυτό είναι και αληθινή. Θα έλεγα συνεπώς ότι η σάρκωση, έτσι όπως μας τη χαρίζει όλη η εκκλησιαστική μας παράδοση, αλλά εξαιρέτως η τέταρτη Οικουμενική Σύνοδος της Χαλκηδόνας, φανερώνεται ως το μέγα μυστήριο της Εκκλησίας, απ’ όπου όλα τα μυστήρια αντλούν τη ύπαρξή τους. Ο Θεός δεν αρκείται πλέον στο να πει και να γίνει, αλλά γίνεται ο ίδιος σιωπηρά και ασκητικά άνθρωπος. Ο Λόγος γίνεται σάρκα».
11 Η Σαμαρείτιδα ήταν ολότελα «ξένη» σύμφωνα με τα στερεότυπα της εποχής: γυναίκα, Σαμαρείτιδα, αμαρτωλή και μοιχαλίδα σύμφωνα με τον Μωσαϊκό Νόμο.
Ιωάν. 4, 7-10. «Ἔρχεται γυνὴ ἐκ τῆς Σαμαρείας ἀντλῆσαι ὕδωρ. Λέγει αὐτῇ ὁ Ἰησοῦς· δός μοι πιεῖν. Οἱ γὰρ μαθηταὶ αὐτοῦ ἀπεληλύθεισαν εἰς τὴν πόλιν ἵνα τροφὰς ἀγοράσωσι. Λέγει οὖν αὐτῷ ἡ γυνὴ ἡ Σαμαρεῖτις· πῶς σὺ Ἰουδαῖος ὢν παρ' ἐμοῦ πιεῖν αἰτεῖς, οὔσης γυναικὸς Σαμαρείτιδος; οὐ γὰρ συγχρῶνται Ἰουδαῖοι Σαμαρείταις. Ἀπεκρίθη Ἰησοῦς καὶ εἶπεν αὐτῇ· εἰ ᾔδεις τὴν δωρεὰν τοῦ Θεοῦ, καὶ τίς ἐστιν ὁ λέγων σοι, δός μοι πιεῖν, σὺ ἂν ᾔτησας αὐτόν, καὶ ἔδωκεν ἄν σοι ὕδωρ ζῶν».
Δοξαστικό του Όρθρου του Μεγάλου Σαββάτου:
«Τον ήλιον κρύψαντα τας ιδίας ακτίνας
και το καταπέτασμα του ναού διαρραγέν
τω του Σωτήρος θανάτω, ο Ιωσήφ θεασάμενος
προσήλθε των Πιλάτω και καθικετεύει λέγων: "Δός μοι τούτον τον ξένον, Τον εκ βρέφους ως ξένον ξενωθέντα εν κόσω. Δος μοι τούτον τον ξένον,
ον ομόφυλοι, μισούντες θανατούσιν ως ξένον. Δος μοι τούτον τον ξένον,
ον ξενίζομαι βλέπειν του θανάτου τον ξένον. Δος μοι τούτον τον ξένον,
όστις οίδε ξενίζειν τους πτωχούς και τους ξένους. Δος μοι τούτον τον ξένον,
Ον Εβραίοι τω φθόνω απεξένωσαν κόσμω. Δος μοι τούτον τον ξένον,
ίνα κρύψω εν τάφω, ος ως ξένος ουκ έχει την κεφαλήν πού κλίνη. Δος μοι τούτον τον ξένον,
ον η μήτηρ ορώσα νεκρωθέντα εβόα:
Ω Υιέ και Θεέ μου, ει και τα σπλάχνα τριτρώσκομαι
και καρδίαν σπαράττομαι νεκρόν σε καθορώσα
αλλά τη ση αναστάσει θαρρούσα μεγαλύνω".
Και τούτοις τοις λόγοις δυσωπών τον Πιλάτον
ο ευσχήμων λαμβάνει του Σωτήρος το σώμα,
ο και φόβω εν σινδόνι ενειλήσας και σμύρνη,
κατέθετο εν τάφω τον παρέχοντα πάσι
ζωήν αιώνοιν και το μέγα έλεος».
και το καταπέτασμα του ναού διαρραγέν
τω του Σωτήρος θανάτω, ο Ιωσήφ θεασάμενος
προσήλθε των Πιλάτω και καθικετεύει λέγων: "Δός μοι τούτον τον ξένον, Τον εκ βρέφους ως ξένον ξενωθέντα εν κόσω. Δος μοι τούτον τον ξένον,
ον ομόφυλοι, μισούντες θανατούσιν ως ξένον. Δος μοι τούτον τον ξένον,
ον ξενίζομαι βλέπειν του θανάτου τον ξένον. Δος μοι τούτον τον ξένον,
όστις οίδε ξενίζειν τους πτωχούς και τους ξένους. Δος μοι τούτον τον ξένον,
Ον Εβραίοι τω φθόνω απεξένωσαν κόσμω. Δος μοι τούτον τον ξένον,
ίνα κρύψω εν τάφω, ος ως ξένος ουκ έχει την κεφαλήν πού κλίνη. Δος μοι τούτον τον ξένον,
ον η μήτηρ ορώσα νεκρωθέντα εβόα:
Ω Υιέ και Θεέ μου, ει και τα σπλάχνα τριτρώσκομαι
και καρδίαν σπαράττομαι νεκρόν σε καθορώσα
αλλά τη ση αναστάσει θαρρούσα μεγαλύνω".
Και τούτοις τοις λόγοις δυσωπών τον Πιλάτον
ο ευσχήμων λαμβάνει του Σωτήρος το σώμα,
ο και φόβω εν σινδόνι ενειλήσας και σμύρνη,
κατέθετο εν τάφω τον παρέχοντα πάσι
ζωήν αιώνοιν και το μέγα έλεος».
Μητροπολίτη Νιγηρίας κ. Αλέξανδρου, Ιεραποστολή και Πολιτισμός (Εισήγηση που παρουσιάστηκε στο Διεθνές Συνέδριο Εκκλησία και Πολιτισμός στον Βόλο στις 7-10 Μαϊου 2009), σελ. 2: «Είμαι εδώ σαν συνεπίσκοπος και συμπρεσβύτερος ναι, σαν συναγωνιστής και συναγωνιών ναι, αλλά πάντα και πρώτιστα σαν Αφρικανός».
«Τούτο είναι κατά το Γέροντα Σωφρόνιο του Έσσεξ, το θεολόγο της υποστατικής αρχής του είναι και του ακτίστου φωτός, στη διάρκεια του 20oy αιώνα, “η κοινωνία ημών μετ’ Αυτού, κοινωνία “προσωπική”, πρόσωπον προς Πρόσωπον, που τελείται εν τω “Φωτί τούτω”».
16 Μητροπολίτη Νιγηρίας κ. Αλέξανδρου, Ιεραποστολή και Πολιτισμός, (Εισήγηση που παρουσιάστηκε στο Διεθνές Συνέδριο Εκκλησία και Πολιτισμός στον Βόλο στις 7-10 Μαϊου 2009), σ. 3: «Και ήλθε και για εμάς “το πλήρωμα του χρόνου”. Άνθρωποι δικοί σας, από τις πατρίδες σας έφτασαν στα μέρη μας. Βάναυσα ασέλγησαν πάνω στους ανθρώπους μας, στη ψυχή μας, σ’ όλα αυτά που μέσα στους αιώνες δημιουργήσαμε και με πολύ σεβασμό διαφυλάξαμε. Ήρθαν για να πάρουν ό, τι μπορούσαν κι όπως μπορούσαν. Μαζί τους είχαν και μισσιονάριους που μας πρωτο-μίλησαν για κάποιον Θεό, άγνωστο σε εμάς, που είπαν πως είναι ο αληθινός Θεός και στον οποίο μας κάλεσαν να πιστέψουμε. Ήρθαν και μαζί τους έφεραν διαφορετικές παραδόσεις, διαφορετικούς τρόπους προσέγγισης».
«Πρόσφατα, το τραγικό περιστατικό με τα δύο προσφυγόπουλα έκανε τη θρησκευτική μας πίστη να φαντάζει θανατηφόρα κενή, αντιβαίνοντας στον παύλειο “έσχατος εχθρός καταργείται ο θάνατος” (Α’ Κορ. 15,26). Κι αυτό επειδή όπως μαρτυρά η Παλαιά Διαθήκη “ο Θεός θάνατον ουκ εποίησεν ουδέ τέρπεται επ’ απώλεια ζώντων” (Σοφ. Σολ. 1. 13), επομένως ο άνθρωπος είναι που θέλει το θάνατο (αντί της ζωής) : να , η αμαρτία! Ο κόσμος στον οποίο ζούμε - παροδικός και ανέστιος οντολογικά πλέον - αποκαλύπτει τον τρόπο της σχέσης μας με το Θεό. Η πορτούλα εξόδου από την εγωκεντρική μας μόνωση καλείται Χριστός. Ο ρόλος της αναμμένης λαμπάδας που κρατάμε το Μ. Σάββατο είναι για να μας φωτίσει μετά το άνοιγμα τούτης της πορτούλας, κι όχι για να φωταγωγεί το νέο ρουχαλάκι που αγοράσαμε για τη Λαμπρή…..Τη στιγμή που θα δακρύσουμε, προσωπικά ο καθένας μας, μπροστά στο επόμενο αθώο θύμα μετανάστη, τότε ίσως είναι που θα ξεκινά να πραγματώνεται το θανάτω θάνατον πατήσας, διότι ο Ιησούς ως πρόσωπο αγάπης νοηματοδοτεί μεταποιώντας κάθε πόνο (κι όχι μόνο του θανάτου) σε νίκη αυτό είναι το Πάσχα-Πέρασμα που γιορτάζουμε. Άρα, η ανάσταση του Χριστού δεν αποτελεί για μας ένα ξερό αντικειμενικό πανηγυράκι, αλλά προσωπικό στοίχημα αυθυπέρβασης εν είδει βιώματος άνευ βεγγαλικών με άλλα λόγια, το να ζήσουμε οντολογικά ελεύθεροι σταυρώνοντας το ιδιοτελές Εγώ - μέχρι θανάτου - ούτως ώστε να αναστηθούμε μέσα σε αγαπητική σχέση με ένα πρόσωπο ( κατ’ εικόνα και ομοίωση με το Θεό)».
18 Αυτή η αρρωστημένη πραγματικότητα περιγράφεται με μοναδικό τρόπο στο τραγούδι του Αλκίνοου Ιωαννίδη «Πατρίδα»:
«Δεν ψάχνω ο εαυτός μου να 'ναι τόπος δικός μου
ξέρω πως όλα αν μου μοιάζαν, θα 'ταν αγέννητη η γη
δε με τρομάζει το τέρας ούτε κι ο άγγελός μου
ούτε το τέλος του κόσμου
Με τρομάζεις εσύ
Με τρομάζεις ακόμα οπαδέ της ομάδας
του κόμματος σκύλε, της οργάνωσης μάγκα
διερμηνέα Του Θεού, ρασοφόρε γκουρού
τσολιαδάκι φτιαγμένο, προσκοπάκι χαμένο
προσεύχεσαι και σκοτώνεις
τραυλίζεις ύμνους οργής
Έχεις πατρίδα το φόβο, γυρεύεις να βρεις γονείς
μισείς το μέσα σου ξένο κι όχι, δεν καταλαβαίνω
δεν ξέρω πού πατώ και πού πηγαίνω…»
Χρυσόστομου Σταμούλη, Έρως και Θάνατος, σ. 342, εκδ. Ακρίτας, Αθήνα 2009
«Ο άνθρωπος, ο κάθε άνθρωπος καλείται να μετάσχει σε αυτή τη ζωή, φανερώνοντας στις διαπροσωπικές του σχέσεις την καθολικότητα που αποκαλύπτει η σάρκωση. Καλείται να γίνει «αλήτης Χριστού» κατά τον γέροντα Πορφύριο».
Μητροπολίτη Νιγηρίας κ. Αλέξανδρου, πρόλογος του βιβλίου Ώσπερ ξένος και αλήτης του Χρυσόστομου Σταμούλη, εκδ. Ακρίτας, Αθήνα 2009.
«Και το “παράδοξο” του εκκλησιαστικού ανθρώπου δεν είναι να δεχθεί τον άλλο με ανοχή αλλά με αγάπη, να γίνει αγάπη, να έρθει σε ρήξη με καθετί που δεν είναι αγάπη, με καθετί που δεν είναι υπέρ του ανθρώπου. Γιατί ο Χριστός περιλαμβάνει όλους τους ανθρώπους, ανεξάρτητα από χρώμα, φύλο, ηλικία, γιατί “δεν υπάρχει Ιουδαίος και Έλληνας, αλλά όλοι είστε ένας…”. Αν η εκκλησία είναι ο μεταμορφωμένος κόσμος μέσα σ’ ετούτον εδώ τον κόσμο της φθοράς, τότε ο γνήσιος Χριστιανός δεν φοβάται, τολμά να εμπιστεύεται, να συμπάσχει και να αναδίδει σιγουριά, να βλέπει τον έτερο ως εταίρο, τον αλλόφυλο ως τον “ξένο” Χριστό. Το να ζει κανείς για την Εκκλησία σημαίνει να σχετίζεται. Να ανοίγεται σε εκείνον που έγινε και αδιάκοπα γίνεται φίλος και αδελφός, στον απώτατο που γίνεται εγγύτατος “Νυμφίος αίματος”, που υπερβαίνει το ίδιο Του το μεγαλείο, ξενιτεύεται από τους ουρανούς για όλους και προσφέρεται “ώσπερ ξένος και αλήτης” σε όλους, επικίνδυνος για τον απανθρωπισμό και για τις κάθε λογής διακρίσεις».
21 Ματθ. 25, 31-46, «Επείνασα γάρ, και ουκ εδώκατέ μοι φαγείν, εδίψησα, και ουκ εποτίσατέ με, ξένος ήμην, και ου συνηγάγετέ με, γυμνός, και ου περιεβάλετέ με, ασθενής και εν φυλακή, και ουκ επεσκέψασθέ με».
22 Προς Διόγνητον Επιστολή, PG 2, 1173 Β, «Χριστιανοὶ γὰρ οὔτε γῇ οὔτε φωνῇ οὔτε ἔθεσι διακεκριμένοι τῶν λοιπῶν εἰσιν ἀνθρώπων……Πατρίδας οἰκοῦσιν ἰδίας͵ ἀλλ΄ ὡς πάροικοι· μετέχουσι πάντων ὡς πολῖται͵ καὶ πανθ΄ ὑπομένουσιν ὡς ξένοι· πᾶσα ξένη πατρίς ἐστιν αὐτῶν͵ καὶ πᾶσα πατρὶς ξένη».
23 Μητροπολίτη Νιγηρίας κ. Αλέξανδρου, Ιεραποστολή και Πολιτισμός (Εισήγηση που παρουσιάστηκε στο Διεθνές Συνέδριο Εκκλησία και Πολιτισμός στον Βόλο στις 7-10 Μαϊου 2009), σ. 3: «Το ότι το Ευαγγέλιο ενδύεται τη σάρκα του κόσμου σημαίνει ότι όχι μόνο δεν απορρίπτει κανένα πολιτισμό εκ προοιμίου, αλλά μπολιάζεται στον υπάρχοντα με σκοπό τη μεταμόρφωση, τη χριστοποίηση, την εκκλησιαστικοποίηση του. Γιατί ό, τι δεν προσλαμβάνεται, ό, τι δεν θεραπεύεται, δεν σώζεται. Ναι υπάρχουν στοιχεία που δεν μπορούν να κρατηθούν, να αντέξουν το φως του ευαγγελίου, γιατί περικλείουν θάνατο και εμείς μιλάμε για Ανάσταση, για Ζωή».
24 Ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος αποτελεί ένα από τα φωτεινά παραδείγματα εκείνων των χαρισματικών και φωτισμένων ιεραρχών, οι οποίοι εργάζονται προς αυτή τη κατεύθυνση της πρόσληψης του άλλου, ζώντας καθημερινά το αληθινό μήνυμα του ευαγγελίου έξω από κάθε εθνικότητα και έξω από κάθε φυλετική ή άλλη διάκριση.
Aρχιμ. Σωφρονίου (Σαχάρωφ), Περί Πνεύματος και ζωής, μετάφραση Ιερομονάχου Ζαχαρίου, εκδ. Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου, Έσσεξ Αγγλίας 1995, σ. 27.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου