ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ
Αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η κοινωνικότητα είναι ουσιώδες γνώρισμα της ανθρώπινης κοινωνίας, η οποία για να είναι αληθινή, οφείλει να εκδηλώνεται με την υπέρβαση της ατομικότητάς του ανθρώπου. Κύριο γνώρισμα του κοινωνικού ιδεώδους για την Ορθοδοξία, είναι το ανθρώπινο πρόσωπο στο οποίο φανερώνεται η κοινωνία1. Γι’ αυτό και στην ορθόδοξη θεολογία συνειδητά ομιλούμε για θεολογία του προσώπου. Υπ’ αυτήν την έννοια, σήμερα, έχει πολλές φορές επισημανθεί το γεγονός, ότι στον «σύνθετο πλανήτη» που ζούμε, αυτόν των πολλών πολιτισμών, των πληροφοριών, των αντίρροπων δυνάμεων, για να «γίνουμε περισσότερο ο εαυτός μας», απαιτείται πάνω απ’ όλα να «διευρύνουμε την ύπαρξή μας», να ανοιχθούμε προς τον άλλο, όσο κι αυτός ο άλλος είναι διαφορετικός από εμάς. Η χριστιανική αγάπη για να έχει αληθινό περιεχόμενο δεν μπορεί να είναι μια αφηρημένη έννοια, αλλά να συνδέεται με τον πλησίον, τον οποιοδήποτε πλησίον, τον άλλο, είτε αυτός είναι αλλόφυλος, αλλόθρησκος, ετερόδοξος. Στην Ορθοδοξία, όταν αυτή δεν στρεβλώνεται από επίπλαστους εθνικισμούς, ο άλλος είναι φίλος. Γι’ αυτό και «η φιλοξενία ως συνώνυμη της Ορθοδοξίας είναι το αντίδοτο της μισαλλοδοξίας. Καμιά ξενοφοβία δεν έχει θέση στην Ορθοδοξία. Η Ορθοδοξία αναιρεί τη μισαλλοδοξία»2.
Είναι πια γνωστό σε όλους μας, ότι στη σημερινή πραγματικότητα οι ξένοι, οι μετανάστες, που σε μεγάλο ποσοστό έχουν κατακλύσει τη χώρα μας και ζουν σ’ αυτή, πέραν από τις συνήθεις κραυγές πολλών από εμάς που πυροδοτούν την έξαρση πολυειδών ρατσισμών, συνεχώς καταθέτουν ένα βασικό πρόταγμα: μας κάμουν να αναστοχασθούμε τι τελικά σημαίνει άλλος, και τι τελικά είναι η φιλοξενία. Η συνήθης κραυγή «δεν θα γίνεις ποτέ Έλληνας, Αλβανέ», κραυγή όλων αυτών που αυτάρεσκα οικειοποιούνται τον εθνικό μύθο της καθαρότητας της φυλής μας, έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την πρωταρχική έγνοια των Ελλήνων Πατέρων της Εκκλησίας, οι οποίοι στην προσπάθειά τους να νοηματοδοτήσουν την έννοια του πλησίον, ρητά και απερίφραστα λέγουν, ότι κάθε άρνηση προσφοράς προς αυτόν, αποτελεί άρνηση προσφοράς προς τον ίδιο το Χριστό.
Όλα τούτα που συγκροτούν την εκκλησιαστική, αλλά και την πολιτισμική ταυτότητά μας, έρχονται άριστα και δένουν με το παρακάτω κείμενο του Γρηγορίου Νύσσης, αδελφού του Μεγάλου Βασιλείου. Κείμενο καταπέλτης για όσους προκαθορίζουν «γενετικώς τους αλλοδαπούς ως εγκληματίες»3: «ήρθαν έτσι τα πράγματα, ώστε γύρω μας να αφθονούν οι γυμνοί και οι άστεγοι. Είναι πάμπολλοι οι πρόσφυγες που χτυπούν τις πόρτες μας. Πάμπολλοι είναι οι ξένοι και οι μετανάστες. όπου κι αν κοιτάξεις, θα δεις χέρια απλωμένα σε ζητιανιά. Για σπίτι έχουν το ύπαιθρο. Κατάλυμα βρίσκουν στις στοές, τις παρόδους και τα ερημικότερα σημεία της αγοράς. Φωλιάζουν σε τρύπες όπως οι νυχτοκόρακες και οι κουκουβάγιες. Το ρούχο τους είναι διάτρητα κουρέλια. Για χωράφι έχουν τη διάθεση όσων δίνουν ελεημοσύνη. Για τροφή, ό,τι τύχει. Πίνουν νερό από τις κρήνες όπως τα ζώα, και για ποτήρια έχουν τις χούφτες τους. Για αποθήκη έχουν την κοιλιά τους, όσο μπορεί αυτή να συγκρατήσει ό,τι μπαίνει μέσα. Τραπέζι τους είναι τα γόνατά τους διπλωμένα. Κρεβάτι, το έδαφος. Μπάνιο, κάποιος ποταμός ή λίμνη, όπως τα έχει προσφέρει ακατέργαστα και κοινά σε όλους ο Θεός. Η ζωή τους είναι πλέον γεμάτη μετακινήσεις και αγριάδα, όμως δεν ήταν έτσι εξαρχής. Ας όψονται η συμφορά και η ανάγκη»4.
