Νεόφυτος ο Αμοργίνος: Ένας άγιος της «άγονης γραμμής»

Του Πέτρου Παναγιωτόπουλου,Εψηφ. Επίκουρου Καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ.

15 Δεκεμβρίου 2017

Ανδρέας Αργυρόπουλος, Ένας άγιος της άγονης γραμμής, Οσιομάρτυς Νεόφυτος ο Αμοργίνος, Πρόλογος Π. Υφαντής, εκδ. Αρμός, Αθήνα 2017

Στο ιδιαίτερα πλούσιο Αγιολόγιο της Εκκλησίας μας συμπεριλαμβάνεται μία μεγάλη ποικιλία αγίων μορφών, που διακρίνονται για τους διαφορετικούς τόπους που γεννήθηκαν και έδρασαν, τους τρόπους που άσκησαν τη βιοτή τους, το επίγειο τέλος τους, το επάγγελμα που είχαν κ.ο.κ. Κάποιοι από αυτούς είναι ιδιαίτερα ονομαστοί, κάποιων το όνομα περιορίζεται σε στενά, τοπικά κυρίως, πλαίσια. Οι περισσότεροι κατατάχθηκαν στη χορεία των Αγίων κατά το παρελθόν, και η εποχή μας όμως δεν παύει να αναδεικνύει νέους «φίλους του Χριστού», όπως τους αποκαλεί ο ιερός Καβάσιλας, αλλά και να ανακαλύπτει παλαιότερους, η οποίοι λόγω συγκυριών είχαν περιέλθει στη λήθη και την άγνοια.

Μία από τις μορφές που έζησαν αιώνες πριν, αλλά αγιοκατατάχθηκαν πρόσφατα είναι ο οσιομάρτυρας Νεόφυτος από την Αμοργό. Ελάχιστα γνωρίζουμε για το πρόσωπό του. Γεννήθηκε στη γωνιά αυτή των Κυκλάδων περί τις αρχές του 16^ου αι. Έγινε μοναχός και μετέβη στην Ιερά Μονή του Αγ. Ιωάννου του Θεολόγου στην Πάτμο (πιθανόν εξαιτίας πειρατικών επιδρομών), από την οποία απεστάλη σε Κάθισμα στο Μετόχι της στους Λειψούς. Στο νησί αυτό βρήκε μαρτυρικό θάνατο το 1528 από τους Τούρκους. Η μόνη γραπτή μαρτυρία που έχουμε σχετικά προέρχεται από χειρόγραφο («Βραβείον») της Μονής της Πάτμου.

Ο όσιος Νεόφυτος συγκαταλέχθηκε το 2003 στις τάξεις των αγίων μαζί με τους επίσης μαρτυρήσαντες από πειρατές στην ίδια νήσο οσίους: Ιωνά τον Λέριο (1561), Νεόφυτο Φαζό (1609), Ιωνά Γαρμπή από τη Νίσυρο (1635) και Παρθένιο από τη Φιλιππούπολη (1696). Όλοι τους τιμούνται την πρώτη Κυριακή μετά τη 10^η Ιουλίου.

Ο γυμνασιάρχης θεολόγος κ. Ανδρέας Αργυρόπουλος, ο οποίος στο παρελθόν έχει διατελέσει Σχολικός Σύμβουλος Θεολόγων και Λυκειάρχης, κάτοχος 2 μεταπτυχιακών τίτλων, δόκιμος συγγραφέας πολλών βιβλίων και μάχιμος αγωνιστής του μάθηματος που διδάσκει αλλά και του ζωντανού λόγου της Εκκλησίας στα κοινωνικά δρώμενα, σε ειδική μελέτη του ανέδειξε πολύπλευρα το ιστορικό σκηνικό της εποχής και της περιοχής που έζησε ο Άγιος, αλλά και το εύρος της τιμής που του αποδίδεται σήμερα.

Συγκεκριμένα, παραθέτει την ιστορική διαδρομή των 3 νησιών με τα οποία συνδέθηκε ο Οσιομάρτυς Νεόφυτος: της γενέτειράς του Αμοργού, της Πάτμου, όπου βρισκόταν η μονή της μετανοίας του και των Λειψών, τόπου μαρτυρίου του. Περιγράφει το τραχύ περιβάλλον, στο οποίο ζούσαν οι νησιώτες της εποχής του, όντες στο έλεος της οθωμανικής αυθαιρεσίας και των ανηλεών πειρατικών επιδρομών. Καταγράφει τη σημασία των 2 μοναστικών καθιδρυμάτων σε κάθε περιοχή αντίστοιχα, της Μονής του Αγ. Ιωάννου στην Πάτμο και της Παναγίας της Χοζοβιώτισσας στην Αμοργό, αλλά και τη στενή σχέση που αναπτύχθηκε μεταξύ τους (ερμηνεύοντας έτσι και τη μετάβαση του οσ. Νεοφύτου από το ένα νησί στο άλλο), η οποία έφτασε σε κάποιο χρονικό διάστημα έως της «ανταλλαγής» ηγουμένων! Η έρευνα του φιλόπονου συγγραφέα φτάνει μέχρι τους Λειψούς, όπου επεξηγεί και τη σημασία που είχε η συγκεκριμένη νησίδα για τη Μονή της Πάτμου, καταθετοντας τα ιστορικά στοιχεία που τεκμηριώνουν την αξιοποίησή της από την τελευταία.

Επιπλέον ο κ. Αργυρόπουλος εντοπίζει τα γεγονότα της τελευταίας εικοσαετίας, στα οποία περιλαμβάνονται η τοπική τιμή των 5  μαρτύρων, η κινητοποίηση των τοπικών παραγόντων και φορέων ώστε να αγιοκακαταταχθούν, η αποδοχή του αιτήματος από την Ι. Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου και τα επίσημα εκκλησιαστικά κείμενα που την ακολούθησαν. Με τη μελέτη αυτή ακόμη, δημοσιοποιούνται οι ενέργειες της τοπικής Εκκλησίας στην Αμοργό για την απόδοση ιδιαίτερης τιμής στον συντοπίτη της Άγιο, με την ανέγερση Ι. Ναού, αγιογράφηση εικόνων και το λαμπρό κατ’ έτος εορτασμό της μνήμης του.

Όπως τονίζει ο Αν. Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ Παναγιώτης Υφαντής στον Πρόλογο του μελετήματος, «το πνευματικό αντίκρισμα των λιγότερο γνωστών αγίων παραμένει ολοζώντανο στη συλλογική μνήμη της τοπικής κοινότητας, στην οποία απόκειται το μοναδικό προνόμιο να αναγνωρίζει ως φίλους του Θεού εκείνα τα μέλη της που αντμετώπισαν πειρασμούς, διακόνησαν τους συνανθρώπους τους και αξιώθηκαν ενός οσιακού ή μαρτυρικού θανάτου….Οφείλουμε ευγνωμοσύνη στον Ανδρέα Αργυρόπουλο γιατί μας αποκαλύπτει τις πτυχές της λαϊκής ευσέβειας που εμπνέει η μακρινή αλλά ζωντανή παρουσία του Αγίου…Μας δείχνει ακόμα πώς ακόμα κι αν άνθισε στην “άγονη γραμμή”, η αγιότητα εξακολουθεί να παραμένει ευκαιρία αγαπητικής συνάντησης των ανθρώπων και συλλογικής δοξολογικής αναφοράς στο Θεό της αγάπης».

 Ουσιαστικά, δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι ο κ. Αργυρόπουλος με το έργο του αυτό αποτυπώνει στην ιστορική μνήμη του εκκλησιαστικού πληρώματος όλη τη διαδρομή της τοπικής αμοργινής κοινότητας από την απαρχή του εγκεντρισμού της στον καλλιέλαιο εκκλησιαστικό κορμό μέχρι τη συγκέντρωσή της γύρω από τη μνήμη του εκλεκτού της τέκνου. Φωτίζοντας δε τις επιμέρους πτυχές προσώπων και γεγονότων που συνδέονται με την οσία μορφή του Νεοφύτου του Αμοργίνου, δεν προσφέρει μόνο αγαθές υπηρεσίες στην εκκλησιαστική συνείδηση της αιγαιοπελαγίτικης αυτής γωνιάς, αλλά υπομιμνήσκει ταυτόχρονα τη σχέση κάθε πιστού χριστιανού με την κοινότητα όλων των αγίων, με την οποία συμπολιτεύεται και από την οποία φωτίζεται και εμπνέεται στην πορεία του προς τη Βασιλεία του Θεού.

http://www.pemptousia.gr/2017/12/neofitos-o-amorginos-enas-agios-tis-agonis-grammis/

The Band "Christmas Must Be Tonight"

 Όμορφο χριστουγεννιάτικο τραγούδι από μία από τις ποιοτικότερες μπάντες της ροκ μουσικής

Come down to the manger, see the little stranger

Wrapped in swaddling clothes, the prince of peace

Wheels start turning, torches start burning

And the old wise men journey from the East

How a little baby boy bring the people so much joy

Son of a carpenter, Mary carried the light

This must be Christmas, must be tonight

A shepherd on a hillside, where over my flock I bide

Oh a cold winter night a band of angels sing

In a dream I heard a voice saying "fear not, come rejoice

It's the end of the beginning, praise the new born king"

I saw it with my own eyes, written up in the skies

But why a simple herdsmen such as I

And then it came to pass, he was born at last

Right below the star that shines on high

Παναγιώτης Υφαντής:«Ο άγιος της άγονης γραμμής» στον Αρμό της Θεσσαλονίκης

(το κείμενο της εισήγησης στην παρουσίαση του βιβλίου "Ένας άγιος της άγονης γραμμής Οσιομάρτυς Νεόφυτος ο Αμοργίνος'' στον Αρμό της Θεσσαλονίκης το Σάββατο 16/12/2017.)

Ο ναός του Αγίου Νεοφύτου στη Χώρα της Αμοργού

Γνωρίζω τον Ανδρέα τον Αργυρόπουλο από τα φοιτητικά μας χρόνια στο Τμήμα Θεολογίας του Πανεπιστημίου της Αθήνας, στις αρχές της μακρινής πλέον δεκαετίας του 1980. Παρά τις αμφίσημες κατοπινές επιβιώσεις ή μεταμορφώσεις των αιτημάτων της, η περίοδος αυτή ήταν ένα πραγματικό σχολείο για τους εκκολαπτόμενους θεολόγους που δεν αρκούνταν στις παραδόσεις και στα διδακτικά εγχειρίδια, πολλά από τα οποία εξακολουθούσαν να γράφονται σε μια μιξοκαθαρεύουσα, δήθεν ακαδημαϊκή γλώσσα, τόσο ξύλινη και ανιαρή όσο περίπου και το περιεχόμενό τους. Ήταν η περίοδος που σφραγίστηκε από το κίνημα της «Νεοορθοδοξίας», όπως βάφτισε αστόχαστα η δημοσιογραφία της εποχής την προσπάθεια πολλών εκπροσώπων της θεολογικής και της θύραθεν διανόησης και της τέχνης,  αφενός να αποενοχοποιήσουν την Παράδοση την οποία είχε σφετεριστεί και κακοποιήσει η Δικτατορία με αποτέλεσμα να ταυτιστεί εν πολλοίς με την οπισθοδρόμηση και τον συντηρητισμό, και αφετέρου να αναδείξουν την πνευματική μαρτυρία αυτής της Παράδοσης όχι μόνο στον στενά νοούμενο χώρο της Εκκλησίας αλλά ευρύτερα της κοινωνίας, του πολιτισμού και της πολιτικής.

Σε αυτό το εξαιρετικά ενδιαφέρον αλλά και απαιτητικό πλαίσιο, ο Ανδρέας διαμόρφωσε –αν λαθεύω μπορεί να με διορθώσει- τις πνευματικές προτεραιότητές του, που μπορούν με μια αυθαίρετη απλούστευση να συνοψιστούν στην ανάδειξη του αναγεννητικού ή και ριζοσπαστικού δυναμισμού της Ορθοδοξίας. Διότι, για τον Ανδρέα, η Ορθοδοξία δεν αποτελεί μια ομολογιακή εκδοχή του Χριστιανισμού ανταγωνιζόμενη τις άλλες, ούτε ταυτίζεται με τις ιστορικές τύχες της εκάστοτε γεωγραφικής επικράτειας που τη στεγάζει ούτε, βέβαια, δίνει θρησκευτικό πρόσημο ή άλλοθι στην κοινωνική συμβατικότητα. Αντιθέτως, είναι πηγή νοήματος ολόκληρης της ύπαρξης του ανθρώπου, ο οποίος συνδέει τη σωτηρία του με τη σωτηρία των άλλων, συμπαρατάσσεται ενεργά  με τους κοινωνικά πάσχοντες και τους αποκλεισμένους και αντιστέκεται απέναντι στην επέλαση του κακού αρθρώνοντας έμπρακτο αντίλογο ελπίδας. Είναι, τέλος, αυτή η Ορθοδοξία που, όπως διαβάζαμε φοιτητές τότε σε ένα από τα βιβλία του Κλεμάν, αν και ρεαλιστικά γνωρίζει ότι δεν μπορεί να μεταμορφώσει τον κόσμο σε παράδεισο, πασχίζει ώστε αυτός ο κόσμος να μην μετατραπεί σε κόλαση.

Αυτές τις πνευματικές προτεραιότητες μπόλιασαν και την πολυετή, περιπλάνηση του Ανδρέα στον περιπετειώδη και συχνά δύσβατο χώρο της Μέσης Εκπαίδευσης. Τις ίδιες προτεραιότητες επιβεβαιώνουν και οι μέχρι τώρα ερευνητικές και συγγραφικές επιδόσεις του, που απλώνονται σε ένα πλατύ καμβά εποχών, πνευματικών μεγεθών, στάσεων και προσώπων. Ανάμεσά τους αναφέρουμε εδώ το μελέτημα για το ριζοσπαστικό μήνυμα των Τριών Ιεραρχών, κείμενο χρήσιμο όχι μόνο για τις σχολικές επετειακές γιορτές των αγίων προστατών της Παιδείας· το βιβλίο για την ένταξη και αξιοποίηση στη διδακτική πράξη της θεολογίας της απελευθέρωσης, η οποία ως γνωστόν στήριξε ή και ενορχήστρωσε τους δίκαιους αγώνες των λαών της Λατινικής Αμερικής κατά του αυταρχισμού, της πολιτικής βίας και της οικονομικής εξαθλίωσης, επενδύοντάς τους με επιχειρήματα βγαλμένα από τα σπλάχνα της κοινωνικής διδασκαλίας της Βίβλου· κι ακόμη τη μελέτη που χαρτογραφεί την πολιτική αντιδικτατορική δράση των χριστιανών, κομίζοντας στοιχεία που κλονίζουν τα απλουστευτικά στερεότυπα που θέλουν συλλήβδην την Εκκλησία της εποχής αδιάφορη για τον επταετή εφιάλτη ή και προνομιακό συνομιλητή και συνεργάτη των τυράννων. Ανάλογης θεματολογίας κείμενα ή παρεμβάσεις αναρτά ο Ανδρέας στο γνωστό ιστολόγιό του «Η θεολογία μεσοπέλαγα».

Η σκέψη και τα γραπτά του Ανδρέα δεν περνούν απαρατήρητα, ανεξάρτητα από το θετικό ή αρνητικό πρόσημο της υποδοχής τους. Πολλοί ωφελήθηκαν, τα αγάπησαν και τα αξιοποίησαν, άλλοι τόσοι ενοχλήθηκαν, αντέδρασαν και επιτέθηκαν στον συντάκτη τους. Ωφελήθηκαν και αγάπησαν αυτά τα βιβλία όσοι μοιράζονται με τον Ανδρέα το όραμα που τα συνδέει, ένα όραμα, άλλοτε επώνυμο και κατορθωμένο, άλλοτε δοκιμαζόμενο στο καμίνι της πράξης και άλλοτε ματαιωμένο ή προσδοκώμενο: το όραμα για μια κοινωνία που τα μέλη της υπάρχουν και συνυπάρχουν συμφιλιωμένα μεταξύ τους, με την κτίση και τον Θεό. Μια κοινωνία που ο καθένας βλέπει, αγαπά, φροντίζει και δοξολογεί τον Χριστό στο πρόσωπο του διπλανού, και ιδιαίτερα του αναγκεμένου, του πάσχοντα, του αποκλεισμένου, κάθε ελάχιστου αδελφού που σταθμίζει με την παρουσία του το μέτρο της ανθρωπιάς και της πίστης στον Θεό της Βίβλου.

Λαμβάνοντας υπόψη τις παραπάνω διαπιστώσεις για τις καταβολές, τις δραστηριότητες, τις προτεραιότητες και τα κείμενα που μέχρι τώρα δημοσίευσε ο Ανδρέας, μπορεί ενδεχομένως να σκεφτεί κανείς πως το τελευταίο του πόνημα, χάρη στο οποίο συναχθήκαμε απόψε εδώ, αποτελεί μια παρέκκλιση από την κυρίαρχη γραμμή των ενδιαφερόντων του. Μπορεί να πει επίσης πως πρόκειται για μια ευσεβή παρασπονδία ή έστω για την εξόφληση ενός συναισθηματικού χρέους του συγγραφέα απέναντι στους νησιωτικούς σταθμούς του αναγκαστικού εκπαιδευτικού του νομαδισμού. Παρενθετικά, θα αναφέρω εδώ πως όταν συζητούσαμε με τον Ανδρέα για το θέμα της τελικής εργασίας στο πλαίσιο των Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών του Τμήματος Θεολογίας, η αρχική σκέψη του ήταν να παρουσιάσει την προσωπικότητα, την ποιμαντική δράση και τη διδασκαλία του Όσκαρ Ρομέρο, εμβληματικής φυσιογνωμίας της θεολογίας της απελευθέρωσης και συμβόλου μιας αγωνιζόμενης ποιμαίνουσας Εκκλησίας που στέκεται στο πλάι του χειμαζόμενου λαού του Θεού και εντέλει ακολουθεί τα χνάρια του Αρχιποιμένος Χριστού μέχρι τον Σταυρό. Θυμίζω πως ο Ρομέρο είχε από καιρό τεθεί στο στόχαστρο των ισχυρών όταν δολοφονήθηκε μέσα στον ναό αφού ολοκλήρωσε ένα από τα πύρινα και ενοχλητικά του κηρύγματα –τα οποία, όπως αποδεικνύει η περίπτωση του μάρτυρα ιεράρχη, δεν είναι πάντα (και δεν θα έπρεπε να είναι ποτέ) μια ανιαρή καθηκοντολογία, διανθισμένη με ιοβόλες πολιτικές αιχμές ούτε μαζικός εμβολιασμός φόβου στο εκκλησίασμα).

Στην πορεία, ο Ανδρέας αποφάσισε να ασχοληθεί με τον άγιο Νεόφυτο τον Αμοργίνο, την ύπαρξη του οποίου ομολογώ πως αγνοούσα. Η μέθοδος που ακολούθησε ο Ανδρέας, ευδιάκριτη και στη δομή του μελετήματος, είναι γνωστή στην ακαδημαϊκή ορολογία ως σύνταξη αγιολογικού φακέλου. Και σημαίνει την αναζήτηση, συλλογή, κατηγοριοποίηση, επεξεργασία και παρουσίαση όλων των διαθέσιμων στοιχείων, μνημείων και μαρτυριών που αφορούν την ιστορική παρουσία του υπό εξέτασιν προσώπου και τις τύχες της αγιολογικής του τιμής.

Δεν θα μιλήσω βέβαια για τα ακαδημαϊκά χαρίσματα του βιβλίου –την πιστότητα στη μέθοδο, την αναδίφηση του υλικού, τη γλώσσα ή και τη λεπτή πραγμάτευση εντάσεων που σχετίζονται με τη διεκδίκηση της πατρότητας του αγίου ή της θεσμικής διαχείρισης της μνήμης του. Θα σταθώ σε εκείνα τα αθέατα ή υπαινικτικά στοιχεία που δίνουν την απάντηση στην αμφιλεγόμενη συγγένεια ή απόσταση του συγκεκριμένου μελετήματος από τα γνωστά ενδιαφέροντα ή τις χρόνιες εμμονές του Ανδρέα.

Ποιος είναι ο άγιος Νεόφυτος, πώς παρουσιάζεται, γιατί συγκινεί τον συγγραφέα και τι κομίζει στον σύγχρονο αναγνώστη η γνωριμία του με αυτόν; Και πως συμβάλλει η περίπτωσή του στην τρέχουσα πνευματικότητα και τη θεολογία γύρω από την αγιότητα;

Το βιβλίο λοιπόν μας συστήνει έναν άγιο μοναχό που έζησε σε μια δύσκολη εποχή και σε μια δύσκολη γεωγραφία. Από ανάγκη ή από επιλογή ταξιδεύει στην άγονη γραμμή ενός αρχιπελάγους βασανισμένου από τους ανέμους και καταιγίδες, κατεχόμενου από έναν αλλόθρησκο δυνάστη και κατά καιρούς απειλούμενου από ληστρικές εισβολές. Αυτά τα ταξίδια του οσίου ασκητή μοιάζουν με μια περιπλάνηση στο όνομα του Χριστού, που αισθητοποιεί την εσωτερική του πορεία προς την τελείωση και σίγουρα συγκινεί όποιον κάνει ανάλογα ταξίδια σήμερα ακόμη και χωρίς τους φυσικούς κινδύνους ή τις εξωτερικές απειλές που αντιμετώπιζε εκείνος.

Επίσης, είναι ένας μοναχός οι ασκητικοί κόποι του οποίου στεφανώθηκαν με την αιμάτινη ομολογία της πίστης. Εξάλλου, η μοναδική και ολιγόλογη διασωθείσα μαρτυρία, που τεκμηριώνει την ιστορική παρουσία του Νεοφύτου, αναφέρεται ακριβώς στον βίαιο θάνατό του. Πρόκειται συνεπώς για ένα θύμα του θρησκευτικού φανατισμού ο οποίος εδώ δίνει εκφραστικό όχημα στη φονική ορμή της πολιτικής ισχύος.

Και έπειτα, είναι ένας άγιος του αγιολογικού ή εορτολογικού περιθωρίου, αν αναλογιστεί κανείς πως η αγιοκατάταξή του έγινε κοντά πέντε αιώνες από τον θάνατό του και,  όπως πληροφορούμαστε από το μελέτημα του Ανδρέα, γνωστή στη γενέτειρά του δύο χρόνια μετά τη σχετική συνοδική απόφαση το 2003.

Αυτές οι επισημάνσεις νομίζω πως δείχνουν την οργανική σύνδεση του οσιομάρτυρος Νεοφύτου με τα πνευματικά μεγέθη και τα άλλα πρόσωπα που έχουν κεντρίσει το ενδιαφέρον του Ανδρέα, παρά τις χρονικές αποστάσεις και τις φαινομενικές ή πραγματικές διαφορές στις εσωτερικές εντάσεις και τις εξωτερικές προκλήσεις που αντιμετώπιζε η Εκκλησία κάθε φορά.

Δεν γνωρίζω αν ο Ανδρέας επέλεξε αυτή τη ακαδημαϊκά αυστηρή και περιορισμένη στα διαθέσιμα στοιχεία πραγμάτευση του θέματός του από θεολογική ταπείνωση ή για να αφήσει τους αναγνώστες να γνωριστούν ακαθοδήγητοι από τις δικές του σκέψεις με αυτόν τον λησμονημένο για αιώνες αιγαιοπελαγίτη άγιο, και βασισμένοι αποκλειστικά στις ολιγόλογες αρχειακές μαρτυρίες και στη χαρτογράφηση της τιμής που απολαμβάνει από τους συμπατριώτες και μακρινούς πνευματικούς  του απογόνους. Το βέβαιο είναι ότι η δωρική παρουσίασή του επιτρέπει σε μας να διατυπώσουμε και κάποιους εν προκειμένω συμπερασματικούς στοχασμούς για τη σημασία του προσώπου και την αξία του μελετήματος στη σύγχρονη αγιολογική γραμματεία.

Εκείνο λοιπόν που ξεχωρίζει την παρούσα αγιολογική προσωπογραφία από τις πάμπολλες που τα τελευταία χρόνια έχουν κατακλύσει τα ράφια των θρησκευτικών βιβλιοπωλείων είναι πως δεν αφηγείται την ιστορία ενός χριστιανού υπερήρωα, ούτε προπαγανδίζει τα θαυματουργικά του κατορθώματα. Η πλειονότητα των κειμένων που αναφέρονται σε σύγχρονους αγίους εντυπωσιάζουν για τον αυξανόμενο όγκο και την αναγνωστική τους απήχηση αλλά προκαλούν για την πνευματική ρηχότητα με την οποία χειρίζονται ή παραμορφώνουν την αγιότητα και την πνευματική υπόσταση των βιογραφούμενων προσώπων. Παρουσιάζοντάς τη μεν αγιότητα ως προσωπική συλλογή αρετών, ως ατομικό κατόρθωμα ή ως δίκαιη ανταμοιβή για τους ασκητικούς κόπους. Και παρουσιάζοντας τους αγίους ως κάτοχους και φορείς έκτακτων χαρισμάτων, θαυματοποιούς, προφήτες του μέλλοντος, θεματοφύλακες της δογματικής πιστότητας και της ομολογιακής καθαρότητας –ακόμη και οξυδερκείς ειδήμονες σε θέματα γεωπολιτικής. Δεν νομίζω πως υπάρχει ίχνος υπερβολής στη διαπίστωση πως σήμερα τουλάχιστον στον ορθόδοξο χώρο η αγιότητα βιώνεται ως  υπερφυσική δύναμη και η αγιολογική τιμή και ευλάβεια σαν ένα είδος «sacrum commercium», δηλαδή μια ιεράς συναλλαγής που αναπτύσσει ο πιστός με τον άγιο, γυρεύοντάς του να τακτοποιήσει τις εγκόσμιες υποθέσεις, τις ανασφάλειές του και τις μεταφυσικές του εκκρεμότητες.

Ο «άγιος της άγονης γραμμής», όπως αναδύεται από τις σελίδες του  παρόντος βιβλίου δεν είναι στολισμένος με έκτακτα χαρίσματα· είναι ένας απλός άνθρωπος, ένα μέλος της πιστεύουσας κοινότητας, που αν διαφέρει σε κάτι από τα υπόλοιπα μέλη δεν είναι οι υπερφυσικές δυνάμεις αλλά ο  υπερθετικός βαθμός της αγάπης του προς τον Χριστό, αυτής της αγάπης που τον έκανε να αφιερώσει τη ζωή του στην τήρηση των θείων εντολών και στην μίμηση του παραδείγματός Του, μέχρι τον μαρτυρικό θάνατο. Και αυτό τον καθιστά όχι μόνο πιο πραγματικό και κοντινό στους αναγνώστες και στους πιστούς αλλά και αποτρέπει νοοτροπίες και συμπεριφορές ιδιοτελούς θρησκευτικότητας ή και νεοειδωλολατρίας που συχνά κρύβονται πίσω από το προσωπείο της ευλάβειας προς τους οικείους και τους φίλους του Θεού.

Ευχαριστούμε τον Ανδρέα Αργυρόπουλο και γι’ αυτά που έγραψε και για εκείνα που αποσιώπησε.

Παναγιώτης Αρ. Υφαντής

Τμήμα Θεολογίας ΑΠΘ

Δεκέμβριος 2017

Παρουσίαση του βιβλίου" Ένας άγιος της άγονης γραμμής Οσιομάρτυς Νεόφυτος ο Αμοργίνος" το Σάββατο 16/12/2017 στη Θεσσαλονίκη.

Οι εκδόσεις ΑΡΜΟΣ σας προσκαλούν στην παρουσίαση του νέου βιβλίου του Ανδρέα Αργυρόπουλου

Ένας άγιος της άγονης γραμμής

Οσιομάρτυς Νεόφυτος ο Αμοργίνος

Το Σάββατο 16 Δεκεμβρίου και ώρα 19.00 στο βιβλιοπωλείο του Αρμού στη Θεσσαλονίκη (Πρασακάκη 5)

Για το βιβλίο θα μιλήσουν:

Παναγιώτης Υφαντής, Αν. Καθηγητής Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ.

π. Μιχαήλ Κρανιώτης, Θεολόγος- Καθηγητής

και ο συγγραφέας Ανδρέας Αργυρόπουλος

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΡΜΟΣ

ΑΘΗΝΑ: Μαυροκορδάτου 11 ,Τ.Κ. 10678, τηλ. 2103304196

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Πρασακάκη 5,Τ.Κ. 54622, τηλ. 2310220992

Ο Νεόφυτος ο Αμοργίνος είναι ένας από αυτούς τους λιγότερο γνωστούς αγίους που αποτέλεσαν ένα πνευματικό ξέφωτο μαρτυρικού ηρωισμού  και συνάμα απόδειξη της δύναμης της πίστης στα δύσκολα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας στον ελλαδικό χώρο.

Μαρτύρησε το 1558 και χρειάστηκε να περάσουν αρκετοί αιώνες, μέχρι να συναριθμηθεί στο Αγιολόγιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας με σχετική Πατριαρχική Πράξη, που εκδόθηκε το 2003, αφού είχαν συγκεντρωθεί και τεκμηριωθεί τα ιστορικά δεδομένα γύρω από τον βίο, τη δράση και τον βίαιο θάνατό του.

Στο παρόν βιβλίο το πρώτο μέρος είναι αφιερωμένο στην ιστορία της Αμοργού και της Ι. Μ. Παναγίας της Χοζοβιώτισσας καθώς επίσης  και σε αυτή του νησιού των Λειψών όπου  και  μαρτύρησε ο άγιος. Στο δεύτερο μέρος ο συγγραφέας παρουσιάζει  τη ζωή και το μαρτύριο του Αγίου Νεοφύτου καθώς και τις ενέργειες αγιοκατάταξής του.

Η Εκκλησία στα χρόνια της δικτατορίας

* Ιστορική και νομοκανονική μελέτη.  Παρουσιάσθηκε στην Αθήνα, σε εκδήλωση της εφημερίδας «Χριστιανική», το βιβλίο του θεολόγου καθηγητή Χάρη Ανδρεόπουλου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Επίκεντρο»

Σε μια από τις πλέον σκοτεινές και δυσερμήνευτες περιόδους της σύγχρονης εκκλησιαστικής ιστορίας αναφέρεται το βιβλίο του Λαρισαίου θεολόγου καθηγητή, δρος Εκκλησιαστικής Ιστορίας του ΑΠΘ κ. Χαράλαμπου (Χάρη) Ανδρεόπουλου, μια επιστημονική πραγματεία που έρχεται να ρίξει φώς στις σχέσεις της διοικούσας Εκκλησίας και της Πολιτείας της περιόδου 1967 - 1974, όπως αυτές διαμορφώθηκαν υπό το κράτος της εγκαθιδρυθείσας την 21η Απριλίου 1967 επτάχρονης δικτατορίας. Το βιβλίο παρουσιάσθηκε σε εκδήλωση που διοργάνωσε η εφημερίδα «Χριστιανική» με αφορμή την συμπλήρωση εφέτος των 50 χρόνων από την επιβολή της δικτατορίας της 21ης Απριλίου 1967 και η οποία πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή πλήθους κόσμου το βράδυ της περασμένης Παρασκευής  (01.12.2017) στο βιβλιοπωλείο «Εν Πλω», στην Αθήνα.

Για το βιβλίο, το οποίο τιτλοφορείται «Η Εκκλησία κατά τη δικτατορία 1967-1974. Ιστορική και νομοκανονική προσέγγιση» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Επίκεντρο» της Θεσσαλονίκης, μίλησαν ειδικοί επιστήμονες από τον χώρο της νομικής και θεολογικής επιστήμης καθώς και εκπρόσωπος της Αρχιεπισκοπής Αθηνών εξαίροντας το περιεχόμενό του, καθώς και την μεθοδικότητα και επιστημονική συνέπεια του συγγραφέα.

ΟΜΙΛΙΕΣ

Ο πρώτος των ομιλητών κ. Γεώργιος Ιατρού, δικηγόρος, δρ. Εκκλησιαστικού Δικαίου της Νομικής του ΕΚΠΑ υποστήριξε ότι «η προκειμένη πραγματεία αποτελεί πρωτότυπη εργασία δεδομένου ότι δεν διστάζει να καταπιασθεί με ένα θέμα που πενήντα χρόνια μετά εξακολουθεί να αποτελεί “σημείον αντιλεγόμενον” και να παρουσιάζεται συνήθως μονομερώς και ανεπαρκώς προκειμένου να εξωραϊσθούν ή να καταδικασθούν πρόσωπα, καταστάσεις και ενέργειες της περιόδου αυτής». Ο ομιλητής ανέφερε ότι σκοπός του συγγραφέα είναι η εξέταση, κατανόηση και ανάδειξη των αιτίων και των διαδικασιών μέσω των οποίων η Εκκλησία της Ελλάδος επηρεάσθηκε, συμμετείχε, έδρασε και επέδρασε στις πολιτικές εξελίξεις υπό το κράτος της επτάχρονης δικτατορίας. Ιδίως δε στο ζήτημα της διαμόρφωσης των σχέσεων Εκκλησίας και Πολιτείας την ταραχώδη εκείνη περίοδο, κεντρική θέση κατέχουν (τα απαντώμενα στη μελέτη) ερωτήματα σχετικά με το «πως;» και το «γιατί;» οι πολιτειοκρατικές επιδιώξεις της ηγεσίας της δικτατορίας βρήκαν ελεύθερο πεδίο δράσεως στον εκκλησιαστικό χώρο. Ο κ. Ιατρού επεσήμανε ότι «ο συγγραφέας με την εναργή και λεπτομερή από νομοκανονικής και θεολογικής πλευράς ανάπτυξη του υλικού του προσφέρει εφαλτήριο περαιτέρω αναζητήσεων για όποιον επιθυμεί να εμβαθύνει με μεθοδικότητα και επιστημονική συνέπεια, όπως και ο ίδιος ο συγγραφέας πράττει, σε μια περίοδο της νεότερης εκκλησιαστικής και πολιτικής ιστορίας μας η οποία αφήνει, όσο μάλιστα παρέρχεται ο χρόνος, πολλά περιθώρια ακόμη να αποκωδικοποιηθούν και να προβληθούν πτυχές της, που έως σήμερα παραμένουν ανέγγιχτες». Ο δεύτερος ομιλητής κ. Ανδρέας Αργυρόπουλος, θεολόγος (M.Th)  - συγγραφέας και διευθυντής Γυμνασίου, ανάφερε ότι η μελέτη φωτίζει πολλές και σημαντικές, πλην αποσιωπημένες μέχρι σήμερα, πτυχές της ιστορικής αυτής περιόδου (1967-1974) οι οποίες αφορούν είτε στις ευθύνες που βαρύνουν ανωτάτους κυρίως κληρικούς για τη σύμπλευση της τότε εκκλησιαστικής διοίκησης με το δικτατορικό καθεστώς, είτε στην αντίσταση που προέβαλλαν ιεράρχες της εποχής. Ο κ. Αργυρόπουλος αναφέρθηκε, επίσης, στην αντιστασιακή δράση κληρικών, όπως ο τότε Επίσκοπος Ανδρούσης (και νυν Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας) Αναστάσιος Γιαννουλάτος που μαζί με τον π. Γεώργιο Πυρουνάκη και τον διάκονο Τιμόθεο Λαγουδάκη στάθηκαν στο πλευρό των συλληφθέντων φοιτητών της Νομικής, ενώ ιδιαίτερη μνεία έκανε στους αγώνες της «Χριστιανικής Δημοκρατίας» και του Προέδρου της Νίκου Ψαρουδάκη εναντίον του δικτατορικού καθεστώτος και της τότε διορισμένης – και γι΄ αυτό αντικανονικής - εκκλησιαστικής ηγεσίας υπό τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο Α’ (Κοτσώνη). Τέλος, εκτίμησε ότι 50 χρόνια μετά τη δικτατορία ήλθε πλέον ο καιρός για μια επίσημη διακήρυξη συγγνώμης εκ μέρους της διοικούσας Εκκλησίας, για την πολιτική και ιδεολογική στήριξη που παρείχε στο δικτατορικό καθεστώς η διορισμένη – και γι΄ αυτό αντικανονική - «Αριστίνδην» Ιερά Σύνοδος του 1967, καθώς, όπως τόνισε, επρόκειτο για μια συμπόρευση απολύτως ασύμβατη με το Ευαγγέλιο.

    

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΗΣ

Ακολούθησε σύντομος χαιρετισμός του εκπροσώπου του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου Β΄ και συγκεκριμένα του πανοσιολογιωτάτου αρχιμανδρίτου π. Σιλουανού Ιωάννου. Ο π. Σιλουανός, αφού εξήγησε την αδυναμία του κ. Ιερωνύμου να παρευρεθεί - παρότι θα το ήθελε - λόγω της χοροστασίας του την ίδια ώρα στον πανηγυρικό εσπερινό στο Μήλεσι της Αττικής για την εορτή του Οσίου Πορφυρίου του Καυσοκαλυβίτου,  μετέφερε τις ευχές του Μακαριωτάτου κ. Ιερωνύμου για επιτυχία στην εκδήλωση καθώς τα συγχαρητήριά του προς τον συγγραφέα για τη «νηφάλια προσέγγιση και τον επιστημονικό τρόπο» με τον οποίο πραγματεύθηκε τη μελέτη του.

-  Ο Πρόεδρος της «Χριστιανικής Δημοκρατίας», δικηγόρος κ. Γιάννης Ζερβός κλείνοντας την συζήτηση και συνοψίζοντας τα συμπεράσματα ανέφερε ότι η εκδήλωση ήταν από τις καλύτερες που έχει διοργανώσει η εφημερίδα «Χριστιανική», χαρακτηρίζοντας υψηλό τόσο το επίπεδο  των εισηγήσεων, όσο και του επακολουθήσαντος διαλόγου. Παράλληλα ευχαρίστησε τον συγγραφέα, θεολόγο καθηγητή κ. Χάρη Ανδρεόπουλο για την ουσιαστική συμβολή του στην ανάδειξη των όσων έγιναν την περίοδο της δικτατορίας έχοντας ταλαιπωρήσει την Εκκλησία και σκανδαλίσει τους πιστούς επί δεκαετίες. Αναφερόμενος στη μελέτη είπε ότι αυτή ως ένα καθαρά επιστημονικό πόνημα υπερβαίνει τις στρατευμένες απλουστεύσεις για τα γεγονότα που διαδραματίσθηκαν τόσο κατά την παπαδοπουλική, όσο και την ιωαννιδική περίοδο δίδοντας έρεισμα για περαιτέρω έρευνα και εξαγωγή συμπερασμάτων. Τέλος, αναφερόμενος σε αναφορές του συγγραφέα, προς τις οποίες και συνέκλινε η συζήτηση, ότι πολλοί από τους εμπλεκομένους στις αντικανονικές παρεκκλίσεις ιεράρχες ήταν αμέμπτου ηθικής, ο κ. Ζερβός, συμπερασματικώς, ετόνισε, ότι «το εκκλησιαστικό ήθος είναι πολύ ευρύτερο από ένα κώδικα ατομικής ηθικής που είναι διατεθειμένος να συνυπάρξει με ένα τυραννικό καθεστώς και σε τελευταία ανάλυση να παραβιάζει τους Κανόνες της Εκκλησίας».

πολλές ευχαριστίες στο φίλο Βασίλη Παπαδόπουλο για τις φωτογραφίες