Συνεπώς, η «εμπορευματοποίηση της ανάγκης του άλλου», η κοινωνική εξαθλίωση και η κοινωνική ανισότητα, η οποία αιώνες συντηρείται στο κόσμο μας, δυστυχώς και σήμερα από χριστιανομαθημένους και δήθεν χριστιανούς5, βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με την πατερική σκέψη. Απέναντι στην καπιταλιστική ευημερία του δυτικού κοσμοειδώλου και στην τριτοκοσμική εξαθλίωση που βιώνουν οι μετανάστες στο σημερινό πολιτισμό μας, οι Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας, ως λύση προτείνουν την ισοκατανομή των αγαθών. Και προχωρούν ακόμη πιο βαθιά. Καυτηριάζουν όσους περιθωριοποιούν καθέναν που έχει ανάγκη. Στην περίπτωση αυτή άκρως κατατοπιστικά είναι τα όσα λέγει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος: «υπάρχει άραγε χειρότερο πράγμα από το να συμπεριφέρεται κανείς με αχαλίνωτη απανθρωπιά, φορώντας μάλιστα το προσωπείο της φιλανθρωπίας, και να απλώνει το χέρι για να σπρώξει στον γκρεμό αυτόν που χρειάζεται βοήθεια;»6.
Είναι χαρακτηριστικές οι περιπτώσεις Επισκόπων αγίων, όπου η φιλανθρωπία τους θεμελιωμένη στην κένωση του Θεού, εκδηλωνόταν ως μίμηση της θείας φιλανθρωπίας και ανταπόκρισης σ’ αυτή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Μ. Βασίλειος: «ο Θεός θέλει να στηρίζεις τους αναγκεμένους, κι όχι να κάνεις διακρίσεις ανάμεσα στους ανθρώπους, δε θέλει να δίνεις στον ομόφυλο και να αποδιώχνεις τον ξένο, όλοι είναι ομόφυλοι, όλοι είναι αδέλφια, όλοι είναι παιδιά ενός πατέρα»7.
Στην προκειμένη περίπτωση, αυτό που σήμερα διακυβεύεται είναι πολύ απλό. Ο πολύς N. Berdiaeff, ο μεγάλος αυτός Ρώσος εμιγκρέ, στοχαστής σε δύσκολους καιρούς, που άφησε βαθιά το στίγμα του στην Ορθοδοξία, άγνωστος δυστυχώς σε πολλούς σήμερα, ακόμη σε θεολόγους και ιερείς έλεγε ότι: «ο άνθρωπος δεν ζει για το ψωμί, αλλά ζει με το ψωμί και πρέπει όλοι να ‘χουν ψωμί. Μόνο όταν η κοινωνία αναδομηθεί έτσι που ο καθένας θα ‘χει ψωμί, τότε πια θα τεθεί το πνευματικό πρόβλημα ενώπιον του ανθρώπου με τη μεγαλύτερη οξύτητά του»8.
1 Γ. ΜΑΝΤΖΑΡΙΔΗΣ, Κοινωνιολογία του Χριστιανισμού, Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1985, σ. 192. Ο ΙΔΙΟΣ, Μαθήματα Χριστιανικής Ηθικής, Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1986, σ. 143.
2 ΜΑΡΙΟΣ ΜΠΕΓΖΟΣ, Ορθοδοξία ή μισαλλοδοξία; Παρουσία, Αθήνα 1996, σσ. 14-15.
3 Ενδιαφέροντα άρθρα για τουq μετανάστες, την προσφυγιά, τη βία, τις θρησκείες και την πολυπολιτισμικότητα, είναι τα δύο αφιερώματα της Σύναξης, τχ. 96(Οκτώβριος – Δεκέμβριος 2005), τχ. 98(Απρίλιος – Ιούνιος 2006).
4 ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ, Ο Θεός μου ο αλλοδαπός. Κείμενα για μιαν αλήθεια που είναι του δρόμου, Ακρίτας, Αθήνα 2004, σσ. 43-44.
5 Για μια ακριβή εικόνα της χριστιανικής θέασης της δικαιοσύνης βλ. ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ, Κοινωνική Δικαιοσύνη και Θεολογία. Μια προκήρυξη, Ακρίτας, Αθήνα 2001.
6 ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ, Ο Θεός μου ο αλλοδαπός, σ. 48.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου